Przedsiębiorstwa wodociągowe mogą zapłacić za pobór wód więcej niż zakładają

Od 1 stycznia 2018 r. zaczną obowiązywać nowe przepisy ustawy Prawo wodne. Przepisy te wprowadzają opłaty za usługi wodne w postaci poboru wód powierzchniowych i podziemnych. Mimo że, zgodnie z wolą ustawodawcy, wprowadzenie opłat za usługi wodne nie może stanowić podstawy do zmiany taryf za zbiorowe zaopatrzenie w wodę określonych na lata 2018-2019, nie oznacza to, że przedsiębiorstwa wodociągowe nie będą zobowiązane do uiszczania tych opłat.

Zgodnie z przyjętym rozwiązaniem opłaty za usługi wodne polegające na poborze wód powierzchniowych lub podziemnych będą składały się z opłaty stałej oraz opłat zmiennych. Opłata stała określona została wskazaną w ustawie kwotą na dobę za każdy metr sześcienny określony w pozwoleniu wodnoprawnym albo pozwoleniu zintegrowanym jako maksymalny pobór wody z danego źródła.

Co prawda, stawki opłat stałych zostały obniżone w latach 2018-2019, niemniej w praktyce wiele z przedsiębiorstw wodociągowych korzysta z pozwoleń wodnoprawnych, które wskazują maksymalny pobór wody na poziomie znacznie przekraczającym faktyczną ilość pobieranej wody.

Biorąc powyższe pod uwagę, już obecnie wiele przedsiębiorstw występuje o zmianę posiadanych pozwoleń poprzez zmniejszenie wskazanej w pozwoleniu maksymalnej ilości pobieranej wody, aby w ten sposób uniknąć wysokich opłat nieuzasadnionych faktycznym zapotrzebowaniem.

Jak ustalić opłaty?

Więcej problemów może jednak budzić sposób ustalania opłat zmiennych. Wysokość tej stawki zależna będzie od ilości pobieranej wody w ramach pozwolenia wodnoprawnego albo pozwolenia zintegrowanego, celu do jakiego woda jest pobrana oraz tego czy pobrana woda jest wodą podziemną czy powierzchniową.

Co do zasady zatem, wysokość tej opłaty będzie zależna od faktycznej ilości pobranej wody, ustalanej na podstawie urządzeń pomiarowych dostarczanych przez nowo powołany podmiot – Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie.

Jeżeli dany podmiot będzie pobierał wodę do różnych celów, zobowiązany będzie dokonywać odrębnych pomiarów wody pobieranej do różnych celów. Co istotne, stawka opłaty zmiennej za pobór wód jest odrębna dla poszczególnych celów wskazanych w ustawie.

Przykładowo, inna będzie stawka opłaty za pobór wód przeznaczonej do zbiorowego zaopatrzenia w wodę, a inna dla wody pobieranej do celów produkcji artykułów spożywczych. Inna będzie równie wysokość opłaty za pobór wody pobieranej ze źródeł podziemnych, inna zaś w przypadku wód powierzchniowych.

Opłaty będą rosły, ale stopniowo. Wiceminister Gajda o nowym Prawie wodnym

Wymóg stosowania urządzeń pomiarowych będzie jednak obowiązywał dopiero po 31 grudnia 2020 r. Do tego czasu przewidziano, że ustalenie wysokości opłaty będzie następowało na podstawie „określonego w pozwoleniu wodnoprawnym albo w pozwoleniu zintegrowanym celu i zakresu korzystania z wód” oraz  na podstawie „pomiarów dokonywanych przez organy administracji w ramach kontroli gospodarowania wodami lub ustaleń z przeglądów pozwoleń wodnoprawnych względnie kontroli pozwoleń zintegrowanych.

Tym samym do końca roku 2020, ustalając wysokość opłaty zmiennej, Wody Polskie nie będą bazowały na faktycznym przeznaczeniu pobieranej wody, lecz wyłącznie na podstawie celu określonego w pozwoleniu wodnoprawnym.

Takie rozwiązanie wydaje się zrozumiałe i celowe. W praktyce jednak budzi liczne wątpliwości. Wiele z wydanych dotychczas pozwoleń wodnoprawnych w ogóle nie wskazuje celu poboru wody, bądź cel ten wskazany jest nieprecyzyjnie. W obrocie funkcjonuje również spora liczba pozwoleń wodnoprawnych w których wskazano różne cele poboru wody.

Przepisy nowej ustawy nie przewidują, w jaki sposób ma być ustalona wysokość opłaty zmiennej w takich sytuacjach. Z pewnością uchwalone przepisy nie pozwalają na ustalanie celu poboru wody w sytuacji, gdy nie jest on w ogóle określony, bądź został określony nieprecyzyjnie. W obawie przed nałożeniem na podmioty pobierające wodę wysokich stawek opłat, wiele z podmiotów pobierających wodę już obecnie przygotowuje wnioski o zmianę pozwoleń wodnoprawnych, zwłaszcza w sytuacji gdy brak jest w pozwoleniu celu poboru wody.

Co z opłatą zmienną?

Najwięcej wątpliwości budzi jednak to, w jaki sposób zostanie ustalona opłata zmienna w sytuacji, gdy w pozwoleniu wskazano dwa lub więcej celów poboru wody. Przyjmując, że przedsiębiorstwo wodociągowe faktycznie pobiera wodę na różne cele, brak jest mechanizmów pozwalających na ustalenie opłat należnych za pobór wód na poszczególne z tych celów. Pewnym rozwiązaniem byłoby sięgnięcie do urządzeń pomiarowych zlokalizowanych u odbiorców wody, niemniej jest to rozwiązanie nie znajdujące potwierdzenia w uchwalonych przepisach.

Kolejne wątpliwości interpretacyjne dotyczą już stanu prawnego po 2020 r., gdy zacznie obowiązywać wymóg dokonywania odrębnych pomiarów wody pobieranej do różnych celów. Wówczas ustalając wysokość opłaty Wody Polskie będą brały pod uwagę faktyczne przeznaczenie wody pobieranej z danego źródła oraz to czy woda pochodzi ze źródeł powierzchniowych czy podziemnych. Problem w tym, że nie zawsze cel poboru wody z danego źródła jest możliwy do ustalenia.

W praktyce nierzadko zachodzi sytuacja, w której przedsiębiorstwo wodociągowe pobiera wodę zarówno ze źródeł powierzchniowych jak i podziemnych. Woda ta trafia do wspólnego systemu wodociągowego z którego dostarczana jest na różne cele. W takiej sytuacji niemożliwym będzie ustalenie, czy woda dostarczona konkretnemu odbiorcy – tj. przeznaczona na określony cel – pochodzi ze źródeł podziemnych czy powierzchniowych, co stanowi podstawę obliczenia wysokości opłaty zmiennej.

Od sposobu rozwiązania powyższych wątpliwości zależała będzie sytuacja finansowa wielu przedsiębiorstw wodociągowych, dlatego już teraz koniecznym jest szczegółowe zapoznanie się z opisaną problematyką i podjęcie działań zapobiegawczych.