Zmiany w Prawie wodnym
Nader częste zmiany ustaw traktowane są przez legislatora jako zjawisko normalne, służące doskonaleniu systemu prawa. Dość duża część zmian jest jednak uzasadniona – w szczególności wiąże się z procesem dostosowywania prawa polskiego do prawa europejskiego. Warto zatem poszukiwać rozwiązań pozwalających zachować stabilność systemu przy jednoczesnym zapewnieniu mu niezbędnej elastyczności.
Ustawa z 3 czerwca 2005 r. o zmianie ustawy – Prawo wodne oraz niektórych innych ustaw jest już piętnastą nowelizacją ustawy – Prawo wodne. Pozostaje mieć nadzieję, że tym samym zostaje dokończony proces transpozycji prawa europejskiego z zakresu gospodarki wodnej do prawa krajowego. Chodzi głównie o dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady z 23 października 2000 r. 2000/60/WE w sprawie stworzenia podstaw dla przedsięwzięć Wspólnoty w zakresie polityki wodnej (warto zaznaczyć, że dyrektywa nie została w ostatnich latach istotnie zmieniona).
Określenie celów środowiskowych
Zmiany w polskiej ustawie koncentrują się na problematyce wyznaczania celów środowiskowych oraz planowaniu i programowaniu. Obejmuje to m.in. dodanie lub zmodyfikowanie szeregu definicji, takich jak jednolite części wód, warstwa wodonośna, obszar dorzecza, ścieki, wody podziemne czy wykonywanie urządzeń wodnych. Istotne wydaje się zwłaszcza nowe określenie celów środowiskowych (art. 38 ust. 2), gdyż wytyczają one kierunki rozwoju Prawa wodnego na najbliższe dziesięciolecia. Celem nadrzędnym jest osiągnięcie do końca 2015 r. dobrego stanu ekologicznego i chemicznego dla poszczególnych jednolitych części wód powierzchniowych, dobrego potencjału ekologicznego i dobrego stanu chemicznego dla poszczególnych jednolitych części wód sztucznych oraz silnie zmienionych, a także dobrego stanu ilościowego i chemicznego dla poszczególnych jednolitych części wód podziemnych. Odnośnie planowania i programowania zauważyć można, że pojawił się nowy instrument – program wodno-środowiskowy kraju, który ma określać działania zmierzające do poprawy lub utrzymania dobrego stanu wód w poszczególnych dorzeczach, dzielące się na działania podstawowe oraz uzupełniające (art. 113a). Można przy tym wspomnieć, że dokonano nowego podziału kraju na obszary dorzeczy – jest ich obecnie dziesięć (art. 3 ust. 2). Nowy kształt uzyskały też przepisy o planie gospodarowania wodami na obszarze dorzecza (art. 114) oraz o dokumentacjach planistycznych (art. 113 ust. 2-5), tworzonych na potrzeby procesu planowania i programowania. Transpozycji dyrektywy służą też rozbudowane przepisy o monitoringu wód (nowy rozdział 6a). Poza tym nowe przepisy akcentują znaczenie zasady zwrotu kosztów usług wodnych (art. 113a ust. 1 pkt 2) oraz przejmują z dyrektywy zasady uspołecznienia procesu planowania (art. 119 ust. 7).
Problematyka ochrony wód
Dość istotnym zmianom ulegają przepisy dotyczące ochrony wód. Rozbudowano listę zakazów z art. 41 (rozszerzono ją o nowe substancje, które nie mogą być obecne w ściekach wprowadzanych do wód) oraz wykreowano nowe reguły ustalania warunków wprowadzania ścieków. Wynika z nich, że z jednej strony organ administracji będzie miał prawo określenia wartości zanieczyszczeń niższych niż najwyższe dopuszczalne wartości zanieczyszczeń określone w przepisach wykonawczych, jeżeli istniejące urządzenia oczyszczające umożliwiają ich osiągnięcie (art. 41 ust. 5). Z drugiej zaś strony pojawia się możliwość złagodzenia wymagań stawianych ściekom, jeżeli dotrzymanie najwyższych dopuszczalnych wartości nie jest możliwe mimo zastosowania dostępnych technik i technologii oczyszczania ścieków oraz zmian w procesie produkcji, a jednocześnie stan wód odbiornika i ich podatność na eutrofizację pozwala na dokonanie odstępstw (art. 41 ust. 6).
Jak zwykle przy tego typu nowelizacjach pojawia się element „psucia” prawa: przeredagowanie art. 125 pkt 3 zmienia istotnie przesłanki udzielania pozwoleń wodnoprawnych. Według nowej redakcji pozwolenie wodnoprawne nie może naruszać „wymagań ochrony zdrowia ludzi, środowiska oraz dóbr kultury wpisanych do rejestru zabytków oraz wynikających z odrębnych przepisów”. W poprzedniej wersji artykułu owe wymagania zawsze miały wynikać z przepisów odrębnych. Pojawia się realne niebezpieczeństwo, że o odmowie pozwolenia będą mogły przesądzać bardzo subiektywne i niedookreślone przesłanki. Zmianę tę należy ocenić bardzo negatywnie.
Przepisy dotyczące pozwoleń wodnoprawnych uległy także innym zmianom. Dotyczy to m.in. ram czasowych ważności udzielanych pozwoleń i definicji pojęcia strony (art. 127). Ponadto uchylono regułę z art. 122 ust. 3 (pozwolenie wodnoprawne na szczególne korzystanie z wód jest jednocześnie pozwoleniem na wykonanie urządzeń wodnych służących do tego korzystania) oraz z art. 129 (jedno pozwolenie wodnoprawne na pobór wody i odprowadzanie ścieków). W końcu rozszerzono listę przypadków, w których szczególne korzystanie z wód nie wymaga pozwolenia wodnoprawnego (art. 124).
Ochrona przeciwpowodziowa
Trzecia grupa zmian odnosi się do problematyki ochrony przeciwpowodziowej. W art. 79-84 noweli określono nowe zasady wyznaczania obszarów zagrożenia powodzią oraz dookreślono tryb sporządzania studium ochrony przeciwpowodziowej przez dyrektora regionalnego zarządu gospodarki wodnej.
Ponadto dokonano zmian w przepisach o gospodarowaniu gruntami pokrytymi wodami powierzchniowymi (art. 14 i następne), o strefach i obszarach ochronnych (rozdział 2 w dziale III), o urządzeniach melioracji wodnych (rozdział 3 w dziale IV), o państwowej służbie hydrologiczno-meteorologicznej i państwowej służbie hydrogeologicznej (rozdział 2 w dziale VI) oraz w niektórych innych ustawach (tj. w ustawie o rybactwie śródlądowym, ustawie – Prawo geodezyjne i kartograficzne, ustawie o podatkach i opłatach lokalnych, ustawie o gospodarce nieruchomościami, ustawie – Prawo ochrony środowiska, ustawie o odpadach, ustawie o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków, ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz ustawie o ochronie przyrody).
dr Jan Jerzmański
Jendrośka, Jerzmański, Bar i Wspólnicy.
Prawo gospodarcze i ochrony środowiska Sp. z o.o.
Wrocław – Kraków – Toruń
Śródtytuły od redakcji
Ustawa z 3 czerwca 2005 r. o zmianie ustawy – Prawo wodne oraz niektórych innych ustaw jest już piętnastą nowelizacją ustawy – Prawo wodne. Pozostaje mieć nadzieję, że tym samym zostaje dokończony proces transpozycji prawa europejskiego z zakresu gospodarki wodnej do prawa krajowego. Chodzi głównie o dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady z 23 października 2000 r. 2000/60/WE w sprawie stworzenia podstaw dla przedsięwzięć Wspólnoty w zakresie polityki wodnej (warto zaznaczyć, że dyrektywa nie została w ostatnich latach istotnie zmieniona).
Określenie celów środowiskowych
Zmiany w polskiej ustawie koncentrują się na problematyce wyznaczania celów środowiskowych oraz planowaniu i programowaniu. Obejmuje to m.in. dodanie lub zmodyfikowanie szeregu definicji, takich jak jednolite części wód, warstwa wodonośna, obszar dorzecza, ścieki, wody podziemne czy wykonywanie urządzeń wodnych. Istotne wydaje się zwłaszcza nowe określenie celów środowiskowych (art. 38 ust. 2), gdyż wytyczają one kierunki rozwoju Prawa wodnego na najbliższe dziesięciolecia. Celem nadrzędnym jest osiągnięcie do końca 2015 r. dobrego stanu ekologicznego i chemicznego dla poszczególnych jednolitych części wód powierzchniowych, dobrego potencjału ekologicznego i dobrego stanu chemicznego dla poszczególnych jednolitych części wód sztucznych oraz silnie zmienionych, a także dobrego stanu ilościowego i chemicznego dla poszczególnych jednolitych części wód podziemnych. Odnośnie planowania i programowania zauważyć można, że pojawił się nowy instrument – program wodno-środowiskowy kraju, który ma określać działania zmierzające do poprawy lub utrzymania dobrego stanu wód w poszczególnych dorzeczach, dzielące się na działania podstawowe oraz uzupełniające (art. 113a). Można przy tym wspomnieć, że dokonano nowego podziału kraju na obszary dorzeczy – jest ich obecnie dziesięć (art. 3 ust. 2). Nowy kształt uzyskały też przepisy o planie gospodarowania wodami na obszarze dorzecza (art. 114) oraz o dokumentacjach planistycznych (art. 113 ust. 2-5), tworzonych na potrzeby procesu planowania i programowania. Transpozycji dyrektywy służą też rozbudowane przepisy o monitoringu wód (nowy rozdział 6a). Poza tym nowe przepisy akcentują znaczenie zasady zwrotu kosztów usług wodnych (art. 113a ust. 1 pkt 2) oraz przejmują z dyrektywy zasady uspołecznienia procesu planowania (art. 119 ust. 7).
Problematyka ochrony wód
Dość istotnym zmianom ulegają przepisy dotyczące ochrony wód. Rozbudowano listę zakazów z art. 41 (rozszerzono ją o nowe substancje, które nie mogą być obecne w ściekach wprowadzanych do wód) oraz wykreowano nowe reguły ustalania warunków wprowadzania ścieków. Wynika z nich, że z jednej strony organ administracji będzie miał prawo określenia wartości zanieczyszczeń niższych niż najwyższe dopuszczalne wartości zanieczyszczeń określone w przepisach wykonawczych, jeżeli istniejące urządzenia oczyszczające umożliwiają ich osiągnięcie (art. 41 ust. 5). Z drugiej zaś strony pojawia się możliwość złagodzenia wymagań stawianych ściekom, jeżeli dotrzymanie najwyższych dopuszczalnych wartości nie jest możliwe mimo zastosowania dostępnych technik i technologii oczyszczania ścieków oraz zmian w procesie produkcji, a jednocześnie stan wód odbiornika i ich podatność na eutrofizację pozwala na dokonanie odstępstw (art. 41 ust. 6).
Jak zwykle przy tego typu nowelizacjach pojawia się element „psucia” prawa: przeredagowanie art. 125 pkt 3 zmienia istotnie przesłanki udzielania pozwoleń wodnoprawnych. Według nowej redakcji pozwolenie wodnoprawne nie może naruszać „wymagań ochrony zdrowia ludzi, środowiska oraz dóbr kultury wpisanych do rejestru zabytków oraz wynikających z odrębnych przepisów”. W poprzedniej wersji artykułu owe wymagania zawsze miały wynikać z przepisów odrębnych. Pojawia się realne niebezpieczeństwo, że o odmowie pozwolenia będą mogły przesądzać bardzo subiektywne i niedookreślone przesłanki. Zmianę tę należy ocenić bardzo negatywnie.
Przepisy dotyczące pozwoleń wodnoprawnych uległy także innym zmianom. Dotyczy to m.in. ram czasowych ważności udzielanych pozwoleń i definicji pojęcia strony (art. 127). Ponadto uchylono regułę z art. 122 ust. 3 (pozwolenie wodnoprawne na szczególne korzystanie z wód jest jednocześnie pozwoleniem na wykonanie urządzeń wodnych służących do tego korzystania) oraz z art. 129 (jedno pozwolenie wodnoprawne na pobór wody i odprowadzanie ścieków). W końcu rozszerzono listę przypadków, w których szczególne korzystanie z wód nie wymaga pozwolenia wodnoprawnego (art. 124).
Ochrona przeciwpowodziowa
Trzecia grupa zmian odnosi się do problematyki ochrony przeciwpowodziowej. W art. 79-84 noweli określono nowe zasady wyznaczania obszarów zagrożenia powodzią oraz dookreślono tryb sporządzania studium ochrony przeciwpowodziowej przez dyrektora regionalnego zarządu gospodarki wodnej.
Ponadto dokonano zmian w przepisach o gospodarowaniu gruntami pokrytymi wodami powierzchniowymi (art. 14 i następne), o strefach i obszarach ochronnych (rozdział 2 w dziale III), o urządzeniach melioracji wodnych (rozdział 3 w dziale IV), o państwowej służbie hydrologiczno-meteorologicznej i państwowej służbie hydrogeologicznej (rozdział 2 w dziale VI) oraz w niektórych innych ustawach (tj. w ustawie o rybactwie śródlądowym, ustawie – Prawo geodezyjne i kartograficzne, ustawie o podatkach i opłatach lokalnych, ustawie o gospodarce nieruchomościami, ustawie – Prawo ochrony środowiska, ustawie o odpadach, ustawie o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków, ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz ustawie o ochronie przyrody).
dr Jan Jerzmański
Jendrośka, Jerzmański, Bar i Wspólnicy.
Prawo gospodarcze i ochrony środowiska Sp. z o.o.
Wrocław – Kraków – Toruń
Śródtytuły od redakcji
