Ekspert IGWP odpowiada

Pytanie:

Prosimy o krótką interpretację dotyczącą rozliczeń i poboru opłat za ścieki opadowe i roztopowe, która będzie mogła posłużyć nam jako Spółce w rozmowach z klientem.

Klient wniósł sprawę na temat nielegalnego obciążania właścicieli budynków przez naszą Spółkę  za wody opadowe i roztopowe do sieci kanalizacji.” W swoim piśmie powołuje klient się na:

1) Ustawę z dnia 27 kwietnia 2001 roku (Dz.U.8.250.150),

2) Ustawa Prawo Wodne z dnia 18 lipca 2001 roku (Dz.U.05.239.2009)

Nasz klient twierdzi, że w rozumieniu przytoczonych aktów prawnych wody deszczowe z dachu budynków nie są “ściekiem” niezależnie od rodzaju pokrycia dachu (dachówka, blacha, papa, gont przemysłowy itp.), gdyż “powierzchnia” dachu nie jest “trwałą nawierzchnią” o której jest mowa w definicji “ścieków” tzw. deszczowych (art.9 ust.1 pkt 14 lit. c Prawa Wodnego; art 3 pkt 38 lit C Prawa Ochrony Środowiska).

W związku z taką sytuacją odbiorca podtrzymuje swoją tezę, że naliczanie opłat za odprowadzanie wód opadowych z dachów budynków oraz wód roztopowych z powierzchni niezanieczyszczonej nie ma oparcia w przepisach prawa.

Sporny klient jest podłączony z ściekami opadowymi zarówno do kanalizacji ogólnospławnej jak i do wydzielonej kanalizacji deszczowej. Pobierane opłaty za ścieki opadowe wprowadzane do kanalizacji ogólnospławnej są w tej samej wysokość co za ścieki bytowe, ponieważ nasz układ kosztów nie pozwala skalkulować osobnej ceny. Opłaty za kanalizację deszczową kalkulowane są oddzielnie. Z klientem podpisana została umowa na odbiór ścieków deszczowych do kanalizacji ogólnospławnej (jedna posesja) brak natomiast umowy na odbiór “deszczówki” do kanalizacji deszczowej (druga posesja).

Odpowiedź eksperta:

Zasady ustalania taryf (cen i stawek opłat ) za usługi zbiorowego odprowadzania ścieków określa ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków ( Dz. U. tj. z 2006 r. Nr 123, poz. 858 ze zmianami), zwana dalej ustawą zaopatrzeniową  i wydane na jej podstawie rozporządzenie Ministra Budownictwa z dnia 28 czerwca 2006 r. w sprawie określania taryf, wzoru wniosku o zatwierdzenie taryf oraz warunków rozliczeń za zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków (Dz. U. z 2006 r. Nr 127, poz. 886), zwane dalej rozporządzeniem taryfowym.

Ustawy: Prawo wodne i Prawo ochrony środowiska, na które powołuje się korzystający

z usług przedsiębiorstwa, nie regulują zasad ustalania opłat za korzystanie z usług zbiorowego odprowadzania wód i ścieków opadowych i roztopowych za pomocą urządzeń kanalizacyjnych. Ustawa Prawo ochrony środowiska wprowadza natomiast opłaty za korzystanie ze środowiska, mające charakter zobowiązania podatkowego, które przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne zobowiązane jest przekazywać na rachunek  właściwego Urzędu Marszałkowskiego. Zobowiązania te stanowią jeden z elementów kosztów prowadzenia usług w zakresie odprowadzania ścieków opadowych i roztopowych.

Sposób ustalania podatku i podatników określają akty prawa w celu zasilenia budżetu.

Cechą wyróżniającą usługę od podatku lub zobowiązania podatkowego, jest natomiast dokonanie konkretnej czynności, w tym przypadku skorzystanie z cudzego urządzenia poprzez wprowadzenie do niego zarówno wód, jak i ścieków opadowych, które w wyniku zmieszania się ze ściekami tam płynącymi stają się także ściekiem a z ich przesyłem i/lub oczyszczaniem wiążą się takie same koszty, jak koszty wszystkich ścieków w tym urządzeniu płynących.

Tego typu czynności sklasyfikowane są według PKD i PKWiU do usług o symbolu 37. Nieodpłatne świadczenie usług stanowi natomiast darowiznę.

W przypadku wód opadowych i roztopowych, odbiorca usług nie musi korzystać z urządzeń będących w posiadaniu przedsiębiorstwa; może bowiem zagospodarować wody opadowe i roztopowe na terenie swojej nieruchomości gruntowej.

Zgodnie z § 2 pkt 10 rozporządzenia taryfowego, cena za odprowadzane ścieki powinna określać „wielkość wyrażoną w jednostkach pieniężnych, którą odbiorca usług jest obowiązany zapłacić przedsiębiorstwu wodociągowo-kanalizacyjnemu za 1 m³ odprowadzonych ścieków lub za jednostkę miary powierzchni zanieczyszczonej o trwałej nawierzchni, z której odprowadzane są ścieki opadowe i roztopowe kanalizacją deszczową; do ceny dolicza się podatek wymieniony w pkt 9.”

Na podstawie § 5 pkt 4 i 5 lit. c) rozporządzenia taryfowego: taryfy, w zależności od ich rodzaju i struktury, dla poszczególnych taryfowych grup odbiorców zawierają:

– cenę za jednostkę miary powierzchni zanieczyszczonej o trwałej nawierzchni, z której odprowadzane są ścieki opadowe i roztopowe kanalizacją deszczową, uwzględniającą rodzaj i sposób zagospodarowania powierzchni,

– stawkę opłaty abonamentowej na odbiorcę w rozliczeniach za ścieki opadowe i roztopowe odprowadzane kanalizacją deszczową.

Stawka opłaty abonamentowej, według  § 2 pkt 11 oraz § 13 ust. 3 i 5 rozporządzenia taryfowego, w przypadku odprowadzania wód opadowych i roztopowych,  określa wielkość wyrażoną w jednostkach pieniężnych, w zł na odbiorcę usług za okres rozliczeniowy, którą odbiorca usług jest obowiązany zapłacić przedsiębiorstwu wodociągowo-kanalizacyjnemu za utrzymanie w gotowości do świadczenia usług urządzeń kanalizacyjnych i rozliczenia należności. Podobnie, jak w przypadku ceny, także stawka opłaty abonamentowej powinna zawierać podatek od towarów i usług.

Podatek od towarów i usług, jak sama nazwa wskazuje jest ściśle związany z usługami, a za wykonane usługi przedsiębiorstwo ma prawo żądać wynagrodzenia od tych, co faktycznie z usługi takiej skorzystali.

Co prawda, według § 11 ust. 2 rozporządzenia taryfowego, koszty odprowadzania ścieków opadowych lub roztopowych kanalizacją ogólnospławną stanowią wspólne dla wszystkich taryfowych grup odbiorców usług kanalizacyjnych koszty związane z odprowadzaniem ścieków, to jednak, czytając literalnie, zapis ten dotyczy także dostawców ścieków opadowych i roztopowych, z których także możliwe jest utworzenie takiej grupy. Zgodnie z art. 6 ust. 1 i 3 ustawy zaopatrzeniowej, odprowadzanie ścieków do urządzeń kanalizacyjnych przedsiębiorstwa, możliwe jest na podstawie pisemnej umowy, która powinna określać m. in. sposób rozliczeń, czyli także terminy i sposób płatności za usługi. Jak zatem, bez naruszenia prawa, wskazać innego niż rzeczywisty usługobiorca płatnika, bez uzyskania zgody tego płatnika.

Zgodnie z art. 8 ust. 1 pkt 2 i 4 ustawy zaopatrzeniowej, przedsiębiorstwo może zamknąć przyłącze kanalizacyjne , jeżeli nielegalnie, to jest bez zawarcia umowy, odprowadzane są ścieki  lub gdy usługobiorca nie uiścił należności za usługę.

Art. 27 ust. 4 i 5 ustawy zaopatrzeniowej, określa zasady ustalania ilości odprowadzanych ścieków na podstawie wskazań urządzeń pomiarowych, lub w przypadku ich braku, na podstawie umowy, jako równą ilości wody pobranej lub określonej w umowie.

Takie rozwiązanie najczęściej stosują przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjne w przypadku taryf za ścieki opadowe i roztopowe wprowadzane do kanalizacji ogólnospławnej.

Jednostkę odniesienia stanowi w tym przypadku m³.

W przypadku kanalizacji deszczowej przedsiębiorstwa częściej stosują jednak, zgodnie z rozporządzeniem taryfowym- m² powierzchni.

Podstawę naliczeń stanowi wówczas utwardzona powierzchnia zanieczyszczona, zarówno zabudowana budynkami, jak i bez budynków.

Niestety z problematyką ustalania odpłatności za wody opadowe i roztopowe związanych jest wiele różnych interpretacji.

Kwestionowana jest np. możliwość stosowania jednostki powierzchni w przypadku wód opadowych i roztopowych wprowadzanych do kanalizacji deszczowej, jak np. w wyroku NSA z dnia 19 sierpnia 2010 r. II OSK 893/2010  – w załączniku.

W tym przypadku ustalono jednak możliwość ustalania odpłatności w oparciu o m³.

Wprowadzając, jako jednostkę odniesienia: metry sześcienne, w rzeczywistości wprowadza się tylko dodatkowe przeliczenia, które nie wpłyną na wysokość rachunku każdego z dostawców tych ścieków.

Ponieważ regulacje dotyczące taryf za ścieki opadowe i roztopowe w rozporządzeniu taryfowym nadal obowiązują, niektóre z przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych, ustalając taryfy za ścieki opadowe i roztopowe wprowadzane do kanalizacji deszczowej postanowiły określać w nich ceny za te ścieki odnosząc je do jednostki powierzchni, jak i przeliczając je w stosunku do jednostek objętości.

W załączonym wyroku kwestionowano także możliwość ustalania taryf za ścieki opadowe i roztopowe wprowadzane do kanalizacji deszczowej, które pochodziły z dachów budynku. W tym przypadku sąd uznał, że tylko wody opadowe, które spadły bezpośrednio na utwardzoną powierzchnię ziemi (z wyłączeniem z niej budynków), tj. np. z chodnika- stanowić mogą podstawę ustalania opłat za usługi. Takie stanowisko oznacza tym samym, że podstawy ustalania opłat nie mogą w związku z tym stanowić także ścieki deszczowe pochodzące z dachów budynków odprowadzane bezpośrednio do kanalizacji deszczowej lub odprowadzane z dachów na chodnik ( na inny teren utwardzony niż budynek). Uznano, tym samym, że budynek, jako bryła, nie utwardza ziemi.

Z uwagi na omawiany wyrok, niektóre z przedsiębiorstw zrezygnowały z pobierania opłat za ścieki opadowe i roztopowe, decydując się z konieczności na subsydiowanie skrośne.

Opracowała: Maria Bakalarczyk, Główny Specjalista ds. Ekonomicznych IGWP

przedruk z Zeszytów Izby Gospodarczej „Wodociągi Polskie”, w których eksperci z IGWP odpowiadają na pytania branży