O tym, że przyroda jest najważniejszym dobrem dla wszystkich ludzi na Ziemi, wydawałoby się, powinni wiedzieć wszyscy. Niestety, tak nie jest. Wielu z nas świadomie lub nieświadomie bezpowrotnie niszczy przyrodę, co widać gołym okiem w najbliższym otoczeniu. Żyjemy w czasach wielkich przekształceń środowiska, związanych przede wszystkim z urbanizacją i uprzemysłowieniem.

Ogromne znaczenie ma utrzymanie w niezmienionym stanie terenów mało jeszcze zdegradowanych, gdzie przyroda zachowała wiele ze swego naturalnego uroku.
Dla uporządkowania tych niekorzystnych działań, większość krajów na świecie ustanawia wewnętrzne akty prawne, regulujące te zagadnienia na danym terytorium. Nie rzadko zdarza się, że w celu przeciwdziałania skutkom degradacji przyrody na obszarze kilku krajów tworzy się dla niego wspólne prawo – przykładem jest UE – czasami w działaniach na rzecz ochrony przyrody uczestniczy większość krajów świata.
W Polsce najważniejszym dokumentem, w którym poruszane są sprawy ochrony przyrody, jest Konstytucja RP. Zawarte zaledwie w kilku artykułach treści, w sposób absolutnie jasny określają stosunek państwa do przyrody Polski. Przytoczę moim zdaniem trzy najważniejsze:
– Art. 5. „Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium, zapewnia wolność i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju,”
– Art. 86. „Każdy jest zobowiązany do dbałości o stan środowiska i ponosi odpowiedzialność za spowodowane przez siebie jego pogorszenie. Zasady tej odpowiedzialności określa ustawa.”
– Art. 74. „1. Władze publiczne prowadzą politykę zapewniającą bezpieczeństwo ekologiczne współczesnemu i przyszłym pokoleniom.
2. Ochrona środowiska jest obowiązkiem władz publicznych.
3. Każdy ma prawo do informacji o stanie i ochronie środowiska.
4. Władze publiczne wspierają działania obywateli na rzecz ochrony i poprawy stanu środowiska.”
Głównym zadaniem aktów prawnych jest określenie kierunków, celów, form i zasad ochrony przyrody oraz ustanowienie organów, których celem jest realizacja tych zapisów w praktyce. Organami ochrony przyrody w Polsce są – minister środowiska, wojewoda, starosta, wójt, prezydent, burmistrz. Do najważniejszych form ochrony przyrody w Polsce zalicza się: park narodowy, rezerwat przyrody, park krajobrazowy, obszary chronionego krajobrazu, pomniki przyrody itd.
 
Parki krajobrazowe w Wielkopolsce
 W Wielkopolsce dla zachowania cennych przyrodniczo terenów utworzono wiele form ochrony przyrody, m.in. parki krajobrazowe. Jak dotąd utworzono ich 12. Dziewięć z nich położonych jest w całości na terenie Wielkopolski, trzy usytuowane są częściowo na terenie sąsiednich województw i nazywamy je zwyczajowo „transgranicznymi”.
Powstanie tylu parków krajobrazowych w znaczący sposób zabezpiecza cenne przyrodniczo tereny w Wielkopolsce, jednak ich liczba moim zdaniem jest jeszcze niewystarczająca. Powołane do zarządzania parkami krajobrazowymi służby od wielu lat realizują na tych obszarach zadania wynikające z ustawy o ochronie przyrody. Działania te w znaczący sposób przyczyniają się do poprawy stanu środowiska tych terenów oraz nakierowują na umiarkowany rozwój inwestycji, zgodnych ze zrównoważonym rozwojem. Wpływ na to mają przede wszystkim prace przy sporządzaniu miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego gmin, udział w pracach przy wydawaniu pozwoleń wodno-prawnych opiniowaniu wycinek drzew itp. Ważnym działaniem na rzecz ochrony przyrody służb parków krajobrazowych jest inwentaryzacja przyrodnicza terenu, czynna ochrona przyrody oraz pomoc rolnikom przy sporządzaniu wniosków do programów rolno-środowiskowych
Ochrona środowiska naturalnego uzależniona jest również od poziomu wiedzy społeczeństwa w tej dziedzinie. Wiedza ta niezbędna jest do zrozumienia skomplikowanych procesów zachodzących w środowisku, które powinny przebiegać w sposób trwały i zrównoważony. Taki rozwój zakłada, że ochrona środowiska, wzrost ekonomiczny i rozwój człowieka są od siebie zależne i kształtują się we wzajemnej równowadze. Przyjęcie takiej zasady daje szansę na zaspokojenie niezbędnych potrzeb przez obecne i przyszłe pokolenia.
Dla osiągnięcia wysokiego poziomu wiedzy dotyczącej ochrony środowiska niezbędna jest ustawiczna edukacja dzieci i dorosłych. Efektem tych działań powinno być odpowiednie usytuowanie wymogu ochrony środowiska w hierarchii wartości każdego człowieka.
 
Edukacja w parkach
Edukacja w parkach krajobrazowych Wielkopolski realizowana jest różnymi metodami na różnych płaszczyznach, głównie jednak oparta jest na bazie Ośrodków Edukacji Przyrodniczej w Chalinie i Lądzie. W ramach edukacji przyrodniczej realizowanych jest jeszcze wiele innych przedsięwzięć podnoszących wiedzę mieszkańców Wielkopolski, m.in. opracowywanie i wydawanie folderów, filmów popularno-naukowych, organizowanie konkursów, kampanii, seminariów, warsztatów, rajdów, festynów a nawet targów edukacyjnych. Większość tych działań kierowana jest do odbiorców z terenu Wielkopolski, ale są i takie, których uczestnikami stają się mieszkańcy całej Polski, a nie rzadko i z zagranicy. Do największych przedsięwzięć należy zaliczyć konkurs Poznajemy Parki Krajobrazowe Polski, kierowany do gimnazjalistów ze szkół położonych na terenie parków krajobrazowych całej Polski oraz organizacja ogólnopolskich targów edukacyjnych Eko Media Forum w trakcie trwania Targów Poleko.
Duży wkład pracy i środków przeznaczamy na działania zmierzające do rozwoju turystyki, ze szczególnym uwzględnieniem turystyki kwalifikowanej. Wspólnie z innymi podmiotami wytyczamy szlaki turystyczne, wyznaczamy i opisujemy ścieżki przyrodnicze, partycypujemy w budowie małej architektury na wytyczonych i oznakowanych szlakach.
Wymienione wyżej działania to tylko niektóre z wielu realizowanych przez Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Wielkopolskiego. W celu poszerzenia i uszczegółowienia wiedzy na temat naszych działań zachęcam do odwiedzin naszej strony internetowej.

Janusz Łakomiec
Dyrektor Zespołu Parków Krajobrazowych Województwa Wielkopolskiego