Ustawa o zużytym e-sprzęcie w rok po wejściu w życie
Pierwszym aktem prawnym określającym ogólne obowiązki w zakresie zagospodarowywania zużytego sprzętu, które powinny być przyjęte na terenie Unii Europejskiej, była dyrektywa 2002/96/WE w sprawie zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego.
Dyrektywa ta obliguje państwa członkowskie do osiągnięcia poziomu zbierania zużytego sprzętu pochodzącego z gospodarstw domowych w ilości nie mniejszej niż 4 kg/mieszkańca rocznie. Wyznaczony poziom powinien być osiągnięty do 31 grudnia 2008 r. Ponadto na kraje unijne nałożony został obowiązek określenia w prawie krajowym minimalnych poziomów odzysku i recyklingu zużytego sprzętu i jego części. Dlatego też w Polsce została przyjęta ustawa z 29 lipca 2005 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym (DzU nr 180, poz. 1495), która weszła w życie 21 października 2005 r.
Ustawa i komplet rozporządzeń
Ustawa określa wymagania, jakim powinien odpowiadać sprzęt elektryczny i elektroniczny, a także zasady postępowania z tym sprzętem w celu zmniejszenia ilości powstających z niego odpadów oraz zminimalizowania oddziaływania zawartych w nim substancji na ludzi i środowisko.
W pierwszym rzędzie celem dyrektywy 2002/96/WE oraz ustawy ją wdrażającej jest ograniczenie ilości zużytego sprzętu trafiającego na składowiska oraz zachęcenie do ponownego użycia i odzysku tak, aby powstawało z niego jak najmniej odpadów.
Mimo że ustawa weszła w życie w 2005 r., to wiele kluczowych przepisów zaczęło lub zacznie obowiązywać w terminach późniejszych. Na przykład przepisy związane z wnoszeniem zabezpieczenia finansowego weszły w życie w styczniu br., a obowiązek prowadzenia rejestru firm zajmujących się gospodarowaniem zużytym sprzętem – dopiero w lipcu br. W październiku br. zaczął obowiązywać przepis dotyczący umieszczania na fakturach przez przedsiębiorców wprowadzających do obrotu sprzęt elektryczny i elektroniczny numerów rejestrowych nadanych tym przedsiębiorcom przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska.
Obowiązek osiągania odpowiednich poziomów odzysku i recyklingu danego sprzętu wejdzie w życie w 2008 r. Również dopiero w tymże roku nabierze mocy prawnej zapis regulujący obowiązki wprowadzającego sprzęt względem zbierania zużytego sprzętu wprowadzonego przed i po 13 sierpnia 2005 r. (a właściwie przed i po 21 października 2005 r.).
Późniejsze daty wejścia w życie, w szczególności tych ostatnich postanowień, wynikają wprost z prawa unijnego i związane są z uzyskaniem przez Polskę dwuletniego okresu przejściowego, o czym stanowi decyzja Komisji 2004/486/WE z 26 kwietnia 2004 r., przyznająca Cyprowi, Malcie i Polsce pewne tymczasowe odstępstwa od dyrektywy 2002/96/WE w sprawie zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Na jej mocy przyznano Polsce czasową derogację w zakresie osiągania określonych w art. 7 ust. 2 poziomów odzysku i recyklingu.
Oczywiście prawidłowe odczytanie przepisów ustawy nie byłoby możliwe bez wydania rozporządzeń określających w szczególności wzory sprawozdań i zaświadczeń. W ustawie zostało zawartych 17 upoważnień do wydania rozporządzeń, w tym 15 dla ministra właściwego do spraw środowiska, jedno dla ministra właściwego do spraw instytucji finansowych oraz jedno dla ministra właściwego do spraw finansów publicznych. Wszystkie te rozporządzenia, wynikające z ustawy, zostały już wydane.
Zarówno ustawa, jak i rozporządzenia wydane do niej dotyczą urządzeń, których prawidłowe działanie zależy od dopływu prądu elektrycznego lub obecności pól elektromagnetycznych oraz które mogą służyć do wytwarzania, przesyłu lub pomiaru prądu elektrycznego lub pól elektromagnetycznych, a zaprojektowane są do użytku przy napięciu elektrycznym nieprzekraczającym 1000 V dla prądu zmiennego lub 1500 V dla prądu stałego. W załączniku do ustawy urządzenia te podzielono na grupy.
Dla każdego, kto gospodaruje takimi urządzeniami, w ustawie określone zostały obowiązki: wprowadzających sprzęt, zbierających, prowadzących zakłady przetwarzania, prowadzących działalność w zakresie recyklingu i innych niż recykling procesów odzysku oraz organizacji odzysku. Dodatkowo określono obowiązki dla Głównego Inspektora Ochrony Środowiska (GIOŚ) oraz administracji lokalnych, które powinny nadzorować cały system.
Przedsiębiorcy występują do GIOŚ o przyznanie numeru rejestrowego, przy czym należy pamiętać, że podmioty miały czas na złożenie wniosku w ww. zakresie do 30 września br. Do tego dnia zostało zarejestrowanych ok. 2300 podmiotów.
Część podmiotów wprowadzających sprzęt dla gospodarstw domowych, które złożyły wnioski o wpis do rejestru GIOŚ, podpisała umowy z organizacjami odzysku. Większość jednak wybrała formę zabezpieczenia finansowego.
Pierwsze wnioski
Po roku obowiązywania ustawy można stwierdzić, że system gospodarowania zużytym sprzętem rozpoczął swoje funkcjonowanie. 30 września 2006 r. zostały zarejestrowane zakłady prowadzące działalność w zakresie recyklingu oraz innych niż recykling form odzysku (ok. 20), a także zakłady przetwarzania (ok. 40). Zostało utworzonych pięć organizacji odzysku. Na terenach gmin sukcesywnie rozpoczynają działalność przedsiębiorcy zbierający od prywatnych właścicieli zużyty sprzęt, a w placówkach handlowych funkcjonują punkty zbierania zużytego sprzętu. Ze względu na krótki czas obowiązywania ustawy trudno jest jednak ocenić działalność podmiotów w zakresie spełniania obowiązków dotyczących odbioru zużytego sprzętu od mieszkańców.
Oczywiście, jak zawsze w przypadku obowiązywania nowego aktu prawnego, wyłaniają się pewne problemy z interpretacją przepisów i ich akceptacją.
Największe problemy stwarza klasyfikacja wprowadzanych przez przedsiębiorców urządzeń oraz stwierdzenie, czy dany przedmiot jest sprzętem w rozumieniu ustawy, czy też nie.
Drugim, często spotykanym problemem jest określenie, czy urządzenie wprowadzane na rynek można przyporządkować do „sprzętu przeznaczonego dla gospodarstw domowych”, czy też ma ono inne przeznaczenie.
Część zapytań związana jest również z poziomami zbierania. Trzeba zaznaczyć, że w tym zakresie najprawdopodobniej nastąpi zmiana ustawy, zakończona wprowadzeniem do przepisów nowych poziomów zbierania.
Ewentualne inne zmiany w zapisach ustawy będzie można przemyśleć po minięciu przynajmniej jednego pełnego okresu sprawozdawczego. Dopiero wtedy będą dostępne dane określające rozwój rynku gospodarowania zużytym sprzętem.
Kinga Kulesza
Ministerstwo Środowiska, Warszawa
Tytuł i śródtytuły od redakcji
Dyrektywa ta obliguje państwa członkowskie do osiągnięcia poziomu zbierania zużytego sprzętu pochodzącego z gospodarstw domowych w ilości nie mniejszej niż 4 kg/mieszkańca rocznie. Wyznaczony poziom powinien być osiągnięty do 31 grudnia 2008 r. Ponadto na kraje unijne nałożony został obowiązek określenia w prawie krajowym minimalnych poziomów odzysku i recyklingu zużytego sprzętu i jego części. Dlatego też w Polsce została przyjęta ustawa z 29 lipca 2005 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym (DzU nr 180, poz. 1495), która weszła w życie 21 października 2005 r.
Ustawa i komplet rozporządzeń
Ustawa określa wymagania, jakim powinien odpowiadać sprzęt elektryczny i elektroniczny, a także zasady postępowania z tym sprzętem w celu zmniejszenia ilości powstających z niego odpadów oraz zminimalizowania oddziaływania zawartych w nim substancji na ludzi i środowisko.
W pierwszym rzędzie celem dyrektywy 2002/96/WE oraz ustawy ją wdrażającej jest ograniczenie ilości zużytego sprzętu trafiającego na składowiska oraz zachęcenie do ponownego użycia i odzysku tak, aby powstawało z niego jak najmniej odpadów.
Mimo że ustawa weszła w życie w 2005 r., to wiele kluczowych przepisów zaczęło lub zacznie obowiązywać w terminach późniejszych. Na przykład przepisy związane z wnoszeniem zabezpieczenia finansowego weszły w życie w styczniu br., a obowiązek prowadzenia rejestru firm zajmujących się gospodarowaniem zużytym sprzętem – dopiero w lipcu br. W październiku br. zaczął obowiązywać przepis dotyczący umieszczania na fakturach przez przedsiębiorców wprowadzających do obrotu sprzęt elektryczny i elektroniczny numerów rejestrowych nadanych tym przedsiębiorcom przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska.
Obowiązek osiągania odpowiednich poziomów odzysku i recyklingu danego sprzętu wejdzie w życie w 2008 r. Również dopiero w tymże roku nabierze mocy prawnej zapis regulujący obowiązki wprowadzającego sprzęt względem zbierania zużytego sprzętu wprowadzonego przed i po 13 sierpnia 2005 r. (a właściwie przed i po 21 października 2005 r.).
Późniejsze daty wejścia w życie, w szczególności tych ostatnich postanowień, wynikają wprost z prawa unijnego i związane są z uzyskaniem przez Polskę dwuletniego okresu przejściowego, o czym stanowi decyzja Komisji 2004/486/WE z 26 kwietnia 2004 r., przyznająca Cyprowi, Malcie i Polsce pewne tymczasowe odstępstwa od dyrektywy 2002/96/WE w sprawie zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Na jej mocy przyznano Polsce czasową derogację w zakresie osiągania określonych w art. 7 ust. 2 poziomów odzysku i recyklingu.
Oczywiście prawidłowe odczytanie przepisów ustawy nie byłoby możliwe bez wydania rozporządzeń określających w szczególności wzory sprawozdań i zaświadczeń. W ustawie zostało zawartych 17 upoważnień do wydania rozporządzeń, w tym 15 dla ministra właściwego do spraw środowiska, jedno dla ministra właściwego do spraw instytucji finansowych oraz jedno dla ministra właściwego do spraw finansów publicznych. Wszystkie te rozporządzenia, wynikające z ustawy, zostały już wydane.
Zarówno ustawa, jak i rozporządzenia wydane do niej dotyczą urządzeń, których prawidłowe działanie zależy od dopływu prądu elektrycznego lub obecności pól elektromagnetycznych oraz które mogą służyć do wytwarzania, przesyłu lub pomiaru prądu elektrycznego lub pól elektromagnetycznych, a zaprojektowane są do użytku przy napięciu elektrycznym nieprzekraczającym 1000 V dla prądu zmiennego lub 1500 V dla prądu stałego. W załączniku do ustawy urządzenia te podzielono na grupy.
Dla każdego, kto gospodaruje takimi urządzeniami, w ustawie określone zostały obowiązki: wprowadzających sprzęt, zbierających, prowadzących zakłady przetwarzania, prowadzących działalność w zakresie recyklingu i innych niż recykling procesów odzysku oraz organizacji odzysku. Dodatkowo określono obowiązki dla Głównego Inspektora Ochrony Środowiska (GIOŚ) oraz administracji lokalnych, które powinny nadzorować cały system.
Przedsiębiorcy występują do GIOŚ o przyznanie numeru rejestrowego, przy czym należy pamiętać, że podmioty miały czas na złożenie wniosku w ww. zakresie do 30 września br. Do tego dnia zostało zarejestrowanych ok. 2300 podmiotów.
Część podmiotów wprowadzających sprzęt dla gospodarstw domowych, które złożyły wnioski o wpis do rejestru GIOŚ, podpisała umowy z organizacjami odzysku. Większość jednak wybrała formę zabezpieczenia finansowego.
Pierwsze wnioski
Po roku obowiązywania ustawy można stwierdzić, że system gospodarowania zużytym sprzętem rozpoczął swoje funkcjonowanie. 30 września 2006 r. zostały zarejestrowane zakłady prowadzące działalność w zakresie recyklingu oraz innych niż recykling form odzysku (ok. 20), a także zakłady przetwarzania (ok. 40). Zostało utworzonych pięć organizacji odzysku. Na terenach gmin sukcesywnie rozpoczynają działalność przedsiębiorcy zbierający od prywatnych właścicieli zużyty sprzęt, a w placówkach handlowych funkcjonują punkty zbierania zużytego sprzętu. Ze względu na krótki czas obowiązywania ustawy trudno jest jednak ocenić działalność podmiotów w zakresie spełniania obowiązków dotyczących odbioru zużytego sprzętu od mieszkańców.
Oczywiście, jak zawsze w przypadku obowiązywania nowego aktu prawnego, wyłaniają się pewne problemy z interpretacją przepisów i ich akceptacją.
Największe problemy stwarza klasyfikacja wprowadzanych przez przedsiębiorców urządzeń oraz stwierdzenie, czy dany przedmiot jest sprzętem w rozumieniu ustawy, czy też nie.
Drugim, często spotykanym problemem jest określenie, czy urządzenie wprowadzane na rynek można przyporządkować do „sprzętu przeznaczonego dla gospodarstw domowych”, czy też ma ono inne przeznaczenie.
Część zapytań związana jest również z poziomami zbierania. Trzeba zaznaczyć, że w tym zakresie najprawdopodobniej nastąpi zmiana ustawy, zakończona wprowadzeniem do przepisów nowych poziomów zbierania.
Ewentualne inne zmiany w zapisach ustawy będzie można przemyśleć po minięciu przynajmniej jednego pełnego okresu sprawozdawczego. Dopiero wtedy będą dostępne dane określające rozwój rynku gospodarowania zużytym sprzętem.
Kinga Kulesza
Ministerstwo Środowiska, Warszawa
Tytuł i śródtytuły od redakcji
