Recykling sprzętu AGD
Prawo polskie w aspekcie regulacji europejskich i niemieckich
Pod koniec lipca została przyjęta ostateczna wersja ustawy o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym. Transponuje ona do prawa krajowego wymagania UE zawarte w dyrektywie 2002/96/WE z 27 stycznia 2003 r.1. Ustawa określa wymagania, jakim powinien odpowiadać sprzęt elektryczny i elektroniczny oraz zasady postępowania z zużytym sprzętem w celu ograniczenia ilości odpadów.
W ostatnich latach 85% gospodarstw domowych kupiło nowy sprzęt AGD. Sprzedaż takich urządzeń stale rośnie – przyjmuje się, że w 2004 r. Polacy wydali na nie 5,1 mld zł.
Prawo europejskie
Wymagania UE w tym zakresie reguluje ww. dyrektywa 2002/96/WE. Należy ona do tzw. dyrektyw środowiskowych, wydawanych w oparciu o Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską. Została ona skonstruowana zgodnie z zasadą rozszerzonej odpowiedzialności producenta za odpady powstające w procesie produkcyjnym i w wyniku zużycia wytworzonych przez niego produktów.
W dyrektywie zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny (EiE) podzielono na dwie grupy odpadów: odpady historyczne, czyli powstałe ze sprzętu wprowadzonego na terytorium danego kraju członkowskiego przed 13 sierpnia 2005 r. oraz odpady nowe – wprowadzone po 13 sierpnia br. Dyrektywa nakłada na państwa członkowskie obowiązki osiągnięcia tzw. poziomu selektywnego zbierania zużytego sprzętu EiE pochodzącego z gospodarstw domowych. Do 31 grudnia 2006 r. poziom ten powinien wynieść nie mniej niż 4 kg na mieszkańca danego kraju rocznie. Dla Polski wyznaczony został dwuletni okres przejściowy.
W dyrektywie zdefiniowano m.in. recykling, który oznacza ponowne przetworzenie odpadów w procesie produkcji do pierwotnego celu lub do innych celów, z wyłączeniem odzysku energii. Producent to każda osoba, która wytwarza i sprzedaje urządzenia EiE pod własną marką, pod własną marką odsprzedaje urządzenia wytworzone przez innych producentów bądź na terenie któregokolwiek państwa członkowskiego prowadzi działalność związaną z wywozem i przywozem tych urządzeń.
Na mocy przepisów dyrektywy wprowadzono obowiązek zorganizowania we wszystkich krajach UE selektywnej zbiórki. Od 13 sierpnia br. państwa Unii powinny ustanowić systemy umożliwiające posiadaczom końcowym oraz dystrybutorom nieodpłatne zwracanie zużytego sprzętu. W tym celu ma zostać zapewniona powszechna dostępność punktów zbiórki odpadów oraz możliwość zwrotu zużytego sprzętu AGD przy zakupie nowego, o ile zakupiony sprzęt będzie posiadał te same parametry co sprzęt zużyty, w szczególności pełnił te same funkcje. Realizacja tego celu może nastąpić poprzez działania producentów sprzętu AGD, którzy mogą działać indywidualnie lub ustanawiać zbiorowe systemy zwrotu towarów. W przypadku sprzętu pochodzącego z innych źródeł niż gospodarstwa domowe zbiórka odpadów powinna zostać zapewniona przez producentów lub osoby trzecie działające w ich imieniu. Zebrany w ten sposób zużyty sprzęt powinien zostać dostarczony do zakładów przetwarzania. Przepisy dyrektywy przewidują obowiązek stworzenia przez producentów lub osoby trzecie, działające w ich imieniu, systemów przetwarzania.
Prowadzenie zakładów zajmujących się przetwarzaniem zużytego sprzętu AGD będzie uzależnione od wydania stosownego zezwolenia (nie jest ono wymagane w przypadku, gdy państwa członkowskie zagwarantują odpowiednią kontrolę miejsc przetwarzania). Ponadto zakłady takie powinny być wyposażone w urządzenia wymienione w zał. 3 do dyrektywy.
Dyrektywa określa minimalne poziomy odzysku dla poszczególnych kategorii sprzętu AGD. Do 31 grudnia 2006 r. powinny zostać osiągnięte następujące poziomy odzysku i recyklingu części składowych dla zużytego sprzętu EiE: z kategorii 1 i 10 zał. IA odpowiednio 80 i 75%, z kategorii 3 i 4 zał. IA odpowiednio 75 i 65% oraz z kategorii 2, 5, 6, 7 i 9 zał. IA odpowiednio 70 i 50%. Natomiast dla gazowych lamp wyładowczych poziom odzysku i ponownego użycia powinien osiągnąć 80% masy zużytego sprzętu.
Zgodnie z dyrektywą do 13 sierpnia 2005 r. producenci lub osoby trzecie działające w ich imieniu mieli rozpocząć finansowanie zbiórki, przetwarzania, odzysku oraz unieszkodliwiania zużytego sprzętu.
W przypadku odpadów nowych każdy producent samodzielnie (indywidualnie lub w ramach zbiorowego systemu) odpowiada za finansowanie powyższej działalności – w tym celu ma przedłożyć gwarancję sfinansowania swojego obowiązku (udział w zbiorowych systemach, ubezpieczenie od odpowiedzialności za recykling, konto powiernicze). W przypadku odpadów historycznych finansowanie obowiązku zagospodarowania odpadów zapewniają producenci, którzy w chwili powstania odpadów obecni są na rynku, np. proporcjonalnie do ich udziału we właściwym dla danego produktu rynku. Koszty sfinansowania zagospodarowania tych odpadów w ciągu ośmiu lat od wejścia w życie dyrektywy mogą zostać przeniesione na kupujących.Ponadto dyrektywa przewiduje sankcje za niewykonanie obowiązków przez nią nałożonych.
Prawo niemieckie
W Niemczech kwestia zagospodarowania odpadów zużytego sprzętu AGD została uregulowana ustawą z 16 marca 2005 r. o wprowadzaniu, odbiorze i zgodnym z ochroną środowiska unieszkodliwianiu zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego2. Niemiecka ustawa opiera się na selektywnej zbiórce organizowanej przez użytkowników końcowych zużytego sprzętu AGD, prowadzeniu przez gminy punktów zbiórki zużytego sprzętu, informowaniu przez gminy mieszkańców o zasadach i punktach zbiórki, obowiązku właściwego oznakowania produktów AGD przez producentów i importerów dla zakładów przetwarzania oraz obowiązku stworzenia przez zobowiązane podmioty systemu zbiórki, przetwarzania, odzysku i unieszkodliwiania zużytego sprzętu AGD.
Zgodnie z wytycznymi dyrektywy niemiecka ustawa przewiduje selektywną zbiórkę zużytego sprzętu AGD, w której centralną rolę odgrywają użytkownicy końcowi. To oni zobowiązani zostali do oddzielania zużytego sprzętu od innych odpadów. W tym celu niemieckie gminy mają obowiązek informowania użytkowników końcowych zużytego sprzętu AGD o możliwościach jego zbiórki. Jednocześnie przyjęto, że minimalny poziom zbiórki zostanie osiągnięty do 31 grudnia 2006 r. i będzie wynosił 4 kg na jednego mieszkańca. Niezależne obliczenia statystyczne wskazują, że ten minimalny poziom zbiórki został już w Niemczech osiągnięty3.
Do najważniejszych obowiązków producentów w ustawie niemieckiej zaliczono odbiór nowych i historycznych odpadów z gospodarstw domowych, odbiór nowych odpadów od odbiorców przemysłowych, przetworzenie, odzysk i unieszkodliwienie zebranego zużytego sprzętu przy zachowaniu poziomów określonych w dyrektywie, finansowe zabezpieczenie unieszkodliwiania nowych odpadów oraz rozwijanie i udoskonalanie technologii ułatwiających ich przetwarzanie i odzysk. Jako wtórne obowiązki producentów ustawa ta wymienia obowiązek rejestracji w specjalnie w tym celu utworzonej fundacji Stiftung Elektro-Altgeräte Register, obowiązek posługiwania się w obrocie gospodarczym numerem rejestrowym, obowiązek sprawozdawczy o wypełnieniu ustawowych zobowiązań dotyczących wprowadzonej do obrotu masy sprzętu AGD oraz w zakresie informacji o prowadzonej zbiórce, odzysku i unieszkodliwianiu odpadów oraz obowiązek informowania użytkowników o systemach zbiórki, odzysku i unieszkodliwiania zużytego sprzętu AGD.
Zadaniem fundacji jest natomiast podejmowanie decyzji administracyjnych wobec jednostek samorządu gminnego w celu zapewnienia realizacji utworzenia punktów zbiórki, rejestracja i nadanie numeru rejestrowego producentów sprzętu AGD, odmowa i cofnięcie rejestracji i numeru rejestrowego, pobieranie opłat za czynności rejestrowe oraz czynności z zakresu egzekucji w administracji (kontrola wydanych decyzji).
Prawo polskie
W Polsce obowiązuje ustawa o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym, która określa wymogi postępowania z zużytym sprzętem elektrycznym i elektronicznym. W zakresie nieuregulowanym przepisami ustawy zastosowanie znajdują przepisy ustawy z 27 kwietnia 2001 r. o odpadach.
W celu zapewnienia selektywnego systemu zbierania zużytego sprzętu EiE ustawa przewiduje utworzenie dogodnego dla użytkowników systemu opartego na punktach zbierania i udziale jednostek administracji samorządowej. Chodzi o to, aby gospodarstwa domowe mogły nieodpłatnie oddawać zużyty sprzęt EiE, a tym samym brać aktywny udział w systemie zbierania.
Po długiej dyskusji w polskiej ustawie nie znalazł się zapis dotyczący poziomu selektywnego zbierania zużytego sprzętu EiE. W ostatecznej wersji ustawy nie ma też zapisów (znanych z dyrektywy i ustawy niemieckiej) dotyczących wymaganej masy (w kg) zużytego sprzętu, jaka ma zostać docelowo zebrana rocznie z gospodarstw domowych w przeliczeniu na mieszkańca oraz od producentów.
Na gruncie prawa niemieckiego zadania przekazane fundacji częściowo pokrywają się z tworzonym w Polsce rejestrem przedsiębiorców biorących udział w procesie postępowania ze sprzętem AGD (od wprowadzenia sprzętu do obrotu w Polsce przez zbiórkę, przetwarzanie i odzysk aż do jego unieszkodliwiania). Organem odpowiedzialnym za prowadzenie rejestru jest Główny Inspektor Ochrony Środowiska. Rejestr ma zawierać m.in. dane dotyczące wprowadzających i zbierających zużyty sprzęt, prowadzących zakłady przetwarzania, prowadzących działalność w zakresie recyklingu i innych procesów odzysku oraz organizacji odzysku sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Wszyscy przedsiębiorcy przed rozpoczęciem prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie procesów postępowania ze sprzętem AGD zobowiązani są uzyskać wpis do rejestru.
Wpis do rejestru podlega opłacie rejestrowej, która maksymalnie może wynosić 8 tys. zł.
Prawidłowość funkcjonowania całego systemu postępowania z zużytym sprzętem AGD analizuje GIOŚ na podstawie danych zawartych w sprawozdaniach podmiotów podlegających wpisowi do rejestru. Ponadto weryfikuje on dane zawarte w sprawozdaniach. GIOŚ przekazuje ministrowi właściwemu ds. środowiska roczny raport z wypełnienia obowiązków ustawowych, natomiast WIOŚ co najmniej raz w roku kontroluje każdy zakład przetwarzania.W odróżnieniu od dyrektywy i ustawy niemieckiej polska ustawa operuje pojęciem wprowadzającego sprzęt, a nie producenta. Wprowadzający sprzęt przeznaczony dla gospodarstw domowych jest zobowiązany do zorganizowania i sfinansowania odbierania od prowadzących punkty zbierania zużytego sprzętu, przetwarzania, odzysku, w tym recyklingu, i unieszkodliwiania zużytego sprzętu pochodzącego z gospodarstw domowych. Do jego obowiązków należą też zapewnienie przetwarzania oraz odzysku i recyklingu na poziomach określonych przez ustawę, przedłożenie GIOŚ sprawozdania o masie zużytego sprzętu zebranego, poddanego przetworzeniu, odzyskowi oraz unieszkodliwianiu oraz o osiągniętych poziomach odzysku, a także zorganizowanie sieci zakładów przetwarzania.
Do obowiązków zbierającego zużyty sprzęt EiE zaliczono selektywne zbieranie tego sprzętu, nieodpłatne przyjmowanie sprzętu pochodzącego z gospodarstw domowych i przekazanie go prowadzącemu zakład przetwarzania, przekazanie informacji zarządowi gminy o podjęciu działalności oraz przedłożenie GIOŚ sprawozdania o masie zebranego i przekazanego do zakładu przetwarzania zużytego sprzętu.
Prowadzący zakład przetwarzania zajmuje kluczową pozycję w łańcuchu powiązań w procesie postępowania z zużytym sprzętem AGD. Do jego zadań należą w szczególności zapewnienie bezpiecznego dla środowiska i zdrowia ludzi przetwarzania, usuwanie z zużytego sprzętu składników niebezpiecznych, materiałów i części składowych, wyposażenie zakładów przetwarzania w odpowiedni sprzęt, przekazywanie powstałych odpadów do zakładów odzysku oraz unieszkodliwiania odpadów, uzyskanie wymaganej w ustawie o odpadach decyzji na wytwarzanie odpadów z podaniem numeru i nazwy rodzaju oraz grupy sprzętu, przekazanie wprowadzającemu sprzęt lub organizacji odzysku zaświadczenia o zużytym sprzęcie oraz przekazanie informacji GIOŚ.
Na gruncie przepisów polskiej ustawy wprowadzający sprzęt AGD może wypełnić obowiązki ustawowe sam lub poprzez przystąpienie do tzw. organizacji odzysku sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Organizacja taka może zostać utworzona wyłącznie jako spółka akcyjna przez wprowadzających sprzęt elektryczny i elektroniczny lub reprezentujące ich związki pracodawców lub izby gospodarcze. Kapitał zakładowy organizacji odzysku sprzętu elektrycznego i elektronicznego nie może być niższy niż 5 mln zł i nie może być zebrany w drodze publicznej subskrypcji. Kapitał ten powinien w całości być pokryty wkładem pieniężnym i wpłacony w całości przed złożeniem wniosku o zarejestrowanie w rejestrze przedsiębiorców. Kopia statutu oraz odpisu z rejestru przedsiębiorców powinna zostać w terminie 14 dni od rejestracji złożona w GIOŚ.
Polska ustawa przewiduje także opłatę produktową w przypadku, gdy wprowadzający sprzęt AGD nie osiągnął wymaganego poziomu odzysku oraz recyklingu. Podstawę obliczenia stanowi masa w kg zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Opłatę produktową oblicza się jako iloczyn stawki opłaty i różnicy pomiędzy wymaganym a osiągniętym poziomem odzysku albo recyklingu. Stawka opłaty produktowej wynosi dla grupy 5 rodzaj 2-5 zużytego sprzętu od 4 zł do 20 zł za kg, a dla pozostałych grup od 0 zł do 2 zł za kg.
Wojciech Rocławski
Piotr Graczyk
Haarmann Hemmelrath
Źródła
Pod koniec lipca została przyjęta ostateczna wersja ustawy o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym. Transponuje ona do prawa krajowego wymagania UE zawarte w dyrektywie 2002/96/WE z 27 stycznia 2003 r.1. Ustawa określa wymagania, jakim powinien odpowiadać sprzęt elektryczny i elektroniczny oraz zasady postępowania z zużytym sprzętem w celu ograniczenia ilości odpadów.
W ostatnich latach 85% gospodarstw domowych kupiło nowy sprzęt AGD. Sprzedaż takich urządzeń stale rośnie – przyjmuje się, że w 2004 r. Polacy wydali na nie 5,1 mld zł.
Prawo europejskie
Wymagania UE w tym zakresie reguluje ww. dyrektywa 2002/96/WE. Należy ona do tzw. dyrektyw środowiskowych, wydawanych w oparciu o Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską. Została ona skonstruowana zgodnie z zasadą rozszerzonej odpowiedzialności producenta za odpady powstające w procesie produkcyjnym i w wyniku zużycia wytworzonych przez niego produktów.
W dyrektywie zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny (EiE) podzielono na dwie grupy odpadów: odpady historyczne, czyli powstałe ze sprzętu wprowadzonego na terytorium danego kraju członkowskiego przed 13 sierpnia 2005 r. oraz odpady nowe – wprowadzone po 13 sierpnia br. Dyrektywa nakłada na państwa członkowskie obowiązki osiągnięcia tzw. poziomu selektywnego zbierania zużytego sprzętu EiE pochodzącego z gospodarstw domowych. Do 31 grudnia 2006 r. poziom ten powinien wynieść nie mniej niż 4 kg na mieszkańca danego kraju rocznie. Dla Polski wyznaczony został dwuletni okres przejściowy.
W dyrektywie zdefiniowano m.in. recykling, który oznacza ponowne przetworzenie odpadów w procesie produkcji do pierwotnego celu lub do innych celów, z wyłączeniem odzysku energii. Producent to każda osoba, która wytwarza i sprzedaje urządzenia EiE pod własną marką, pod własną marką odsprzedaje urządzenia wytworzone przez innych producentów bądź na terenie któregokolwiek państwa członkowskiego prowadzi działalność związaną z wywozem i przywozem tych urządzeń.
Na mocy przepisów dyrektywy wprowadzono obowiązek zorganizowania we wszystkich krajach UE selektywnej zbiórki. Od 13 sierpnia br. państwa Unii powinny ustanowić systemy umożliwiające posiadaczom końcowym oraz dystrybutorom nieodpłatne zwracanie zużytego sprzętu. W tym celu ma zostać zapewniona powszechna dostępność punktów zbiórki odpadów oraz możliwość zwrotu zużytego sprzętu AGD przy zakupie nowego, o ile zakupiony sprzęt będzie posiadał te same parametry co sprzęt zużyty, w szczególności pełnił te same funkcje. Realizacja tego celu może nastąpić poprzez działania producentów sprzętu AGD, którzy mogą działać indywidualnie lub ustanawiać zbiorowe systemy zwrotu towarów. W przypadku sprzętu pochodzącego z innych źródeł niż gospodarstwa domowe zbiórka odpadów powinna zostać zapewniona przez producentów lub osoby trzecie działające w ich imieniu. Zebrany w ten sposób zużyty sprzęt powinien zostać dostarczony do zakładów przetwarzania. Przepisy dyrektywy przewidują obowiązek stworzenia przez producentów lub osoby trzecie, działające w ich imieniu, systemów przetwarzania.
Prowadzenie zakładów zajmujących się przetwarzaniem zużytego sprzętu AGD będzie uzależnione od wydania stosownego zezwolenia (nie jest ono wymagane w przypadku, gdy państwa członkowskie zagwarantują odpowiednią kontrolę miejsc przetwarzania). Ponadto zakłady takie powinny być wyposażone w urządzenia wymienione w zał. 3 do dyrektywy.
Dyrektywa określa minimalne poziomy odzysku dla poszczególnych kategorii sprzętu AGD. Do 31 grudnia 2006 r. powinny zostać osiągnięte następujące poziomy odzysku i recyklingu części składowych dla zużytego sprzętu EiE: z kategorii 1 i 10 zał. IA odpowiednio 80 i 75%, z kategorii 3 i 4 zał. IA odpowiednio 75 i 65% oraz z kategorii 2, 5, 6, 7 i 9 zał. IA odpowiednio 70 i 50%. Natomiast dla gazowych lamp wyładowczych poziom odzysku i ponownego użycia powinien osiągnąć 80% masy zużytego sprzętu.
Zgodnie z dyrektywą do 13 sierpnia 2005 r. producenci lub osoby trzecie działające w ich imieniu mieli rozpocząć finansowanie zbiórki, przetwarzania, odzysku oraz unieszkodliwiania zużytego sprzętu.
W przypadku odpadów nowych każdy producent samodzielnie (indywidualnie lub w ramach zbiorowego systemu) odpowiada za finansowanie powyższej działalności – w tym celu ma przedłożyć gwarancję sfinansowania swojego obowiązku (udział w zbiorowych systemach, ubezpieczenie od odpowiedzialności za recykling, konto powiernicze). W przypadku odpadów historycznych finansowanie obowiązku zagospodarowania odpadów zapewniają producenci, którzy w chwili powstania odpadów obecni są na rynku, np. proporcjonalnie do ich udziału we właściwym dla danego produktu rynku. Koszty sfinansowania zagospodarowania tych odpadów w ciągu ośmiu lat od wejścia w życie dyrektywy mogą zostać przeniesione na kupujących.Ponadto dyrektywa przewiduje sankcje za niewykonanie obowiązków przez nią nałożonych.
Prawo niemieckie
W Niemczech kwestia zagospodarowania odpadów zużytego sprzętu AGD została uregulowana ustawą z 16 marca 2005 r. o wprowadzaniu, odbiorze i zgodnym z ochroną środowiska unieszkodliwianiu zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego2. Niemiecka ustawa opiera się na selektywnej zbiórce organizowanej przez użytkowników końcowych zużytego sprzętu AGD, prowadzeniu przez gminy punktów zbiórki zużytego sprzętu, informowaniu przez gminy mieszkańców o zasadach i punktach zbiórki, obowiązku właściwego oznakowania produktów AGD przez producentów i importerów dla zakładów przetwarzania oraz obowiązku stworzenia przez zobowiązane podmioty systemu zbiórki, przetwarzania, odzysku i unieszkodliwiania zużytego sprzętu AGD.
Zgodnie z wytycznymi dyrektywy niemiecka ustawa przewiduje selektywną zbiórkę zużytego sprzętu AGD, w której centralną rolę odgrywają użytkownicy końcowi. To oni zobowiązani zostali do oddzielania zużytego sprzętu od innych odpadów. W tym celu niemieckie gminy mają obowiązek informowania użytkowników końcowych zużytego sprzętu AGD o możliwościach jego zbiórki. Jednocześnie przyjęto, że minimalny poziom zbiórki zostanie osiągnięty do 31 grudnia 2006 r. i będzie wynosił 4 kg na jednego mieszkańca. Niezależne obliczenia statystyczne wskazują, że ten minimalny poziom zbiórki został już w Niemczech osiągnięty3.
Do najważniejszych obowiązków producentów w ustawie niemieckiej zaliczono odbiór nowych i historycznych odpadów z gospodarstw domowych, odbiór nowych odpadów od odbiorców przemysłowych, przetworzenie, odzysk i unieszkodliwienie zebranego zużytego sprzętu przy zachowaniu poziomów określonych w dyrektywie, finansowe zabezpieczenie unieszkodliwiania nowych odpadów oraz rozwijanie i udoskonalanie technologii ułatwiających ich przetwarzanie i odzysk. Jako wtórne obowiązki producentów ustawa ta wymienia obowiązek rejestracji w specjalnie w tym celu utworzonej fundacji Stiftung Elektro-Altgeräte Register, obowiązek posługiwania się w obrocie gospodarczym numerem rejestrowym, obowiązek sprawozdawczy o wypełnieniu ustawowych zobowiązań dotyczących wprowadzonej do obrotu masy sprzętu AGD oraz w zakresie informacji o prowadzonej zbiórce, odzysku i unieszkodliwianiu odpadów oraz obowiązek informowania użytkowników o systemach zbiórki, odzysku i unieszkodliwiania zużytego sprzętu AGD.
Zadaniem fundacji jest natomiast podejmowanie decyzji administracyjnych wobec jednostek samorządu gminnego w celu zapewnienia realizacji utworzenia punktów zbiórki, rejestracja i nadanie numeru rejestrowego producentów sprzętu AGD, odmowa i cofnięcie rejestracji i numeru rejestrowego, pobieranie opłat za czynności rejestrowe oraz czynności z zakresu egzekucji w administracji (kontrola wydanych decyzji).
Prawo polskie
W Polsce obowiązuje ustawa o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym, która określa wymogi postępowania z zużytym sprzętem elektrycznym i elektronicznym. W zakresie nieuregulowanym przepisami ustawy zastosowanie znajdują przepisy ustawy z 27 kwietnia 2001 r. o odpadach.
W celu zapewnienia selektywnego systemu zbierania zużytego sprzętu EiE ustawa przewiduje utworzenie dogodnego dla użytkowników systemu opartego na punktach zbierania i udziale jednostek administracji samorządowej. Chodzi o to, aby gospodarstwa domowe mogły nieodpłatnie oddawać zużyty sprzęt EiE, a tym samym brać aktywny udział w systemie zbierania.
Po długiej dyskusji w polskiej ustawie nie znalazł się zapis dotyczący poziomu selektywnego zbierania zużytego sprzętu EiE. W ostatecznej wersji ustawy nie ma też zapisów (znanych z dyrektywy i ustawy niemieckiej) dotyczących wymaganej masy (w kg) zużytego sprzętu, jaka ma zostać docelowo zebrana rocznie z gospodarstw domowych w przeliczeniu na mieszkańca oraz od producentów.
Na gruncie prawa niemieckiego zadania przekazane fundacji częściowo pokrywają się z tworzonym w Polsce rejestrem przedsiębiorców biorących udział w procesie postępowania ze sprzętem AGD (od wprowadzenia sprzętu do obrotu w Polsce przez zbiórkę, przetwarzanie i odzysk aż do jego unieszkodliwiania). Organem odpowiedzialnym za prowadzenie rejestru jest Główny Inspektor Ochrony Środowiska. Rejestr ma zawierać m.in. dane dotyczące wprowadzających i zbierających zużyty sprzęt, prowadzących zakłady przetwarzania, prowadzących działalność w zakresie recyklingu i innych procesów odzysku oraz organizacji odzysku sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Wszyscy przedsiębiorcy przed rozpoczęciem prowadzenia działalności gospodarczej w zakresie procesów postępowania ze sprzętem AGD zobowiązani są uzyskać wpis do rejestru.
Wpis do rejestru podlega opłacie rejestrowej, która maksymalnie może wynosić 8 tys. zł.
Prawidłowość funkcjonowania całego systemu postępowania z zużytym sprzętem AGD analizuje GIOŚ na podstawie danych zawartych w sprawozdaniach podmiotów podlegających wpisowi do rejestru. Ponadto weryfikuje on dane zawarte w sprawozdaniach. GIOŚ przekazuje ministrowi właściwemu ds. środowiska roczny raport z wypełnienia obowiązków ustawowych, natomiast WIOŚ co najmniej raz w roku kontroluje każdy zakład przetwarzania.W odróżnieniu od dyrektywy i ustawy niemieckiej polska ustawa operuje pojęciem wprowadzającego sprzęt, a nie producenta. Wprowadzający sprzęt przeznaczony dla gospodarstw domowych jest zobowiązany do zorganizowania i sfinansowania odbierania od prowadzących punkty zbierania zużytego sprzętu, przetwarzania, odzysku, w tym recyklingu, i unieszkodliwiania zużytego sprzętu pochodzącego z gospodarstw domowych. Do jego obowiązków należą też zapewnienie przetwarzania oraz odzysku i recyklingu na poziomach określonych przez ustawę, przedłożenie GIOŚ sprawozdania o masie zużytego sprzętu zebranego, poddanego przetworzeniu, odzyskowi oraz unieszkodliwianiu oraz o osiągniętych poziomach odzysku, a także zorganizowanie sieci zakładów przetwarzania.
Do obowiązków zbierającego zużyty sprzęt EiE zaliczono selektywne zbieranie tego sprzętu, nieodpłatne przyjmowanie sprzętu pochodzącego z gospodarstw domowych i przekazanie go prowadzącemu zakład przetwarzania, przekazanie informacji zarządowi gminy o podjęciu działalności oraz przedłożenie GIOŚ sprawozdania o masie zebranego i przekazanego do zakładu przetwarzania zużytego sprzętu.
Prowadzący zakład przetwarzania zajmuje kluczową pozycję w łańcuchu powiązań w procesie postępowania z zużytym sprzętem AGD. Do jego zadań należą w szczególności zapewnienie bezpiecznego dla środowiska i zdrowia ludzi przetwarzania, usuwanie z zużytego sprzętu składników niebezpiecznych, materiałów i części składowych, wyposażenie zakładów przetwarzania w odpowiedni sprzęt, przekazywanie powstałych odpadów do zakładów odzysku oraz unieszkodliwiania odpadów, uzyskanie wymaganej w ustawie o odpadach decyzji na wytwarzanie odpadów z podaniem numeru i nazwy rodzaju oraz grupy sprzętu, przekazanie wprowadzającemu sprzęt lub organizacji odzysku zaświadczenia o zużytym sprzęcie oraz przekazanie informacji GIOŚ.
Na gruncie przepisów polskiej ustawy wprowadzający sprzęt AGD może wypełnić obowiązki ustawowe sam lub poprzez przystąpienie do tzw. organizacji odzysku sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Organizacja taka może zostać utworzona wyłącznie jako spółka akcyjna przez wprowadzających sprzęt elektryczny i elektroniczny lub reprezentujące ich związki pracodawców lub izby gospodarcze. Kapitał zakładowy organizacji odzysku sprzętu elektrycznego i elektronicznego nie może być niższy niż 5 mln zł i nie może być zebrany w drodze publicznej subskrypcji. Kapitał ten powinien w całości być pokryty wkładem pieniężnym i wpłacony w całości przed złożeniem wniosku o zarejestrowanie w rejestrze przedsiębiorców. Kopia statutu oraz odpisu z rejestru przedsiębiorców powinna zostać w terminie 14 dni od rejestracji złożona w GIOŚ.
Polska ustawa przewiduje także opłatę produktową w przypadku, gdy wprowadzający sprzęt AGD nie osiągnął wymaganego poziomu odzysku oraz recyklingu. Podstawę obliczenia stanowi masa w kg zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Opłatę produktową oblicza się jako iloczyn stawki opłaty i różnicy pomiędzy wymaganym a osiągniętym poziomem odzysku albo recyklingu. Stawka opłaty produktowej wynosi dla grupy 5 rodzaj 2-5 zużytego sprzętu od 4 zł do 20 zł za kg, a dla pozostałych grup od 0 zł do 2 zł za kg.
Wojciech Rocławski
Piotr Graczyk
Haarmann Hemmelrath
Źródła
- Dz. Urz. EU L 37.
- Niemiecki Dziennik Urzędowy BGBl. cz. 1, nr 17, poz. 762 z 23 marca 2005 r.
- Tobias M., Lückefett J.: Das Elektrogesetz + Herstellerverantwortung, Altgerätemanagement und Verpflichtete, ZUR 5/2005.
