W latach 70. na całym świecie podjęto próby odzyskiwania z odpadów jednorodnych frakcji, stosując recykling. Ówczesna koncepcja takiego zakładu odzysku wymagała nadzwyczajnych nakładów technicznych i finansowych. Zapożyczając poszczególne urządzenia z różnych technik, próbowano je zaadaptować do mechanicznej przeróbki heterogenicznego materiału, jakim są odpady komunalne.

Po dokładnej analizie pierwszych konstrukcji instalacji bardzo szybko ujawniły się nowe możliwości i tendencje przyszłych zastosowań w dziedzinie recyklingu materiałów. Celem recyklingu jest zminimalizowanie ogólnej ilości powstających odpadów przez odzyskanie z nich surowców nadających się do wtórnego wykorzystania lub wykazujących taką przydatność.
Europejskie i krajowe rozwiązania prawne narzucają szereg rozwiązań stacjom recyklingu pojazdów samochodowych. Zwiększony odzysk surowców i materiałów z aut poddanych demontażowi wymaga stosowania coraz lepszych narzędzi oraz urządzeń technicznych. Przyjęty proces technologiczny, jaki funkcjonuje w stacji demontażu pojazdów wycofanych z eksploatacji, w dużym stopniu decyduje o zastosowanych urządzeniach i narzędziach.
Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z 28 lipca 2005 r. w sprawie minimalnych wymagań dla stacji demontażu oraz sposobu demontażu pojazdów wycofanych z eksploatacji (DzU nr 143, poz. 1206) reguluje podstawowe działania w zakresie recyklingu aut i prawnie określa obszary działania. Na terenie stacji demontażu muszą być wyodrębnione sektory przyjmowania pojazdów, ich magazynowania, usuwania z pojazdów elementów i substancji niebezpiecznych (w tym płynów), demontażu z pojazdów przedmiotów wyposażenia i części nadających się do ponownego użycia oraz elementów (w tym odpadów) nadających się do odzysku, recyklingu albo unieszkodliwienia. Ponadto na stacji należy wyodrębnić sektory magazynowania wymontowanych z pojazdów przedmiotów wyposażenia i części nadających się do ponownego użycia, a także odpadów pochodzących z demontażu pojazdów.
Sektor usuwania z pojazdów elementów i substancji niebezpiecznych powinien być wyposażony w urządzenia do usuwania paliw i płynów eksploatacyjnych oraz w oznakowane pojemniki na usunięte lub wymontowane z pojazdów odpady. Ze względu na rodzaj odpadów pojemniki muszą spełniać określone wymagania, np. pojemniki dla zbiorników ciśnieniowych przeznaczone są na usunięte z układów klimatyzacyjnych substancje zubożające warstwę ozonową, a pojemniki wykonane z materiałów odpornych na działanie kwasów – na akumulatory. Poza tymi odpadami na stacjach demontażu powszechnie występują odpadowe oleje silnikowe przekładniowe, ze skrzyń biegów i hydrauliczne oraz pozostałe usunięte paliwa i płyny eksploatacyjne (płyny chłodnicze, ze spryskiwaczy i hamulcowe), zbiorniki z gazem, układy klimatyzacyjne, katalizatory spalin, filtry oleju, odpady zawierające materiały wybuchowe oraz rtęć.
Osuszanie układów pojazdu odbywa się grawitacyjnie lub z zastosowaniem pomp odciągających. Odzyskane materiały eksploatacyjne są segregowane, oceniane do dalszego zagospodarowania, pakowane i magazynowe. Stacje recyklingu samochodów muszą być wyposażone w odpowiednie instalacje ze zbiornikami do usuwania płynów. W praktyce spotykane są gotowe zestawy (urządzenia) lub rozwiązania kompleksowe.

Gotowe zestawy…
Przykładem są tu urządzenia Przemysłowego Instytutu Automatyki i Pomiarów (PIAP). Zestaw urządzeń do usuwania olejów, płynów chłodniczych i hamulcowych z samochodów składa się z zespołu pneumatycznego P wytwarzającego podciśnienie do odsysania płynów z zespołów samochodowych i nadciśnienie do opróżniania zbiorników jezdnych, trzech zbiorników jezdnych z kompletem narzędzi do usuwania płynów (ZO – oleju, ZC – płynu chłodniczego, ZH – płynu hamulcowego) oraz zestawu przygotowania powietrza FP (filtra, zaworu redukcyjnego i dwóch szybkozłączy).
Innym przykładem są urządzenia z zestawu DCU do usuwania olejów, płynów chłodniczych lub płynów hamulcowych. Składa się on ze zbiornika na ZO, ZC, ZH i z zespołu pneumatycznego P do wytwarzania podciśnienia bądź nadciśnienia w zbiornikach ZO, ZC, ZH oraz zestawu przygotowania powietrza FP (filtra, zaworu redukcyjnego i dwóch szybkozłączy).
Oprócz tradycyjnych zestawów wartymi uwagi są specjalistyczne urządzenia do usuwania oleju i sprężonego gazu z amortyzatorów i sprężyn gazowych samochodów wycofanych z eksploatacji. Mechanizm złożony z wiertarki pneumatycznej i głowicy wysysającej płyny z osuszanych zespołów do zbiornika podciśnieniowego usuwa je przez otwory wykonane w ich płaszczach.
Przykładem innego urządzenia może być wysysarka pneumatyczna do płynów technicznych firmy Olkim, która zapewnia szybkie, praktyczne i czyste wyssanie każdego rodzaju płynu (oleju, płynu hamulcowego, oleju od obrabiarek lub płynów chłodzących). Jest to urządzenie przenośne ze zbiornikiem o pojemności 16 l, wyposażone we wskaźnik poziomu płynu w zbiorniku i w sondę przemysłową. Jeszcze innym przykładem jest pneumatyczna maszyna z częściami chromowanymi do wymiany płynu hamulcowego oraz płynu w sprzęgłach hydraulicznych ze wszystkich typów pojazdów. Operacja wymiany płynu może być przeprowadzona w ciągu kilku minut przez jedną osobę. Urządzenie wyposażone jest w membranę, która oddziela płyn hamulcowy od osobnej komory, w której gromadzi się powietrze. Dzięki temu wszelkie ryzyko powstania emulsji jest wykluczone. Po naładowaniu urządzenia sprężonym powietrzem (ciśnienie 8-9 barów) jest ono gotowe do operacji wymiany płynu.
Dzięki rozwiązaniom systemowym można kompleksowo pozbyć się problemu osuszania pojazdów samochodowych podczas recyklingu. Są firmy, które projektują swoje systemy osuszania tak, aby usunąć z jednego samochodu do 98% wszystkich płynów w czasie krótszym niż 15 minut. Twierdzą one, że jest to unikalna, opatentowana technologia, których przykładami są idealnie szczelny i bezzapachowy system nawiercania zbiorników, system kontroli jakości, który zapobiega zanieczyszczaniu paliwa, a także unikalny ciśnieniowo-podciśnieniowy system usuwania płynów samochodowych. Międzynarodowe standardy bezpieczeństwa (takie jak CE, GS, MOT, TÜV i ATTEX) potwierdzają, że systemy takie spełniają lub nawet przewyższają wymagania prawne i normy bezpieczeństwa.

… i rozwiązania kompleksowe
Niezależnie od tego, czy klient wybierze uniwersalny system mobilny składający się z podciśnieniowych zbiorników, czy też kompletną stację osuszania z hydraulicznie przechylanym dźwigarem i wysoko wydajnymi pompami, jego jakość będzie zawsze najważniejszą korzyścią.
Takim przykładem są rozwiązania firmy Seda. Oferowana przez nią stacja Midi zawiera wydajne pompy ssące, zbiorniki i urządzenie do nawiercania skrzyni biegów, a także wszystkie akcesoria wymagane do usuwania benzyny, oleju napędowego, zużytego oleju (ze skrzyni biegów i silnika), płynu do spryskiwacza, płynu chłodniczego i hamulcowego. W celu maksymalnego bezpieczeństwa posiada ona sterowanie powietrzne. Wyposażona jest także w iskrobezpieczną rampę podnoszącą i w indywidualne dwuprzeponowe pompy ssące oraz w trwałe powierzchnie spływu. Poza tym charakteryzuje się ona niskim poziomem hałasu i małym zużyciem energii. Dzięki niej proces osuszania jest szybki, wydajny i skuteczny.
Każde z przyjętych rozwiązań określone jest przez system zbiórki i bieżącą podaż. Rozwój recyklingu pojazdów samochodowych doprowadził do wzbogacenia oferty urządzeń dla stacji demontażu. Oprócz instalacji do usuwania płynów pojawiły się urządzenia do demontażu szyb, odbezpieczania poduszki powietrznej, wycinania katalizatorów i transportu wewnętrznego w procesie demontażu, zestawy urządzeń do testowania zespołów w samochodach wycofanych z eksploatacji i eksploatowanych, analizatory widmowe do selekcji części z tworzyw sztucznych, a także prasy lub spłaszczarki.
Każde nowe urządzenie daje szansę na większy odzysk oraz na pomniejszenie rosnącej „góry odpadów”, lecz bez selektywnej zbiórki, która wspiera przeróbkę odpadów, żadne z tych wspaniałych narzędzi nie spełni swoich funkcji.

Źródła
  1. Bilitewski B., Haerdtle G., Marek K.: Podręcznik gospodarki odpadami. Warszawa 2003.
  2. Chłopek Z.: Pojazdy samochodowe. Ochrona środowiska naturalnego. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 2002.
  3. Gola-Sienkiewicz R.: Urządzenia do recyklingu. „Recykling” 1/2006.
  4. www.piap.pl/oferta/recykling.
  5. www.wicharytech.com.
  6. www.olkim.com.pl.

Ryszard Gola-Sienkiewicz
Zespół Szkół Samochodowych i Budowlanych, Szkoła Recyklingu, Głogów

Śródtytuły od redakcji