Szara strefa niszczy rynek elektroodpadów. Konieczne są zmiany

Raport został opracowany przez organizacje odzysku ElektroEko w współpracy z organizacjami zrzeszającymi największych producentów sprzętu elektrycznego i elektronicznego w Polsce: APPLiA Polska – związkiem pracodawców AGD oraz Związek Cyfrowa Polska.

Dokument wskazuje m.in. na najważniejsze i najpilniejsze wyzwania, jakie stoją przed branżą oraz przed nowym parlamentem i rządem w latach 2019 – 2023.

Likwidacja szarej strefy

Zdaniem autorów raportu wciąż najważniejszym problemem dla sektora jest „szara strefa” w gospodarce odpadami. Według wyliczeń podanych w raporcie, kosztuje ona rocznie polski budżet średnio ok. 750 mln zł z tytułu utraconych przychodów z VAT, CIT oraz PIT.

Dlatego, w ocenie branży, konieczne jest wprowadzenie narzędzi i instrumentów prawnych pozwalających monitorować system oraz skutecznie kontrolować podmioty, które w nim funkcjonują. Ich brak powoduje, że dziś nadal istnieje pole dla funkcjonowania nieuczciwych firm, które w rzeczywistości przetwarzają zużyty sprzęt jedynie „na papierze” — tzw. wirtualne elektroodpady czyli takie, które w rzeczywistości nie zostały zebrane i przetworzone.

Przykładem patologii jest też nieprofesjonalny demontaż zebranego zużytego sprzętu odbywający się często poza zakładami przetwarzania. W ocenie branży elektronicznej i odpadowej, aby realnie walczyć z „szarą strefą” potrzebne jest wdrożenie takich narzędzi informatycznych, które pozwolą na szybki i efektywny monitoring przepływu elektrośmieci oraz wykrywanie patologii w postaci np. fikcyjnych zbiórek elektroodpadów. Jako dobry krok w tym kierunku oceniają wprowadzaną Bazę danych o odpadach.

Problemy z ponownym wykorzystaniem

W raporcie zauważono, że zarówno w krajowej i unijnej legislacji brakuje mechanizmów kontroli, np. w postaci obowiązkowych standardów i wytycznych regulujących proces przetwarzania oraz przygotowania do ponownego użycia zużytego sprzętu.

W ocenie autorów opracowania brakuje systemowego nadzoru nad tym, ile i jaki typ przetworzonego sprzętu elektronicznego trafia ponownie na rynek oraz czy spełnia on jakiekolwiek normy bezpieczeństwa. Producenci sprzętu nie mają też żadnej możliwości kontroli nad takim przetworzonym sprzętem i w przypadku jego awarii nie wiadomo, kto ponosi odpowiedzialność za niego – zakład przetwarzania czy sam producent sprzętu.

Dłuższe życie sprzętu RTV i AGD. Unia Europejska za “prawem do naprawy”

Problemem jest także brak świadomości i pewności konsumentów, jaki produkt nabywają  – nie ma bowiem żadnych obowiązków informacyjnych o tym, że dany sprzęt został przetworzony i nie jest produktem oryginalnym. „Konsumenci powinni mieć pełną świadomość, jaki sprzęt nabywają, np. dzięki właściwemu oznakowaniu i informacji przy sprzedaży takiego produktu” – czytamy w raporcie.

Doprecyzowania wymaga też proces odbioru zużytego sprzętu RTV i AGD, który jest oddawany przy dostawie nowego. Dziś zdarza się bowiem, że kurier dostarczający zakupiony produkt elektroniczny odmawia przyjęcia starego sprzętu. Autorzy opracowania postulują, by wprowadzić model na wzór holenderski, gdzie o zamiarze oddania zużytego urządzenia przy dostawie informuje się przy zakupie.

Edukacja o postępowaniu z elektroodpadami

W opinii branży konieczna jest również wspólna edukacja i państwa na temat postępowania z elektrośmieciami. Wiele zużytego sprzętu elektronicznego wciąż zalega w polskich domach, garażach czy piwnicach.

– Aby producenci mogli realizować roczne targety zbiórek, które w 2021 r. będą wynosiły 65 proc. masy wprowadzanego na rynek sprzętu, nie można tylko w nieskończoność wyśrubowywać rozszerzoną odpowiedzialność producenta. Potrzebna jest współpraca wszystkich interesariuszy tego systemu, w tym konsumentów, bo to oni przecież dysponują zużytym sprzętem – zauważa prezes Cyfrowej Polski Michał Kanownik.

Polacy nie wiedzą, gdzie wyrzucać elektrośmieci. Zużyty sprzęt ląduje na śmietnikach

Ponadto dyrektor APPLiA Polska Wojciech Konecki zwraca uwagę, że elektrośmieci zwierają wiele cennych surowców, o czym należy przypominać również konsumentom.

– Zbierając rocznie kilkaset tysięcy ton odpadów odkrywamy w Polsce olbrzymią kopalnię cennych surowców zawierającą chociażby metale ziem rzadkich, tak potrzebne do zrealizowania skoku cywilizacyjnego naszego kraju. Duża rola należy tu do konsumentów, by odpowiednio postępowali z elektroodpadami – oddawali je do specjalnych punktów, a nie wyrzucali do kosza na śmieci. Bo tylko w ten sposób ZSEE ma szansę na drugie życie – mówi Wojciech Konecki.

Wyzwania dla nowego rządu

Przedsiębiorcy branży odpadowej oraz producenci sprzętu RTV i AGD liczą na to, że rząd w dalszym ciągu będzie sprzyjał partnerskiemu dialogowi branży oraz instytucji państwowych w zakresie wypracowania akceptowalnych przez wszystkie strony zasad funkcjonowania gospodarki elektroodpadami. Oczekują też wdrożenia dobrych praktyk i standardów, które będą chroniły wszystkich uczestników rynku oraz podjęcia walki z nieuczciwymi w tym sektorze przedsiębiorcami.

Pełny raport można znaleźć TUTAJ.