1,5 mld zł na ochronę środowiska

W 2007 r. podstawowa działalność Narodowego Funduszu nakierowana została na pełne wykorzystanie bezzwrotnej pomocy zagranicznej, w tym przede wszystkim środków z Funduszu Spójności (FS) i z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) w ramach działania 2.4 Sektorowego Programu Operacyjnego Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw (SPO WKP).

Kontynuowane były zdecydowane działania naprawcze w celu nadrobienia zapóźnień z lat 2000-2005 we wdrażaniu projektów dofinansowywanych z Funduszu Spójności/ISPA. W 2007 r. podpisanych zostało 340 kontraktów na kwotę 1.708 mln euro, podczas gdy w całym okresie 2001-2006 podpisano ich 545 na kwotę 1.864 mln euro. W 2007 r. Narodowy Fundusz wypłacił beneficjentom 241 mln zł pożyczek inwestycyjnych, a w latach 1999-2006  247 mln zł. Przedstawione liczby pokazują jak ogromne zapóźnienia wystąpiły w absorpcji środków z Funduszu Spójności/ISPA w poprzednich latach.

W ramach Działania 2.4 SPO WKP w roku 2007 zrealizowano 209 wniosków beneficjentów o płatność, z tego 100 to wnioski o płatność końcową. Na realizację programu wypłacono prawie 233 mln zł, z czego ze środków EFRR – 172 mln zł, a ze środków Narodowego Funduszu prawie 61 mln zł dotacji inwestycyjnych.

W 2007 r. zmieniona była struktura organizacyjna Narodowego Funduszu w celu podporządkowania jej funkcjom związanym z przygotowaniem i wdrażaniem projektów dofinansowywanych środkami pomocowymi. Została ona dostosowana również do realizacji nowych zadań związanych z nową perspektywą finansową Unii Europejskiej na lata 2007-2013. W zakresie pozostałej działalności statutowej działania Narodowego Funduszu w 2007 roku koncentrowały się na realizacji zadań wynikających z Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych i Krajowego Planu Gospodarki Odpadami.

Dotacje i pożyczki

Realizując priorytety swojej działalności Narodowy Fundusz w 2007 r. na finansowanie ochrony środowiska wydatkował łącznie w formie zwrotnej i bezzwrotnej 1.481 mln zł.

W ramach środków dotacyjnych wydatkowano ponad 460 mln zł, z czego:

• na przedsięwzięcia z dziedziny geologii 98 mln zł – 21% środków dotacyjnych,
• na zadania z dziedziny górnictwa ponad 71 mln zł – 16% środków dotacyjnych (głównie finansowanie górnictwa siarki),
• na Państwowy Monitoring Środowiska 63 mln zł – 13% środków dotacyjnych,
• na inwestycje z dziedziny ochrony wód i gospodarki wodnej prawie 27 mln zł – 6% środków dotacyjnych,
• na przedsięwzięcia z dziedziny ochrony powietrza ponad 19 mln zł, na edukację ekologiczną prawie 15 mln zł.

Finansowanie pożyczkowe Narodowego Funduszu w wysokości 779 mln zł, ukierunkowane było głównie na:

• zadania z zakresu ochrony powietrza (425 mln zł) – 55% środków pożyczkowych (przedsięwzięcia z zakresu energetyki),
• inwestycje z dziedziny ochrony wód i gospodarki wodnej 67 mln zł – 9% środków pożyczkowych,
• współfinansowanie przedsięwzięć z udziałem środków Funduszu Spójności 241 mln zł – 31% środków pożyczkowych,
• zadania z dziedziny ochrony powierzchni ziemi w kwocie prawie 29 mln zł,
• zadania z dziedziny górnictwa 17 mln zł.

Na działalność kapitałową w 2007 r. Narodowy Fundusz przeznaczył ponad 117 mln zł (objęcie akcji BOŚ S.A.)

Powyższe wydatki dokonane zostały przy wykorzystaniu posiadanych zasobów środków pieniężnych i papierów wartościowych na początek 2007 r. w kwocie 788 mln zł oraz osiągniętych w ciągu roku wpływów w kwocie ponad 2.188 mln zł, które stanowiły 126% wielkości planowanej.

O wielkości wpływów zadecydowały:

• wpływy z tytułu opłat za korzystanie ze środowiska, opłat eksploatacyjnych i koncesyjnych oraz pozostałych opłat zasilających wyodrębnione subfundusze, których beneficjentem na mocy obowiązujących przepisów prawnych jest Narodowy Fundusz (w łącznej kwocie 1.201 mln zł, w tym wpływy subfunduszy w kwocie 873 mln zł) ,
• zwroty rat pożyczek i kredytów (783 mln zł),
• wpływy uzyskane w wyniku prowadzenia działalności statutowej (głównie odsetki od pożyczek i kredytów, odsetki od lokat bankowych i papierów wartościowych, pozostałe wpływy w łącznej kwocie ponad 204 mln zł).

Finansowy obraz działalności Narodowego Funduszu w 2007 r. przedstawia tabela PFC (Plan Funduszu Celowego), z której wynika, że przychody wyniosły ponad 1.398 mln zł, co stanowiło 165% wielkości planowanej, zaś wydatki 546 mln zł, tj. 51% planowanych wydatków.

Przekroczenie wielkości planowanych przychodów było skutkiem głównie większych niż oczekiwano przychodów wynikających z ustawy o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji, stanowiących przychód Narodowego Funduszu (prawie 505 mln zł, wobec planowanych 120 mln zł). Świadczy to o skali importu używanych samochodów.
Niskie wykonanie wydatków ogółem jest skutkiem redukcji wydatków dotacyjnych, co z kolei wynika z przesunięcia wydatkowania środków z finansowania dotacyjnego na finansowanie pożyczkowe. Takie podejście było skutkiem analizy kierunków działalności Narodowego Funduszu, która wykazała, że wypełnienie wskazanego w art. 400 ust. 4 ustawy Prawo ochrony środowiska obowiązku prowadzenia gospodarki finansowej w celu pełnego wykorzystania bezzwrotnych środków pochodzących z UE wymaga maksymalnego koncentrowania się na zwrotnym finansowaniu ochrony środowiska (finansowanie pożyczkowe i kapitałowe), kosztem finansowania bezzwrotnego (tj. dotacji i umorzeń). W tym kierunku zmienione zostały m.in. „Zasady udzielania i umarzania pożyczek oraz udzielania poręczeń, kredytów i dotacji ze środków Narodowego Funduszu”.

Różnica pomiędzy uzyskanymi przychodami, a poniesionymi kosztami (wydatkami) doprowadziła do uzyskania w 2007 r. zysku w kwocie ponad 855 mln zł, zwiększającego stan majątku netto Narodowego Funduszu do poziomu 6.285 mln zł.

Stan środków pieniężnych i papierów wartościowych Skarbu Państwa na koniec 2007 roku wyniósł prawie 1.435 mln zł. W kwocie tej przeważającą część, bo 1.306 mln zł stanowiły środki, które Narodowy Fundusz zobowiązany był utrzymywać na wyodrębnionych subfunduszach celowych. Gromadzenie środków na wyodrębnionych subfunduszach jest wynikiem wprowadzenia przepisów prawnych, w których określone zostały zasady gospodarowania wpływami z określonych tytułów, wskazując, kto ma być odbiorcą dofinansowania i na jakich zasadach dofinansowanie ma być udzielone. Przepisy wykonawcze do ustaw ściśle określają sposób, a niektóre także narzucają termin wydatkowania środków (m.in. dot. to ustawy o recyklingu pojazdów wycofanych – wpływy w 2007 r. a wydatki w 2008 r.).

Ponadto w ramach wolnych środków ujmowane są powierzone Narodowemu Funduszowi środki zagraniczne (fundusz EFP PHARE, SIDA, memoranda finansowe), których stan na koniec roku wyniósł 22 mln zł. Oznacza to, że w kwocie środków pieniężnych i papierów wartościowych na koniec roku jedynie 106 mln zł stanowiły środki dyspozycyjne, które zabezpieczają płynność finansową Narodowego Funduszu i mogły być przeznaczone na inne zadania niż wynikające z ustaw tworzących subfundusze.

Efekty ekologiczne

Podpisane w 2007 r. umowy o dofinansowanie spowodują osiągnięcie efektów ekologicznych m.in. w zakresie:

Przedstawione dane nie obejmują całości efektów ekologicznych, które zostaną uzyskane w wyniku realizacji umów zawartych w 2007 r. Nie przedstawiono tu efektów umów z zakresu szeroko pojętej ochrony przyrody, edukacji ekologicznej, geologii i górnictwa itd., których wymiar przedstawiany jest w ujęciu rzeczowym.

W zakresie działań administracyjnych służących absorpcji środków pomocowych Unii Europejskiej w 2007 roku Narodowy Fundusz podjął zdecydowane działania mające na celu pomoc dla beneficjentów w zakresie przygotowania materiałów przetargowych, postępowań przetargowych, dokumentów rozliczeniowych, raportów przejściowych. Przeprowadzono warsztaty dla grup beneficjentów oraz wiele szkoleń indywidualnych. Działania te przyniosły wymierne efekty, i są nadal kontynuowane.

źródło: NFOŚiGW