Jak osiągnąć odpowiednie wskaźniki recyklingu w zakresie makulatury? Czy polski przemysł papierniczy jest innowacyjny?

Innowacyjna działalność przedsiębiorstw we współczesnej gospodarce jest ściśle skorelowana z ich konkurencyjnością. Przedstawiciele firm, którzy decydują się wdrażać nowoczesne wyroby lub technologie, częściej utrzymują się na rynku, a tym samym zwiększają w nim swoje udziały. Podobnie jak wszystkie inne rozwiązania znajdujące zastosowanie w branży przemysłowej, również produkcja papieru nieustannie rozwija się. Zapotrzebowanie na tego rodzaju produkt na całym świecie wciąż wzrasta, pomimo silnej ekspansji elektronicznych technologii (np. e-booki). Podstawowy surowcem wykorzystywanym do produkcji papieru jest oczywiście drewno. Jednakże przemysł papierniczy, postępując zgodnie z koncepcją zrównoważonego rozwoju, coraz częściej proponuje rozwiązania umożliwiające zastąpienie drewna innym wartościowym surowcem ? odpadami z makulatury. Oczywiście nie jest to idealne rozwiązanie, choćby z uwagi na ograniczoną możliwość recyklingu surowca. Jednakże przemysł papierniczy, mając na względzie m.in. ochronę środowiska naturalnego i stosując zasadę odpowiedzialności za cały cykl życia produktów, zwiększa nakłady inwestycyjne na przetwarzanie papieru i tektury, wprowadzając m.in. coraz bardziej wydajne maszyny i urządzenia oraz zaawansowane technologie.

Optymalizacja procesu

Rynek związany z makulaturą i jej przetwarzaniem rozwija się dynamicznie już od kilku lat. Wynika to m.in. z faktu, iż makulatura nie jest już traktowana jako odpad, ale stanowi wartościowy surowiec włóknisty. ? Zapotrzebowanie na ten surowiec ciągle wzrasta. Uwarunkowane jest to zarówno jego ceną, jak i względami ekologicznymi, popartymi uregulowaniami prawnymi ? podkreśla dr hab. inż. Konrad Olejnik, dyrektor Instytutu Papiernictwa i Poligrafii Politechniki Łódzkiej. Wyjaśnia on, że stosowne przepisy wymuszają ciągłą optymalizację całego systemu recyklingu, począwszy od odzysku, sortowania, aż do przerobu na wtórne masy włókniste. Mimo że uregulowania te jeszcze nie do końca odpowiadają potrzebom przedsiębiorców, można stwierdzić, że następuje stała poprawa w tym zakresie. Odzwierciedleniem tego jest chociażby ciągły wzrost stopnia recyklingu we wszystkich krajach Unii Europejskiej. Zgodnie z raportem European Recovered Paper Council, opublikowanym w 2011 r., wskaźnik ten przekroczył już 70%. Z kolei udział mas makulaturowych w całkowitej produkcji papieru wynosił 51% w krajach CEPI (ang. Confederation of European Paper Industries, Największa Konfederacja Europejskiego Przemysłu Papierniczego, która reprezentuje przemysł papierniczy 18 państw europejskich). W przypadku Polski te wskaźniki są wciąż nieco niższe, ale obserwuje się ich stały wzrost. ? Niestety, makulatura jest wymagającym surowcem, co wynika z jej gorszej tzw. zdolności papierotwórczej w porównaniu do mas pierwotnych, zwykle większego zanieczyszczenia oraz coraz częstszego stosowania w miejscach, gdzie kiedyś używano wyłącznie masy pierwotnej. Z tego względu zwiększenie stopnia wykorzystania makulatury pociąga za sobą konieczność stosowania nowoczesnych rozwiązań, związanych z jej przetwarzaniem ? przyznaje dyrektor K. Olejnik. W jego opinii są to technologie kosztowne, niemniej coraz więcej papierni, szczególnie tych większych, decyduje się na taką inwestycję. Zastosowane tam rozwiązania technologiczne są nie tylko efektywne, ale również oszczędne z punktu widzenia zużycia wody czy emisji CO2. Aby móc konkurować na tym wymagającym rynku, coraz częściej również mniejsze zakłady starają się pozyskiwać fundusze na te cele.

Obecnie warto prowadzić innowacyjne działań w zakresie przetwarzania odpadów z makulatury. Wynika to z faktu, że istnieje wiele możliwości uzyskania dofinansowania, zwłaszcza we współpracy z jednostkami naukowymi. Należy zatem podjąć tego typu wyzwanie.

dr hab. inż. Konrad Olejnik, dyrektor Instytutu Papiernictwa i Poligrafii Politechniki Łódzkiej

Potencjał nowych technologii

Swoje zdanie w tej materii ma również dr inż. Katarzyna Godlewska, reprezentująca Stowarzyszenie Papierników Polskich. Przypomina ona, że polski przemysł papierniczy, wprowadzając innowacyjne rozwiązania przyjazne dla środowiska, przyczynia się do wypełniania przez Polskę nałożonych przez Unię Europejską obowiązków w zakresie osiągania odpowiednich wskaźników recyklingu. Wprowadzenie nowych technologii stanowi inwestycje w naszą przyszłość. ? W ostatnich latach w Polsce zrealizowano dwa duże projekty. W ich efekcie zainstalowano wytwarzające papiery makulaturowe maszyny papiernicze, które są jednymi z najnowocześniejszych w Europie ? podkreśla K. Godlewska. W instalacjach tych stosowane są nietuzinkowe rozwiązania, np. nowej generacji systemy suszące. ? Problemem jest jednak niedobór oraz stale pogarszająca się, jakość dostarczanej makulatury. Przemysł papierniczy zmuszony był do zaimportowania w 2011 r. 306,6 tys. ton tego surowca. Po uruchomieniu w bieżącym roku drugiej maszyny papierniczej ilość ta może ulec nawet podwojeniu ? ostrzega.

Zbiórka selektywna, zwłaszcza odpadów komunalnych, nadal nie jest w Polsce dobrze rozwinięta. W szczególności dotyczy to małych miasteczek i wsi. Wyjaśnić to można tym, że koszt pozyskania papieru i tektury z odzysku, w tym makulatury opakowaniowej, na tych terenach jest relatywnie wyższy w porównaniu z dużymi aglomeracjami miejskimi. ? Wydaje się, że stale rosnące zapotrzebowanie na makulaturę powinno wywołać zwiększone zainteresowanie ze strony organizacji samorządowych oraz podmiotów komercyjnych tym trudno dostępnym surowcem wtórnym. W świadomości polskiego społeczeństwa powinna utrwalić się konieczność selektywnego zbierania u źródła odpadów, tak by mogły one być ponownie wykorzystywane ? konkluduje K. Godlewska.

Zasadniczym czynnikiem warunkującym rozwój przemysłu papierniczego jest zapewnienie odpowiedniej bazy surowcowej.

dr inż. Katarzyna Godlewska, Stowarzyszenie Papierników Polskich

Innowacje w Ostrołęce

Jedną z firm, która podjęła się wdrożenia najnowszych technologii papierniczych w naszym kraju, jest Stora Enso Poland. W maju br. w zakładzie w Ostrołęce została uroczyście uruchomiona nowoczesna maszyna papiernicza. Będzie ona mogła rocznie przetworzyć prawie 500 tys. ton makulatury na pełnowartościowy, wysokiej jakości papier opakowaniowy. ? Nowoczesny zakład, w którym znajduje się linia technologiczna do przerobu makulatury, zasilany jest własną elektrociepłownią. Zastosowano w nim innowacyjne rozwiązania w zakresie utylizacji odpadów lub generacji energii, np. wykorzystuje się biopaliwa. Rozwiązania tego typu pozwolą na wytwarzanie zaawansowanych technologicznie produktów przy bardzo niskim wpływie fabryki na środowisko naturalne. Przykładem jest ograniczenie emisji CO2, w stosunku do lat ubiegłych, o 100 tys. t/rok ? mówi Jerzy Janowicz, prezes Zarządu Stora Enso Poland. Wyjaśnia on, że dzięki nowej maszynie papierniczej będą wytwarzane lekkie, nisko gramaturowe papiery opakowaniowe z mas makulaturowych, przeznaczone na tekturę falistą o atrakcyjnych właściwościach użytkowych. W procesie produkcji i obróbki makulatury została zastosowana innowacyjna technologia. Umożliwia ona wytwarzanie papierów (flutingów i linerów) o niskich gramaturach, niewystępujących dotąd na rynku, przy jednoczesnym zachowaniu parametrów wytrzymałościowych. W konsekwencji stwarza to możliwość produkcji opakowań lekkich i wytrzymałych. Z kolei opakowania o niskiej wadze to obniżone koszty transportu, niższe zużycie energii i mniejszy wpływ na środowisko.

Jak podkreśla J. Janowicz, łączna wartość inwestycji to 420 mln euro. Innowacyjny projekt o nazwie MP5 (maszyna papiernicza 5) był dofinansowany ze środków UE z Programu Innowacyjna Gospodarka. ? Inwestycja umożliwi firmie Stora Enso Poland realizację planów potrojenia zużycia makulatury w produkcji w ciągu najbliższych trzech lat. Dotychczasowe zużycie makulatury w Ostrołęce wynosiło ok. 200 tys. t/rok ? dodaje.

 Kompleksowe działanie

? Zarządzanie odpadami oparte na innowacyjnym myśleniu ma na celu ułatwienie całego procesu recyklingu, obniżenie jego kosztów i dopasowanie do indywidualnych potrzeb przedsiębiorstwa ? twierdzi Michał Kryger, dyrektor Obszaru Biznesowego Makulatura i Plastik w Stena Recycling. Przedsiębiorstwo zajmuje się kompleksowym zarządzaniem odpadami, w tym odzyskiwaniem i przetwarzaniem wszystkich rodzajów odpadów papierowych generowanych przez firmy, w celu przekształcenia ich w cenny surowiec dla przemysłu papierniczego. Zebrane materiały są transportowane do zakładu przetwarzania, gdzie zostają posortowane, zbadane i uformowane w bele, a następnie przewiezione do zakładów papierniczych. ? W przypadku odzyskiwania makulatury kładziemy nacisk na trzy aspekty: pozyskanie dobrej jakości, prawidłowo posegregowanego odpadu, optymalizację logistyki i transportu oraz efektywne przetworzenie i dostarczenie przemysłowi odpowiedniego surowca. W celu zagwarantowania właściwej jakości usług zapewniamy naszym klientom rozwiązania, które maksymalnie ułatwiają sortowanie i zarządzanie odpadem z makulatury i tworzyw sztucznych ? od pojemników po belownice i prasokontenery ? wyjaśnia M. Krygier.

Ponieważ podstawą prawidłowego obchodzenia się z odpadami jest wiedza, Stena Recycling organizuje również szkolenia motywacyjne dla pracowników. Ponadto opracowuje unikalne, dopasowane do potrzeb klienta procedury, związane z zagospodarowaniem odpadów w danym przedsiębiorstwie. Jak podkreśla M. Krygier, odpowiednie przygotowanie odpadów, np. poprzez zagęszczenie, pozwala na zredukowanie przestrzeni, na której są one magazynowane (przynosi to korzyść klientowi) oraz na ograniczenie kosztów transportu i zwiększenie bezpieczeństwa. Przedsiębiorstwo stara się zatem optymalizować logistykę oraz maksymalnie wypełnić samochody, aby efektywnie wykorzystać każdy kurs.

W zakładach należących do Stena Recycling duży nacisk kładzie się również na inwestycje w nowoczesne wyposażenie. Dzięki przyjętemu kierunkowi działań, w bardzo krótkim czasie można przetworzyć dużą ilość różnej jakości odpadów papierowych, na co pozwalają np. szybkie, automatyczne linie do sortowania makulatury gazetowej. Tego typu materiał, który finalnie trafia do papierni, odpowiada potrzebom konkretnego odbiorcy. ? Wdrożona strategia łączy w sobie innowacyjne rozwiązania dopasowane do klienta, oszczędność, bezpieczeństwo oraz troskę o środowisko ? dodaje M. Krygier.

Odpowiednia jakość makulatury dostarczanej do zakładów jest jednym z najważniejszych czynników pozwalającym producentowi otrzymać wysokiej jakości produkt o właściwościach zgodnych z wymaganiami klienta.

Prowadzone inwestycje i wdrażane dobre praktyki w zakresie przetwarzania papieru lub tektury są dowodem na to, iż współczesna branża papiernicza w Polsce dokłada wszelkich starań, aby sprostać wymogom nałożonym przez Unię Europejską. Nie brakuje też nowych pomysłów na kolejne innowacyjne projekty. W celu zbudowania pełnego, efektywnego systemu w tym zakresie pozostaje jeszcze odpowiednia motywacja społeczeństwa do selektywnej zbiórki, aby wyeliminować podstawowy problem branży, dotyczący jakości i ilości makulatury.

Barbara Krawczyk