W wyniku licznych dyskusji podczas konferencji i seminariów poświęconych znowelizowanej ustawie o utrzymaniu czystości i porządku w gminach rodzi się wiele wątpliwości. Poniżej prezentujemy przygotowane przez Departament Gospodarki Odpadami Ministerstwa Środowiska odpowiedzi na pytania, jakie nurtowały uczestników Konferencji „Kompleksowa Gospodarka Odpadami”, zorganizowanej przez firmę Abrys, która odbyła się na początku września br. w Łodzi.

 
Skąd będą się brały pozostałości z sortowania, które przedsiębiorca odbierający odpady komunalne od właścicieli nieruchomości będzie zobowiązany przekazać do regionalnej instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych (RIPOK)?
 
Podmiot prowadzący działalność polegającą na odbieraniu odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości ma obowiązek przekazywać odpady zmieszane, zielone oraz pozostałości z sortowania przeznaczone do składowania do instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych, wskazanej w uchwale w sprawie wykonania wojewódzkiego planu gospodarki odpadami (WPGO) jako instalacja regionalna.
Natomiast odpady selektywnie zebrane (np. opakowania szklane, papier, tworzywa sztuczne) przedsiębiorca przekaże do odpowiednich instalacji, które nie muszą być instalacjami regionalnymi i nie muszą być położone na terenie regionu, zgodnie z hierarchią postępowania z odpadami. Przed przekazaniem tych odpadów może skierować je do sortowni (niekoniecznie wchodzącej w skład RIPOK) w celu doczyszczenia czy podzielenia na frakcje. W takim procesie powstaną pozostałości z sortowania (odpad o kodzie 19 12 12), przeznaczone do składowania, który to odpad powinien być przekazany do RIPOK.
 
Jaka jest różnica między przetargiem na odbieranie odpadów oraz przetargiem na odbieranie i zagospodarowanie odpadów?
W przypadku przetargu na odbieranie odpadów gmina określa w specyfikacji istotnych warunków zamówienia (a potem również w umowie) instalację, do której podmiot wyłoniony w przetargu będzie kierował poszczególne rodzaje odpadów.
W przypadku przetargu na odbieranie i zagospodarowanie odpadów komunalnych gmina nie wskazuje takich instalacji – podmiot odbierający odpady komunalne od właścicieli nieruchomości, wyłoniony w drodze przetargu, sam decyduje, do której instalacji przekaże odpady, z tym że zmieszane odpady komunalne, odpady zielone oraz pozostałości z sortowania, przeznaczone do składowania, jest zobowiązany przekazać do instalacji posiadającej status RIPOK i obsługującej region, w którym działa przedsiębiorca.
 
Czy gmina może z wolnej ręki przekazać odbieranie odpadów komunalnych gminnej jednostce organizacyjnej (g.j.o.)?
Celem ustawodawcy, wyrażonym w art. 6d ust. 1 nowelizacji u.c.p.g., było zobowiązanie wójta, burmistrza, prezydenta miasta do wybrania podmiotu odbierającego odpady komunalne od właścicieli nieruchomości w drodze przetargu. Ustawa nie dopuszcza innego sposobu wyboru podmiotu świadczącego te usługi. Ponadto precyzuje ona przypadek, w jakim gmina może zlecić odbieranie odpadów komunalnych w trybie zamówienia z wolnej ręki – może tak być tylko w sytuacji rozwiązania umowy na odbieranie odpadów komunalnych z podmiotem wyłonionym w drodze przetargu i konieczności zapewnienia tego świadczenia do czasu rozstrzygnięcia następnego przetargu (który należy niezwłocznie zorganizować). W przeciwnym razie grozi za to kara od 10 do 50 tys. zł.
 
Biorąc powyższe pod uwagę, należy zauważyć, że art. 6g u.c.p.g. wskazuje, że do przetargów w zakresie nieuregulowanym u.c.p.g. stosuje się Ustawę z 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (P.z.p.). Wynika z niej, że podstawowymi trybami udzielenia zamówienia są przetargi nieograniczony i ograniczony. Ponadto z przepisów tejże ustawy można wysnuć wniosek, że jeżeli przetarg nie zostanie rozstrzygnięty i zostaną spełnione warunki określone w P.z.p. (m.in. niezmienność warunków zamówienia), to udzielenia zamówienia publicznego polegającego na odbieraniu odpadów komunalnych można dokonać w innej formie niż przetarg (jednakże nie w trybie zamówienia z wolnej ręki, gdyż przypadki zastosowania takiego trybu zostały określone w ustawie szczegółowej – u.c.p.g.).
 
Na podstawie powyższego oraz art. 6e u.c.p.g. należy podkreślić, że g.j.o. będzie mogła odbierać odpady komunalne od właścicieli nieruchomości jedynie w przypadku, gdy zostanie wyłoniona w drodze przetargu. Aby do niego przystąpić, będzie musiała przekształcić się w spółkę prawa handlowego.
Ponadto należy zaznaczyć, że u.c.p.g. stanowi lex specialis względem Ustawy z 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej.
 
Ile regionów ma powstać? Jakie były założenia Ministerstwa w tym temacie i na jakiej podstawie zostały dokonane szacunki?
Zgodnie z nowelizacją u.c.p.g. (w części zmieniającej ustawę o odpadach), region gospodarki odpadami komunalnymi powinien liczyć co najmniej 150 tys. mieszkańców. Wielkość ta wynika z szacunków ekonomicznych przeprowadzonych przez ekspertów dla warunków polskich. Instalacje, które powstaną jako regionalne, będą zapewne w większości finansowane lub współfinansowane ze środków publicznych, dlatego w ustawie należało zapewnić powstanie takich instalacji, żeby uzasadnione ekonomicznie było ich funkcjonowanie.
W KPGO 2010 zapisano powstanie 123-124 regionów gospodarki odpadami komunalnymi, natomiast z sygnałów, które dobiegają obecnie z urzędów marszałkowskich, wynika, że liczba ta może ulec zmianie.
 
Jaki powinien być skład RIPOK – spalarnia, spalarnia i zespół instalacji czy sam taki zespół?
Zgodnie z definicją, RIPOK jest to zakład zagospodarowania odpadów, o mocy przerobowej wystarczającej do przyjmowania i przetwarzania odpadów z obszaru zamieszkałego przez co najmniej 120 tys. mieszkańców, spełniający wymagania najlepszej dostępnej techniki (BAT) lub technologii, o której mowa w art. 143 P.o.ś. Musi on zapewnić termiczne przekształcanie odpadów lub następujące procesy:
a)      mechaniczno-biologiczne przetwarzanie zmieszanych odpadów komunalnych i wydzielanie ze zmieszanych odpadów komunalnych frakcji nadających się w całości lub w części do odzysku,
b)     przetwarzanie selektywnie zbieranych odpadów zielonych i bioodpadów oraz wytwarzanie z nich produktu o właściwościach nawozowych lub środków wspomagających uprawę roślin, spełniającego wymagania określone w przepisach odrębnych,
c)      składowanie odpadów powstających w procesach mechaniczno-biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych oraz pozostałości z sortowania odpadów komunalnych.
Przy czym punkty a, b, c są alternatywą rozłączną, zatem nie muszą być spełnione jednocześnie. Dlatego w regionie są możliwe wszystkie konfiguracje:
·        termiczne przekształcanie odpadów,
·        termiczne + procesy wymienione w punktach a, b, c,
·        procesy wymienione w punktach a, b, c,
·        proces wymieniony w punkcie a lub b lub c,
– o ile dla danej instalacji zostaną spełnione wymogi określone w pierwszej części definicji.
 
Jednakże należy tak planować instalacje, aby na terenie regionu zapewnić – zgodne z hierarchią postępowania z odpadami – zagospodarowanie wskazanych w ustawie rodzajów odpadów, a także aby osiągnąć określone ustawą cele środowiskowe, polegające m.in. na ograniczeniu masy przekazywanych do składowania odpadów ulegających biodegradacji.
 
Czy w obliczu problemu Wrocławia ze składowiskiem Ministerstwo Środowiska zgodzi się na wywóz odpadów poza region?
Po ogłoszeniu uchwały w sprawie wykonania WPGO do czasu wybudowania RIPOK zmieszane odpady komunalne, odpady zielone i pozostałości z sortowania przeznaczone do składowania będą przekazywane do instalacji przewidzianej jako zastępcza dla obsługi regionu. Docelowo wywóz wskazanych rodzajów odpadów poza region w świetle znowelizowanej ustawy będzie niezgodny z prawem, zatem resort środowiska absolutnie nie może się na taką praktykę zgodzić. Kwestia ta będzie musiała zostać rozwiązana przez władze województwa, które określą regiony gospodarki odpadami komunalnymi tak, aby w każdym z nich było możliwe utworzenie RIPOK.

Departament Gospodarki Odpadami – Ministerstwo Środowiska