Efektywny rozwój ekonomii powinien łączyć się z racjonalną eksploatacją środowiska. Dla większości państw europejskich stanowi to priorytet. Stopniowo zasadę tę wdraża w życie również Ukraina. Jednakże słaba wiedza na temat potrzeb oraz interesów różnych gałęzi przemysłu i brak w gospodarce efektywnych dźwigni realizacji zasad ochrony przyrody sprawia, iż proces ten jest długotrwały i mozolny. 
Długoterminowy plan rozwoju gospodarki narodowej zakłada m.in. powtórne wykorzystanie surowców z jednoczesnym naciskiem na ochronę środowiska naturalnego. Wymaga to jednak opracowania specjalnego programu naukowego i ogólnej regulacji państwowej. 
Polityka ekologiczna
Podstawowym kierunkiem państwowej polityki Ukrainy w sferze ochrony środowiska, wykorzystania zasobów naturalnych i zagwarantowania bezpieczeństwa ekologicznego jest minimalizacja składowania odpadów i ich ponowne przetwarzanie w celu pozyskania wartościowych komponentów jako surowców wtórnych.
Nie jest to proces łatwy, ponieważ rozdźwięk pomiędzy problemem składowania odpadów, ich przetwarzaniem i unieszkodliwianiem pogłębia kryzys ekologiczny. Jednakże władze niezmiennie widzą w ponownym wykorzystaniu surowców realną szansę odbudowy gospodarki. Dlatego pozyskiwanie surowców jest dla Ukrainy tak istotne. Obecnie na ten cel przeznaczane są spore nakłady finansowe. Problem wykorzystania odpadów rozpatruje się ostatnio w aspekcie socjalnym, ekologicznym, surowcowym i technologicznym. Takie podejście pozwala stworzyć mechanizmy efektywnego pozyskiwania surowców z odpadów. Zakładany w przyszłości rozwój tej sfery wiąże się z formowaniem cen związanych z produkcją i opracowaniem nowej bazy administracyjno-prawnej. Ważne jest, by połączyć w działaniu ograniczenia nielegalnego składowania odpadów i rozszerzenia ulg w procesie przetwarzania odpadów, a także przyciągnąć kapitał zagraniczny.
Realizacja założeń polityki państwowej w sferze postępowania z odpadami powinna odbywać się w oparciu o konkretne zagadnienia.
Jednym z nich winno być określenie objętości, rozlokowania i tempa wytwarzania odpadów, a także składu i ich właściwości. Ukraina musi poddać analizie warunki i prawidłowości wykorzystania pierwotnego i wtórnego surowca, stan rynku surowcowego oraz ocenić celowość przetwarzania odpadów z punktu widzenia ekonomii. W dalszej kolejności powinno się ustalić koncepcję głównych kierunków i rozmiar rozwoju powtórnego wykorzystania surowca, programów docelowych. Realizując założenia polityki państwowej, Ukraina musiałby także opracować klasyfikację odpadów (wg cech zasobów), a także wdrożyć nowe i udoskonalić istniejące technologie oraz schematy przetwarzania odpadów. Ponadto kraj ten powinien zapewnić selektywne składowanie odpadów zgodnie z ich właściwościami oraz zabezpieczenie surowca wtórnego w celu ponownego wykorzystania. Na końcu listy zagadnień znajduje się cel dotyczący opracowania konkretnych zaleceń odnośnie przetwarzania odpadów, a także projektowania technologicznych łańcuchów kompleksowej przeróbki surowca.
Ukraińska ustawa o odpadach nakłada na właścicieli odpadów odpowiedzialność za ich składowanie, unieszkodliwianie, przetwarzanie i bezpieczne usuwanie. Do obowiązków tych osób należy też przestrzeganie norm bezpieczeństwa w procesie postępowania z odpadami, a także określenie składu odpadów i możliwości ich przetwarzania w celu zachowania wartościowych surowców czy poszukiwanie technologii ich powtórnego wykorzystania. Jednak realizacja prawa nie jest obecnie finansowo zabezpieczona, ponieważ przerób odpadów wymaga znacznych nakładów kapitałowych. Może to wywołać szereg negatywnych skutków, m.in. hamowanie przez przedsiębiorstwa finansowania i przeprowadzenia prac nad ustaleniem wartości surowca pozyskiwanego z odpadów, ponieważ wiąże się to z ryzykiem utraty prawa zarządzania nimi. 
Kierunki zmian
Zadaniem na dziś jest opracowanie i przyjęcie przez Ukrainę prawa dotyczącego odpadów i surowców wtórnych, norm które istnieją w większości państw świata. Powinno ono określić ogólny prawny, ekonomiczny i socjalny regulamin w sferze tworzenia, przechowywania oraz racjonalnego wykorzystania odpadów jako surowców wtórnych. Formowanie odpowiedniej bazy prawnej pozwoli wzmocnić odpowiedzialność organów zarządzających przetwarzaniem odpadów, opracować przedsięwzięcia ekonomicznej stymulacji, a także zwiększyć pole działania państwa w tej sferze.
Ważnym zadaniem organów państwowych to naukowe i naukowo-techniczne zabezpieczenie możliwości powtórnego wykorzystania surowców. W tym celu konieczne jest finansowanie odpowiednich prac naukowo-badawczych, stworzenie zasobowo-technologicznego banku danych „Zasoby wtórne Ukrainy”, wzmocnienie prac organizacyjnych i koordynacyjnych pełnomocnych organów.
W sferze postępowania ze stałymi odpadami komunalnymi nadal istnieje wiele złożonych pytań. Jeszcze w latach 90. dla większości rozwiniętych państw jasne było, iż składowiska i spalarnie nie rozwiązują problemu stałych odpadów komunalnych. Należało zatem zasadniczo zmienić technologię i zacząć pozyskiwać z odpadów wartościowe składniki i poddać je ponownej przeróbce.
Nowe podejście w postępowaniu z odpadami powinno być realizowane już na etapie jednostki i segregacji przez nią odpadów. Proces ten powinien mieć miejsce w miejscach ich wytwarzania – w tym wypadku w mieszkaniach. Kolejny etap to ich przeróbka w odpowiednich zakładach. W krajach rozwiniętych opracowywana jest koncepcja kompleksowego zarządzania odpadami komunalnymi, przy czym wiodącą rolę w realizacji tego procesu odgrywa społeczeństwo. W tym celu należy wprowadzić skuteczną kampanię informacyjną w instytucjach naukowych (szkoły itp.) i wśród społeczeństwa, wykorzystać do tego organy wykonawcze i środki społecznego przekazu.
Koniecznych zmian wymaga ogólnopaństwowa polityka w sferze postępowania z odpadami. Jej kluczowym założeniem powinno stać się stworzenie jednego, ogólnego systemu zarządzania wszystkimi rodzajami odpadów, zgodnie z odpowiednimi normami prawnymi. W pierwszej kolejności należy się skupić na zarządzaniu procesem postępowania z odpadami przemysłowymi i bytowymi w ręku jednego, pełnomocnego organu. Następnie powinno się stworzyć (zgodnie z obowiązującymi normami prawnymi) specjalne fundusze na rzecz przetwarzania odpadów i pozyskiwania surowców. W końcu należałoby wdrożyć w szkołach i na uczelniach odpowiedni program przygotowujący przyszłą kadrę do pracy w sferze postępowania z odpadami.
Zarządzanie gospodarką
Wytyczono trzy główne i najważniejsze zadania scentralizowanego organu zarządzania w sferze kompleksowego postępowania z odpadami. Pierwszym z nich jest szczegółowa inwentaryzacja odpadów na Ukrainie, kompleksowa kontrola miejsc składowania odpadów w celu oceny ich technicznego stanu, ilości i jakości barier środowiskowych, stworzenie bazy ewidencyjnej, bazy projektów i bazy wydawania zezwoleń w szeroko rozumianej sferze postępowania z odpadami oraz opracowanie skali toksyczności odpadów.
Drugim zadaniem jest sformowanie jednego państwowego systemu ewidencji odpadów, w skład którego będą wchodzić państwowe rejestry odpadów, państwowe rejestry publiczne obiektów wytwarzających odpady, obiekty przetwarzania i unieszkodliwiania odpadów oraz obiekty ich przechowywania i deponowania.
Ostatnim zadaniem jest rozwój przemysłu przetwarzania i unieszkodliwiania odpadów w oparciu o najnowsze osiągnięcia technologii.
Realizacja wymienionych założeń będzie sprzyjać wdrożeniu na Ukrainie takiego systemu zarządzania gospodarką, przy którym wzrost ekonomiczny nie spowoduje degradacji przyrody.
 
Iwan Drozd, Wiktoria Kołomieć
Instytut Problemów Bezpieczeństwa Narodowego, Kijów, Ukraina