Gospodarka wodna ? zagrożenie powodziowe

Analiza danych statystycznych prezentowanych w International Disaster Database(1) z okresu 1980-2015, dotyczących występowania klęsk żywiołowych na kuli ziemskiej, wskazuje, że powodzie są najczęściej występującą klęską żywiołową.

W analizowanym okresie zjawisko powodzi występowało 4088 razy, co stanowi ponad 35% wszystkich zanotowanych klęsk żywiołowych. Dodatkowo powodzie spowodowały olbrzymie straty finansowe, wynoszące ok. 686 mld dol., oraz pozbawiły życia prawie 240 tys. osób (ponad 1,2 mln osób odniosło rany). W tym samym okresie na terenie Polski wystąpiło wiele powodzi, a największe z nich odnotowano w latach: 1980, 1982, 1983, 1985, 1997, 2001, 2005 oraz 2010 (2). Średnio większe powodzie w obszarze dorzecza Odry występowały co pięć lat, natomiast w dorzeczu Wisły raz na 3 lata (3). Największa powódź nawiedziła Polskę w 1997 r. (często określana mianem ?powodzi tysiąclecia?) (4). Straty powstałe w jej wyniku oszacowano na ok. 12,2 mld zł w skali kraju, co stanowiło ok. 2,4% PKB z 1997 r. (przy czym ok. 74% strat odnotowano w obszarze dorzecza Odry). Natomiast wg cen z 2010 r. straty osiągnęłyby wartość ponad 21 mld zł (5). Druga największa powódź wystąpiła w 2010 r. i spowodowała straty na poziomie ok. 12.8 mld zł, co stanowiło blisko 0,9% PKB z 2010 r. Tym razem większość (ok. 87 %) strat powodziowych odnotowano w obszarze dorzecza Wisły (6).

Zarządzanie ryzykiem powodziowym

Najważniejszym w Polsce efektem wdrażania dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2007/60/WE (dyrektywa powodziowa) są przyjęte w 2016 r. przez rząd RP plany zarządzania ryzykiem powodziowym (PZRP) dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych. Plany te zostały opracowane dla trzech obszarów dorzeczy oraz dziewięciu regionów wodnych i obejmują wszystkie aspekty zarządzania ryzykiem powodziowym, tj. prewencję, reakcję w trakcie powodzi oraz odbudowę po powodzi. Wskazują także cele zarządzania ryzykiem powodziowym oraz katalog działań pozwalający na ich osiągnięcie (7) Ponadto w PZRP zostały sporządzone listy inwestycji strategicznych, których realizacja pozwoli na obniżenie zagrożenia powodziowego i redukcję negatywnych skutków powodzi.

Inwestycje przeciwpowodziowe

Plany zarządzania ryzykiem powodziowym przewidują realizację w jednym okresie planistycznym (sześć lat) inwestycje przeciwpowodziowe o łącznym koszcie przekraczającym 11 mld zł. Najwyższe nakłady zaplanowano w gm. Kłodzko, gdzie koszt inwestycji przekracza 461 mln zł. Wynika to z przebudowy cieków w Kotlinie Kłodzkiej, a łączny koszt przedsięwzięcia przekracza 1,1 mld zł. Inwestycja zakłada budowę czterech zbiorników przeciwpowodziowych oraz prace regulacyjne na czterech ciekach, a także inwestycje związane z obwałowaniami.

Przewidziano też powstanie zbiorników przeciwpowodziowych Racibórz Dolny na Odrze, Wielowieś Klasztorna na Prośnie i szeregu polderów na Wiśle powyżej Krakowa.

Realizacja wszystkich rekomendowanych w PZRP inwestycji strategicznych pozwoli na znaczną redukcję obszarów zagrożenia powodziowego oraz zmniejszenie średniorocznej straty AAD (ang. Annual Average Damage). Zminimalizowanie średniorocznej straty AAD dla obszaru dorzecza Odry w wyniku realizacji inwestycji strategicznych oszacowano na ok. 190 mln zł, co stanowi ok. 30% określonego AAD w dorzeczu. Dla obszaru dorzecza Wisły redukcja wskaźnika AAD wyniesie ok. 175 mln zł, czyli blisko 14% wyznaczonego AAD w dorzeczu Wisły (8). Obecnie realizowany Projekt: ?Opracowanie planów adaptacji do zmian klimatu w miastach powyżej 100 tys. mieszkańców? jest kolejnym krokiem podjętym przez rząd RP we współpracy z władzami samorządowymi, zmierzającym do dostosowania 44 miast Polski do zmieniających się warunków klimatycznych, w tym do ograniczenia niekorzystnych skutków powodzi rzecznych, ale także coraz częściej występujących powodzi miejskich.

Dr hab. Andrzej Tiukało

Źródła

1. EM-DAT: The OFDA/CRED International Disaster Database ? www.emdat.be. Université Catholique de Louvain, Brussels (Belgium) [dostęp 27.09.2016].
2. Maciejewski M., Ostojski M.S., Tokarczyk T.: Dorzecze Odry ? monografia powodzi 2010. Warszawa 2011
3. J.w.
4. Dubicki A., Słota H., Zieliński J.: Dorzecze Odry. Monografia powodzi lipiec 1997. Seria ?Atlasy i Monografie?. Warszawa 1999; KZGW 2015; Kowalczak P.: Zmienność klimatu a przyczyny powodzi w Polsce, sposoby minimalizowania strat. Poznań 2011.
5. Biedroń I., Bogdańska-Warmuz R.: Powódź 2010 ? analiza strat i szkód powodziowych w Polsce. ?Gospodarka Wodna? 4/2012.
6.  J.w.
7. Tiukało A., Sadowska U.: Metodologia przygotowania planów zarządzania ryzykiem powodziowym. ?Przegląd Komunalny? 2/2015.
8. IMGW-PIB, Grotmij Polska (obecnie Sweco Consulting), ARCADIS, DHI Polska: Raport dotyczący metod i sposobu przeprowadzenia monitoringu. KZGW. 2015. Krzyżanowski M., Tiukało A.: Analiza rozkładu przestrzennego nakładów inwestycyjnych rekomendowanych w Planach Zarządzania Ryzykiem Powodziowym. ?Gospodarka Wodna? 4/2017.