Temat rzeka

Dzięki architekturze krajobrazu rzeka może pełnić ważne funkcje społeczne i być niebagatelną atrakcją turystyczną. Wzdłuż londyńskich brzegów Tamizy podejmuje się działania, które pomagają uczynić z Tamizy integralną część miasta z atrakcyjnymi terenami.

Oddany w 2007 r. do użytku park Potters Fields usytuowany wzdłuż południowego brzegu rzeki w pobliżu charakterystycznego budynku ratusza Londynu przy Tower Bridge
Millennium Bridge zbudowany w centrum Londynu to ciekawy przykład mostu dla pieszych

Władze Londynu realizują szereg przedsięwzięć zmierzających do lepszego wykorzystania Tamizy zarówno w ramach ruchu turystycznego, jak i transportu. Znaczenie rzeki dla miasta podkreśla fakt, że zlokalizowano nad jej brzegami szereg inwestycji związanych z obchodami milenijnymi 2000 r. – dwutysięcznej rocznicy istnienia miasta. Powstały wtedy m.in. sławne koło obserwacyjne „Millenium Eye”, hala widowiskowa „Millenium Dome” czy most dla pieszych „Millenium Bridge”. Podobnie będzie w związku z zaplanowanymi w 2012 r. w Londynie Igrzyskami Olimpijskimi. To właśnie nad Tamizą we wschodnim Londynie (okolice Stratford) powstaje nowy olimpijski kompleks. W ramach przygotowań realizowane są także inne inwestycje, umożliwiające m.in. oglądanie panoramy miasta czy usprawnienie komunikacji pomiędzy oboma brzegami rzeki. W 2002 r. rozpoczęto program budowy lub modernizacji stu wysokiej jakości przestrzeni publicznych dla mieszkańców w różnych rejonach stolicy (Mayor's 100 Public Spaces Programme). Do tej grupy obiektów zalicza się świeżo oddany do użytku park Potters Fields, usytuowany wzdłuż południowego brzegu rzeki – w pobliżu charakterystycznego budynku ratusza przy Tower Bridge. Wśród kluczowych projektów czekających na realizację wymienić można park linearny Victoria Embankment Gardens, który na powrót połączy centrum Londynu z rzeką i stanowić będzie doskonałe miejsce do spacerów na odcinku wybrzeża pomiędzy mostami w dzielnicach Westminster i Blackfriars. Skala przedsięwzięć związanych z rzeką w obszarze Londynu jest naprawdę imponująca. Wszystkie nowoczesne i niejednokrotnie bardzo ciekawie zrealizowane obiekty architektoniczne bądź tereny zieleni położone nad Tamizą przekładają się na wiele stron stworzonych projektów. Warto zwrócić uwagę choćby na kilka.

Panoramę dużego miasta najwygodniej i najbardziej efektownie oglądać można znad brzegu rzeki lub z mostu. Jest to tym bardziej ciekawe i wygodne, gdy nie przeszkadzają uciążliwe i wszechobecne w dużej metropolii samochody. Takie właśnie komfortowe warunki zapewnia bardzo nietypowy most dla pieszych Millennium Bridge w Londynie. Został on zaprojektowany przez sławne biuro architektoniczne Foster and Partners. Jest to pierwszy nowy most zbudowany nad Tamizą od czasu otwarcia Tower Bridge w 1894 r. Łączy on rejon starego londyńskiego City na brzegu północnym z dzielnicą Bankside po przeciwnej stronie rzeki. Jednocześnie ułatwia on komunikację turystyczną pomiędzy dwoma ważnymi budowlami Londynu: sławną katedrą św. Pawła w City oraz galerią sztuki nowoczesnej Tate Modern Galery, powstałą w budynku dawnej elektrowni Bankside Power Stadion. Most liczy 333 m długości, a zbudowany został głównie ze stali i aluminium. Jego ciężar podtrzymywany jest przez osiem lin nośnych (po cztery z każdego boku), a także przez dwa dodatkowe pylony, które dobudowano później. Miało to związek z wydarzeniem, które nastąpiło dwa dni po jego pierwszym udostępnieniu (10 czerwca 2000 r.), gdy wystąpiły silne drgania konstrukcji podczas wejścia na most dużej ilości zaciekawionych ludzi. Ostatecznie most przebudowano (dodając pylony przęseł) i otwarto ponownie 22 lutego 2002 r. Cała budowa pochłonęła łącznie ponad 23 miliony funtów. Mimo pierwszych kłopotów Millenium Bridge jest dobrym i ciekawym przykładem mostu przeznaczonego wyłącznie dla ruchu pieszego w centrum dużego miasta. Należy wspomnieć, że w Londynie w celu usprawnienia komunikacji pieszej pomiędzy brzegami Tamizy dobudowano także szerokie kładki dla spacerowiczów po obu stronach istniejącego już mostu kolejowego, prowadzącego do stacji Embankment w dzielnicy Westminster. Kładki dla pieszych budowane są również nad kanałami przyległymi do rzeki, np przykład w nowoczesnej dzielnicy biurowców Canary Wharf. Dodatkowe wiszące kładki dla pieszych wprowadza się także pod mostami, aby połączyć w ten sposób istniejące bulwary. Tego rodzaju rozwiązanie zastosowano np. pod mostem Chelsea Bridge w sąsiedztwie parku Battersea.

Usytuowany nad brzegiem rzeki tzw. Pavilion of Remembrance
Widok z parku na barierę przeciwpowodziową na Tamizie

Innym bardzo ciekawym projektem zrealizowanym nad Tamizą w związku z obchodami roku milenijnego, jest Thames Barrier Park. Park ten rozciąga się na powierzchni 9 ha i jest położony na historycznym Silvertown, w południowej części „Doków Królewskich” (Royal Docks), zbudowanych w latach 1850-1880 wzdłuż dolnego biegu rzeki. W drugiej połowie XIX w. funkcjonowanie doków wpłynęło na rozwój lokalnego przemysłu. Działalność przemysłowa na tym terenie ustała ponad 130 lat później, pozostawiając cały obszar w stopniu szeroko rozumianej degradacji. W 1994 r. miasto rozpoczęło starania, aby przekształcić zdegradowaną przestrzeń w jeden z najatrakcyjniejszych terenów zieleni w Londynie i przywrócić ją w ten sposób społeczeństwu.

Thames Barrier Park jest największym parkiem nadrzecznym zbudowanym w ciągu ostatnich 50 lat. Międzynarodowy konkurs na projekt parku rozstrzygnięty został w 1995 r. W styczniu 1998 r. pierwsze drzewo na terenie parku posadził ówczesny burmistrz Londynu Richard Nichols. Natomiast oficjalnego otwarcia parku dokonał w listopadzie 2000 r. obecny burmistrz miasta Ken Livingstone. Od tamtej pory zrealizowany projekt Thames Barier Park był kilkakrotnie nagradzany – zarówno w Wielkiej Brytanii, jak i w Stanach Zjednoczonych. Utrzymanie i zarządzanie parku jest prowadzone przy współudziale London Developement Agency.

„Zielony Dok” w pełnej okazałości
Kładka ponad „Zielonym Dokiem”

Wstęp do parku jest wolny od świtu do zmroku. Na zmotoryzowanych gości czeka opodal darmowy parking. Do parku dostać się można w łatwy sposób przede wszystkim dzięki kolejce DLR (Dock Light Railway). Odwiedzający park goście witani są przy wejściu bijącymi pionowo 32 fontannami, umieszczonymi w nawierzchni wykładanego kamiennymi płytami placu. Na rodziny z dziećmi czekają dogodne miejsca na weekendowy piknik oraz teren zabaw. Dostępne jest również boisko do koszykówki i kawiarnia. Nad brzegiem rzeki usytuowany jest tzw. „Pavilion of Remembrance”, który upamiętnia ofiary niemieckich nalotów na Londyn w trakcie drugiej wojny światowej. Z tego miejsca rozciąga się też piękny widok na rzekę oraz na barierę przeciwpowodziową, od której park wziął swoją nazwę. Thames Barrier Park posiada rozległe, nisko koszone trawniki, doskonałe do pikników i gier. Ciekawostką tego miejsca są obszary łąkowe z wysoką, niekoszoną trawą i rosnącymi tam dzikimi kwiatami polnymi. Te naturalistyczne akcenty dobrze harmonizują z geometryczną kompozycją całego założenia. Natomiast osoby zainteresowane oglądaniem kwiatów, roślin oraz ciekawych aranżacji przestrzennych z zakresu architektury krajobrazu znajdą coś dla siebie, zwiedzając tzw. Zielony Dok. Rosną tam na tle faliście formowanych cisowych żywopłotów obficie kwitnące przez całe lato byliny oraz wysokie trawy o gęstych pióropuszach. Ponad „Zielonym Dokiem” poprowadzone zostały dwie kładki, z których roztacza się rozległy widok na ten formalny ogród, ukryty głęboko poniżej poziomu otaczającego terenu. Falujący kształt cisowych żywopłotów przypomina o tym, że cały ten obszar wypełniała kiedyś woda, a przy nabrzeżach cumowały barki wyładowane towarami. Spacerujący dnem „Zielonego Doku” goście mogą przechadzać się pośród tego nietypowego labiryntu, wędrując po trawiastych i żwirowych ścieżkach i podziwiając atrakcyjne przez cały rok, bardzo dobrze utrzymane aranżacje roślinne. Należy wspomnieć także o tym, że park stał się ostoją dla licznych ptaków i owadów.

Rozważania dotyczące związków miasta z rzeką mogą same w sobie stanowić niewyczerpany i inspirujący „temat – rzekę”. Dlatego warto szerzej się zapoznać z londyńskimi działaniami nad Tamizą, gdyż pokazują one pozytywne działania, które pomagają uczynić z rzeki integralną część miasta, łączącą dwie części miejskiej tkanki. Szczególnie wyróżniającą się współczesną realizacją terenów zieleni miejskiej jest Thames Barrier Park. Budowa tego rodzaju parku w Londynie jest kolejnym krokiem prowadzącym do „przywracania” wybrzeży Tamizy mieszkańcom miasta. Jest to jednocześnie doskonały przykład nadania nowej jakości zdegradowanej przestrzeni poprzemysłowej – przykład udanego połączenia dzieła rąk ludzkich z przyrodniczym pięknem.

dr Jan Łukaszkiewicz,

Katedra Architektury Krajobrazu,

Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie

 

Warte uwagi London Developement Agency (LDA) – jest agencją współpracującą z biurem burmistrza miasta, która czuwa nad długofalowym rozwojem ekonomicznym stolicy Wielkiej Brytanii. Do zadań LDA należy opracowywanie dla burmistrza biznesplanu rozwoju Londynu. LDA jest też odpowiedzialna za wykup terenów dla rozbudowy miasta oraz wyszukiwanie, mobilizowanie i koordynowanie wsparcia setek organizacji pozarządowych, działających dla szeroko rozumianej poprawy jakości życia mieszkańców wielomilionowej metropolii (Londyn jest obecnie najludniejszym miastem w Europie). The Thames Barrier – bariera przeciwpowodziowa Londynu zbudowana została w latach 1974-1982. Chroni ona miasto przed okresowymi pływami wód w południowych rejonach Morza Północnego. W efekcie tych zjawisk olbrzymia masa wody morskiej może zostać wepchnięta w lejkowate ujście Tamizy i zagrozić Londynowi. Szerokość bariery wynosi 520 m. Składa się na nią 10 filarów, pomiędzy którymi umieszczone są ruchome, stalowe bramy. Są one przymocowane do potężnych kół, które obracając się, podnoszą je bądź opuszczają. W ostatnich latach bariera była zamykana ok. stu razy w ciągu roku. Każdy z filarów tej niezwykłej konstrukcji ozdobiony jest po obu stronach charakterystycznymi zwieńczeniami z blachy, których kształt przypomina nieco żagle. Dzięki swemu stylowi architektury bariera należy do grupy charakterystycznych budowli Londynu. Można oglądać ją w pełnej okazałości z wybrzeża na terenie Thames Barrier Prak.