NFOŚiGW dofinansuje RIPOK-i, ale pod pewnymi warunkami

Odnosząc się do informacji o możliwościach uzyskania dofinansowań w ramach programu priorytetowego „Racjonalna gospodarka odpadami” – czy obejmuję one budowę nowych regionalnych lub ponadregionalnych instalacji przetwarzania odpadów komunalnych, czy jedynie ich modernizację w kierunku przekształcenia lub dostosowania do regionalnych centrów recyklingu?

Pojęcie regionalnej instalacji przetwarzania odpadów komunalnych jest dość szerokie. W uproszczeniu obejmuje spalarnie odpadów zmieszanych lub resztkowych, instalacje kompostowania lub fermentacji selektywnie zbieranych bioodpadów, składowiska pozostałości po procesach przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych oraz instalacje mechaniczno–biologicznego przetwarzania odpadów (MBP). Szczególnie te ostatnie były realizowane dość licznie, również ze środków publicznych, celem pilnej realizacji ciążących na Polsce obowiązków ograniczenia składowania odpadów ulegających biodegradacji.

Więcej na temat środków finansowych na modernizację zakładów MBP podczas konferencji Abrys:

Posiadamy zatem szereg względnie nowoczesnych instalacji, które mają jedną wadę: nie są w pełni organizacyjnie lub technologicznie przygotowane do obsługi rosnącego strumienia odpadów zbieranych selektywnie i w zasadniczej części przygotowują odpady do składowania.

Każda instalacja MBP ma jednak potencjał umożliwiający zmianę. Dysponuje bowiem po pierwsze: komponentem mechanicznego przetwarzania wraz sortowaniem na różnym poziomie zaawansowania, na którym zwykle można doczyszczać selektywnie zbierane odpady “surowcowe”, przygotowując je do ostatecznego recyklingu, a po drugie: komponentem biologicznym, który odpowiednio zmodyfikowany może pozwolić na wytwarzanie z selektywnie zbieranych bioodpadów certyfikowanych nawozów lub ulepszaczy do gleb.

Wsparcie dla wykorzystania tego potencjału jest jedną z przesłanek budowania oferty NFOŚiGW.

Wśród rodzajów przedsięwzięć, dla których w bieżącym roku przewidziane jest dofinansowanie znajdują się również regionalne instalacje przetwarzania odpadów komunalnych. Dotyczy to zarówno budowy nowych obiektów, jak i modernizacji istniejących.

Ostateczny kierunek dofinansowania modelowany jest przez kryteria oceny. Nie wystarczy, by przedsięwzięcie było zgodne z katalogiem rodzajowym – musi również wykazywać cechy, które pozwolą na pozytywną ocenę wniosku o dofinansowanie. Instalacja mechaniczno–biologicznego przetwarzania odpadów, która przetwarzać będzie wyłącznie zmieszane odpady komunalne, nie ma szans na pozytywną ocenę i dofinansowanie z środków NFOŚiGW.

Warunkiem koniecznym jest bowiem to, aby po realizacji przedsięwzięcia instalacja przetwarzała również selektywnie zbierane bioodpady oraz doczyszczała odpady “surowcowe”. Niemożliwe do spełnienia dla “minimalistycznego” MBP są wymogi dotyczące ograniczenia odpadów kierowanych na składowisko.

Budowa nowego MBP przy dofinansowaniu NFOŚiGW możliwa jest jedynie w nadzwyczajnych sytuacjach, w regionach gospodarki odpadami komunalnymi, w których nie ma żadnej instalacji regionalnej. Tak więc – co do zasady – ze środków NFOŚiGW finansowane mogą być modernizacje MBP w taki sposób, który pozwoli na wykorzystanie dotychczasowej infrastruktury dla pełnienia funkcji centrum recyklingu.

Na jakie konkretne działania przewidziana jest ta forma dofinansowania? Czy przewidywane są dofinansowane inwestycje wpisujące się w koncepcję gospodarki o obiegu zamkniętym?

Gospodarka o obiegu zamkniętym (GOZ) również jest bardzo szerokim pojęciem i faktycznie wcale nie nowym. Gdybyśmy powiedzieli o oszczędzaniu zasobów, energii i przestrzeni, byłoby to chyba bardziej zrozumiałe, a znaczeniowo prawie tożsame.

Często spotykanym błędem jest ograniczanie GOZ do kwestii gospodarowania odpadami. W gospodarce o obiegu zamkniętym – co najważniejsze – odpadów powinno powstawać możliwie jak najmniej, a dopiero w dalszej kolejności należy tak gospodarować tymi, które mimo wszystkich wysiłków powstały, by wykorzystać ich potencjał surowcowy lub energetyczny.

W programie priorytetowym NFOŚiGW „Racjonalna gospodarka odpadami” wykorzystanie potencjału odpadów jest zasadniczą przesłanką. NFOŚiGW nie finansuje składowisk! Instalacje przetwarzania odpadów, bez względu na zastosowane technologie, muszą cechować się efektywnością w zakresie zwiększenia odzysku i ograniczenia składowania.

Wsparciem finansowym objęte są systemy selektywnego zbierania odpadów, które stanowią fundament dla pełnego wykorzystania tkwiącej w odpadach wartości. Należy zwrócić uwagę, że odpady to nie tylko, a nawet nie przede wszystkim, odpady komunalne. W NFOŚiGW dostrzegamy ten obszar – zwłaszcza, iż – w przeciwieństwie do odpadów komunalnych – nie jest objęty możliwością wsparcia z środków UE w ramach POIiŚ. Dofinansowanie NFOŚiGW jest tu przeznaczone m.in. na budowę, rozbudowę lub modernizację instalacji mających na celu zmniejszenie ilości wytwarzanych odpadów innych niż komunalne.

Wspierając modyfikację procesów produkcyjnych w kierunku ograniczenia wytwarzania odpadów na jednostkę produkcji najpełniej chyba zbliżamy się do istoty GOZ.

Czy dofinansowanie jest ze środków krajowych, czy powiązane z funduszami unijnymi, a tym samym spełnieniem warunków ex ante?

Warunki ex ante dotyczą uruchomienia finansowania z środków UE. Dla odpadów komunalnych tym pozostałym, niespełnionym warunkiem jest uchwalenie wszystkich 16 wojewódzkich planów gospodarki odpadami komunalnymi (WPGO) wraz z uzgodnionymi przez ministra środowiska planami inwestycyjnymi. Warunki ex ante nie dotyczą finansowania z środków krajowych, w tym środków NFOŚiGW.

Podobne ograniczenie wynika jednak z przepisów prawa polskiego, zawartych w ustawie o odpadach, zgodnie z którymi niedopuszczalne jest finansowanie przedsięwzięć dotyczących odpadów komunalnych, które nie zostały uwzględnione w planie inwestycyjnym.

Czyli, aby uruchomić finansowanie UE, niezbędne są wszystkie WPGO i zgodność przedsięwzięcia z tymi planami, a dla środków krajowych „wystarczy”, by przedsięwzięcie ubiegające się o dofinansowanie znajdowało się na terenie województwa, które już swój plan uchwaliło i zostało nim objęte.

Nasz program priorytetowy „Racjonalna gospodarka odpadami” składa się z szeregu części. Wśród nich znajdziemy współfinansowanie projektów POIiŚ, gdzie warunkiem wstępnym jest uzyskanie przez beneficjenta dofinansowania unijnego, a pożyczka krajowa jest wtórna, uzupełniająca. I na te przypadki spełnienie warunków ex ante oddziałuje.

Wsparcie finansowe w ramach innych części programu nie jest powiązane z uzyskaniem dofinansowania z UE i tam istotna jest wyłącznie regulacja prawa krajowego.

Warto zwrócić uwagę na jeszcze jeden aspekt. Otóż mija półmetek obecnej perspektywy finansowej UE 2014-2020, a środki na odpady nie zostały do tej pory uruchomione. Coraz mniej czasu pozostanie na realizacje i rozliczenie przedsięwzięć, nawet jeżeli znikną formalne przeszkody dla zawierania umów i wypłat dotacji.

Jednocześnie kwalifikowalność wydatków dla POIiŚ zaczyna się od 2014 r. i nie jest uzależniona od daty zawarcia umowy o dofinansowanie. Do rozważenia dla inwestorów dysponujących przygotowanymi, racjonalnymi projektami – jest rozpoczęcie realizacji z środków krajowych przy wsparciu pożyczkowym NFOŚiGW i późniejsza zmiana montażu finansowego, z uwzględnieniem udziału UE, gdy będzie to możliwe.

Oczywiście ryzyko pozostanie po stronie inwestora, szereg jednak przedsięwzięć jest niezbędnych do realizacji bez względu na to, czy uzyska się na nie dotacje, czy też nie i wartym rozwagi jest podjęcie takich działań by na te środki bezzwrotne zachować jak największe szanse.