Zasadniczo brak zasad - nowy raport o odpadach w Polsce

Niestety, ilość odpowiedzi na te zasadniczo proste pytania wydaje się nieskończona. Fakt różnic we wdrożonych standardach selektywnej zbiórki odpadów w gminach znany jest nie tylko specjalistom na co dzień zajmującym się gospodarowaniem odpadami lub prowadzącym działania z zakresu edukacji recyklingowej. Nikt jednak nie był w stanie określić faktycznej skali różnic.

Tak było do 23 września 2015 r., kiedy to podczas międzynarodowej konferencji „20 lat recyklingu aluminiowych puszek po napojach w Polsce” światło dzienne ujrzał raport „Rynek gospodarowania odpadami opakowaniowymi w Polsce. Wybrane regulacje i ich implementacja”. Szczegółowej analizie poddano zapisy regulaminów utrzymania porządku i czystości we wszystkich 2478 gminach w Polsce.

Sprawdzano: określone przez gminy standardy gromadzenia dla odpadów opakowaniowych, w tym rodzaj i kolorystykę urządzeń (worki i/lub pojemniki) dedykowanych do zbiórki selektywnej oraz to, które frakcje materiałowe są gromadzone lub nie wg zapisów prawa lokalnego.

Na prezentacji raportu obecna była redakcja miesięcznika “Recykling”, na łamach którego pojawiły się obszerne fragmenty badania (“Recykling” 10/2015). Relację z tego wydarzenia oraz wybrane informacje można było przeczytać także na Portalu Komunalnym.

Czytaj także >>> Polska wśród liderów recyklingu aluminium w Europie

Poniżej prezentujemy wybrane fragmenty raportu.

Cel raportu

Raport dotyczy rynku gospodarowania odpadami opakowaniowymi, ze szczególnym uwzględnieniem odpadów opakowaniowych z metali, w tym aluminiowych puszek po napojach. W związku z tym analizie poddano: otoczenie regulacyjne podmiotów zajmujących się gospodarowaniem odpadami opakowaniowymi, kluczowe wskaźniki dotyczące rynku gospodarowania odpadami opakowaniowymi, skutki implementacji analizowanych regulacji przez właściwe organy władz publicznych oraz kluczowe wskaźniki dotyczące gospodarowania odpadami opakowaniowymi z metali.

Weryfikowano też regulaminy utrzymania czystości i porządku (dalej zwane regulaminem) wszystkich polskich gmin – zgodnie z klasyfikacją Głównego Urzędu Statystycznego – uchwalone do 31 grudnia 2014 r. Delimitacja obszaru województw (a co za tym idzie – liczby i lokalizacji gmin w poszczególnych województwach) dokonano na podstawie regulacji zawartych w WPGO wszystkich 16 województw. W przypadku unieważnienia sądowego lub administracyjnego uchwały o przyjęciu konkretnego regulaminu za ważną przyjmowano ostatnią uchwałę obowiązującą.

Zgodnie z wybranymi regulacjami zawartymi w ustawie o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (dalej u.c.p.g.), gmina za pośrednictwem regulaminu określa szczegółowe zasady prowadzenia selektywnego zbierania odpadów. W związku z tym analizie poddano rozstrzygnięcia organizacyjne ustanowione tymi aktami prawa miejscowego. Jednocześnie przyjęto następujące założenia porządkujące: za fakt realizacji przez gminę selektywnego zbierania odpadów uznaje się uwzględnienie w regulaminie odpowiedniego urządzenia (pojemnik lub worek) do gromadzenia selektywnie zebranych przez właścicieli nieruchomości odpadów, w procesie analizy struktury zbierania odpadów w poszczególnych gminach abstrahuje się od rodzaju i pojemności urządzenia przeznaczonego do selektywnego zbierania odpadów.

Odpady opakowaniowe

Przez odpady opakowaniowe rozumie się wybrane frakcje odpadów, dla których, zgodnie z u.c.p.g., ustanawia się selektywne zbieranie. Chodzi o papier (w regulaminach także m.in. makulatura, tektura), szkło (w regulaminach również m.in. opakowania ze szkła, szkło opakowaniowe, odpady opakowaniowe ze szkła), tworzywa sztuczne (w regulaminach m.in. opakowania z plastiku), opakowania wielomateriałowe (w regulaminach także m.in. opakowania tetra-pak) oraz metale (m.in.: metal, puszki, złom).

Na potrzeby raportu dokonano analizy zasad gromadzenia odpadów opakowaniowych zawartych w regulaminach (ze szczególnym uwzględnieniem opakowań metalowych), w tym:

– metod gromadzenia selektywnie zebranych odpadów opakowaniowych,
– urządzeń przeznaczonych do zbiórki selektywnie zebranych odpadów opakowaniowych,
– kolorów urządzeń przeznaczonych do gromadzenia selektywnie zebranych odpadów opakowaniowych.

Ponadto wzięto pod uwagę gminy prowadzące selektywne zbieranie metali do urządzeń przeznaczonych wyłącznie dla metali oraz nieprowadzących w ogóle selektywnego zbierania metali.

Metody selektywnego zbierania

Zgodnie z regulacjami zawartymi w u.c.p.g., rada gminy, za pośrednictwem regulaminu utrzymania czystości i porządku na terenie gminy, określa m.in. rodzaj i minimalną pojemność urządzeń przeznaczonych do zbierania odpadów komunalnych.

Rada gminy na mocy uchwały może przejąć obowiązki właścicieli nieruchomości w zakresie wyposażenia nieruchomości w pojemniki do zbierania odpadów komunalnych (jako część usługi w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości) w zamian za uiszczoną przez właściciela opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi.

Przeprowadzona analiza zasad gromadzenia odpadów opakowaniowych zawartych w regulaminie wskazuje m.in. następujące metody ich zbierania:

-„suche”,
– oparte na selektywnym zbieraniu w trzech osobnych urządzeniach: papieru, szkła i pozostałych odpadów opakowaniowych, takich jak tworzywa sztuczne, opakowania wielomateriałowe i metal (gromadzone razem),
– papier (osobne urządzenie), szkło (osobne urządzenie), tworzywa sztuczne (osobne urządzenie),
– papier (osobne urządzenie), szkło (osobne urządzenie), tworzywa sztuczne i metale razem (w osobnym urządzeniu).

Inne metody oparte na selektywnym zbieraniu w osobnych urządzeniach szkła i pozostałych odpadów opakowaniowych, w tym m.in.:

– szkła (osobne urządzenie), papieru, tworzyw sztucznych, opakowań wielomateriałowych i metali (razem w osobnym urządzeniu),
– szkło (osobne urządzenie), papier i opakowania wielomateriałowe (razem w osobnym urządzeniu) oraz tworzywa sztuczne i metale (osobne urządzenie).

Polska rzeczywistość

Do najczęściej stosowanych metod gromadzenia selektywnie zebranych odpadów opakowaniowych zalicza się zbiórkę z podziałem na: papier (w osobnym urządzeniu), szkło (w osobnym urządzeniu) oraz tworzywa sztuczne, opakowania wielomateriałowe i metale (razem w osobnym urządzeniu) lub szkło (w osobnym urządzeniu) oraz papier, tworzywa sztuczne, opakowania wielomateriałowe i metale (razem w osobnym urządzeniu).

Należy zauważyć, że metoda gromadzenia selektywnie zebranych odpadów komunalnych z podziałem na papier (w osobnym urządzeniu), szkło (w osobnym urządzeniu) oraz tworzywa sztuczne, opakowania wielomateriałowe i metale (razem w osobnym urządzeniu) oparta jest na rozwiązaniu organizacyjnym sugerowanym w Rozporządzeniu Ministra Gospodarki i Pracy z 25 października 2005 r. w sprawie szczegółowego sposobu postępowania z odpadami opakowaniowymi.

Do gromadzenia selektywnie zebranych odpadów opakowaniowych najczęściej stosuje się jednocześnie pojemniki trwałe (nieruchomości niezamieszkałe, nieruchomości wielorodzinne) oraz worki (nieruchomości jednorodzinne). W skali kraju poszczególne frakcje odpadów opakowaniowych gromadzone były najczęściej w urządzeniach o kolorystyce: niebieskiej i żółtej – papier; zielonej oraz białej – szkło; żółtej i niebieskiej – tworzywa sztuczne; żółtej i niebieskiej – opakowania wielomateriałowe; w żółtej, niebieskiej i czerwonej metale.

Badanie na zlecenie Fundacji na rzecz Odzysku Aluminiowych Puszek po Napojach RECAL wykonała firma TS Public Consulting z Wrocławia. Opracowanie raportu dofinansowano ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Z pełnym tekstem raportu można zapoznać się TUTAJ.