Ustawa o elektroodpadach nie zlikwidowała szarej strefy

Seminaryjne posiedzenie senackiej Komisji Środowiska podsumowujące funkcjonowanie ustawy o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym po nowelizacji 1 stycznia 2016 r. odbyło się 10 stycznia 2017 r. w Warszawie.

W założeniu ustawa miała unormować kwestie związane z gospodarowaniem zużytym sprzętem, a tym samym pozytywnie wpłynąć na ochronę środowiska oraz budżet państwa. Tak się jednak nie stało.

Dlaczego? Okazuje się, że ustawa nie reguluje wielu istotnych kwestii, a część jej zapisów jest nieprecyzyjna. – Ustawa nie wyeliminowała ryzyka występowania patologii w gospodarowaniu elektrośmieciami. Nie udało się też zwalczyć szarej strefy w tym obszarze. A założenia samej ustawy przecież były inne – zauważył podczas posiedzenia komisji prezes ZIPSEE „Cyfrowa Polska” Michał Kanownik.

Brakuje monitoringu systemu

Jednym z głównych problemów, na który zwracają producenci sprzętu elektrycznego i elektronicznego jest brak narzędzi, które pomagałyby monitorować system oraz skutecznie kontrolować podmioty, które w nim funkcjonują. W efekcie istnieje pole dla funkcjonowania nieuczciwych firm, które w rzeczywistości przetwarzają zużyty sprzęt jedynie „na papierze”, a niebezpieczne odpady trafiają np. do lasu. A ze względu na fakt, że takie firmy nie ponoszą faktycznych kosztów wynikających ze zbierania, przetwarzania i recyklingu, ich oferta prawdopodobnie będzie tańsza niż uczciwych przedsiębiorców.

Producenci zaś nie mają możliwości realnej oceny wiarygodności takich ofert. Problem jest szczególnie istotny, ponieważ nowe regulacje zakładają pełną odpowiedzialność po stronie wprowadzającego za realizację jego obowiązków, co przy braku skutecznych narzędzi oceny wiarygodności podmiotów na rynku, grozi nadmiernym ryzykiem po stronie wprowadzających.

Odpowiedzialność za re-use

Kolejnym problemem jest tzw. re-use, czyli ponowne wykorzystanie zużytego sprzętu, a konkretnie to, kto powinien ponosić odpowiedzialność za wprowadzenie na rynek przetworzonego zużytego sprzętu. Taki produkt może posiadać oryginalny numer seryjny, ale jego części nie muszą już być oryginalne.

Zdaniem prezes ZIPSEE „Cyfrowa Polska”, Michała Kanownika problem mógłby rozwiązać obowiązek weryfikowania zużytego sprzętu wprowadzanego do ponownego użycia przez autoryzowane serwisy. Wówczas producenci mogliby uczestniczyć w procesie certyfikowania produktów, które są wprowadzane do ponownego wykorzystania.

Problemowy odbiórzużytego sprzętu z domu

Obecna ustawa nie precyzuje też niektórych kwestii związanych z odbiorem zużytego sprzętu od konsumenta podczas dostawy nowego.

Nowe przepisy dają możliwość konsumentowi na podjęcie decyzji o oddaniu starego produktu w momencie samej dostawy bez uprzedzenia – pod warunkiem, że to sprzęt tego samego typu. Ale pojawia się problem, gdy np. kurier lub listonosz odmówi przyjęcia takiego sprzętu. Tym bardziej, że kurier lub listonosz nie jest zaopatrzony w odpowiedni sprzęt potrzebny do przewozu odpadów.

Ustawa nie odpowiada więc na pytanie: kto poniesie za to odpowiedzialność? Nie jest też jasne co w sytuacji kiedy konsument w momencie dostawy będzie chciał oddać stary sprzęt, ale niekompletny (np. suszarka z urwanym kablem). Ustawa o ZSEE upoważnia do zbiórki sprzętu niekompletnego jedynie sklepy, zakłady przetwarzania i punkty selektywnej zbiórki odpadów komunalnych (PSZOK).

Trzeba wyeliminować szarą strefę

– Musimy zrobić wszystko, żeby nie dochodziło do patologii w systemie gospodarowania elektroodpadami. To rzecz niedopuszczalna. Będziemy działać na rzecz tego, aby wyeliminować „szarą strefę” w tym obszarze – zadeklarował przewodniczący senackiej komisji środowiska Zdzisław Pupa z PiS. Jego zdaniem potrzebna jest współpraca Ministerstwa Środowiska i Ministerstwa Rozwoju z przedsiębiorcami – producentami sprzętu elektrycznego i elektronicznego.

Wiceminister środowiska Sławomir Mazurek zapewnił, że resort jest gotowy do rozmowy o zmianach w ustawie. Przypomniał, że Ministerstwo Środowiska pracuje już nad budową specjalnej bazy danych o odpadach. Resort będzie też analizować i monitorować sygnały płynące od producentów w zakresie występowania szarej strefy.