Platforma współpracy: ustawa o ZSEE

 

Przekazuję założenia do planowanych zmian przepisów regulujących postępowanie z odpadami zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego.

W czasie konferencji umówiliśmy się też, że powstanie kilkuosobowa reprezentacja całego łańcucha obrotu sprzętem elektrycznym i elektronicznym, która podejmie się wspólnie z Ministerstwem Środowiska opracowania rozwiązań nie tylko w celu pełnej transpozycji przepisów prawa Unii Europejskiej, ale przede wszystkim w celu zlikwidowania patologii na rynku odpadów powstałych ze sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Pozwalam sobie przypomnieć ten fakt i oczekuję na zgłoszenia do współpracy.

 

Przez pierwsze 6 lat od wejścia w życie przepisów zmienionej dyrektywy 2002/96/WE obowiązywać będzie dotychczasowy tzw. zamknięty zakres, tzn. przepisom dyrektywy podlegać będzie sprzęt, który spełnia wymagania definicji zawartej w dyrektywie i jest objęty jedną z 10 grup sprzętu wymienionych w załączniku do dyrektywy (o ile nie mieści się w żadnym z wyłączeń). Po upływie 6 lat zakres stosowania dyrektywy zostanie „otwarty”, co oznacza, że każdy sprzęt spełniający wymagania dyrektywy (niemieszczący się w wyłączeniach) będzie uznawany za sprzęt podlegający przepisom zmienionej ustawy. Przyporządkowanie do określonej grupy (po przejściu do „otwartego zakresu” liczba grup zostanie zmniejszona do 6) będzie związane ze sposobem zbierania zużytego sprzętu, a następnie jego przetwarzania.

Ponadto w chwili przejścia na „otwarty zakres” zaczną obowiązywać kolejne wyłączenia, tj.:

•     sprzęt przeznaczony do wystrzeliwania w przestrzeń kosmiczną,

•      wielkogabarytowe stacjonarne narzędzia przemysłowe,

•      wielkogabarytowe stałe instalacje za wyjątkiem sprzętu, który nie jest specjalnie zaprojektowany i zainstalowany jako część tych instalacji,

•      środki transportu osób lub towarów, z wyłączeniem nieposiadających homologacji, np. elektrycznych pojazdów dwukołowych,

•      maszyny ruchome nieporuszające się po drogach, udostępnione wyłącznie do użytku profesjonalnego,

•      sprzęt przeznaczony wyłącznie do celów badań i rozwoju udostępniany jedynie na zasadzie B2B.

 

Zmieniona dyrektywa 2002/96/WE ściśle doprecyzowuje definicję wprowadzającego sprzęt na rynek każdego państwa członkowskiego (art. 3 ustęp 1 pkt f). Jednocześnie w art. 17 dyrektywy została wprowadzona możliwość ustanowienia autoryzowanego przedstawiciela w danym państwie członkowskim dla tych wprowadzających sprzęt, którzy nie posiadają siedziby w danym kraju. Autoryzowany przedstawiciel odpowiadałby za wypełnienie wszystkich obowiązków związanych z organizacją i finansowaniem systemu zagospodarowania zużytego sprzętu, nałożonych na wprowadzającego.

 

Dyrektywa przewiduje zmianę przepisów dotyczących zasad rejestrowania wprowadzających sprzęt i sprawozdawczości. W tym celu zaproponowano harmonizację zarówno zawartości, jak i formatu, a także częstotliwości przekazywania informacji przez zgłaszających (wprowadzających bądź ich autoryzowanych przedstawicieli) sprzęt do krajowych rejestrów. Ponadto dyrektywa nakazuje wprowadzanie informacji do systemu online.

Organy prowadzące rejestry w państwach członkowskich będą ze sobą współpracować i wzajemnie wymieniać niezbędne informacje zarówno o podmiotach zarejestrowanych, jak i wynikach przeprowadzonych u przedsiębiorców kontroli (art. 18).

 

Projekt zmienionej dyrektywy przewiduje trzystopniową drogę dochodzenia do wyznaczonych maksymalnych poziomów zbierania zużytego sprzętu.

Od dnia wejścia w życie dyrektywy (przez pierwsze 4 lata) ma obowiązywać dotychczasowy poziom zbierania zużytego sprzętu, wynoszący 4 kg/mieszkańca/rok, albo, w przypadku, gdy państwo członkowskie uzyskało już ten poziom, co najmniej taki poziom jak uzyskany średnio w ciągu trzech poprzednich lat. Po czterech latach ma być osiągany średni poziom zbierania wynoszący 45% średniej masy sprzętu wprowadzonego na rynek w trakcie poprzednich trzech lat.

Natomiast po siedmiu latach od wdrożenia dyrektywy państwa członkowskie będą miały do wyboru osiąganie poziomu zbierania wynoszącego:

– 65% średniej masy wprowadzonego sprzętu na rynek w trakcie trzech lat,

– 85% masy wytwarzanego zużytego sprzętu.

Dla kilku państw członkowskich, w tym dla Polski, została wpisana dwuletnia derogacja na osiągnięcie ostatecznego poziomu zbierania (maksymalnie do dziewięciu lat od wejścia w życie dyrektywy, tj. do 2021 r.).

 

Przez pierwsze trzy lata od dnia wejścia w życie zmienionej dyrektywy będą obowiązywać dotychczasowe poziomy odzysku i recyklingu, lecz dodano poziomy dla grupy 8, która do tej pory była wyłączona z obowiązku ich uzyskiwania.

Po trzech latach poziomy zostaną zwiększone o 5%. Natomiast po szześciu latach zaczną obowiązywać poziomy dostosowane do 6 grup sprzętu.

 

Zmieniona dyrektywa obejmuje po raz pierwszy również tzw. bardzo mały zużyty sprzęt, tj. taki, którego żaden z zewnętrznych wymiarów nie przekracza 25 cm. Nakłada się obowiązek usytuowania punktów zbierania zużytego sprzętu w sklepach, które prowadzą sprzedaż sprzętu elektrycznego i elektronicznego na powierzchni (sprzedaży) wynoszącej co najmniej 400 m².Punkty zbierania małego zużytego sprzętu będą przyjmować zużyty sprzęt bez konieczności zakupu nowego sprzętu, a poza sklepami mogą być lokowane w ich pobliżu.

W ciągu 6 miesięcy od dnia wejścia w życie zmienionej dyrektywy Komisja Europejska ma obowiązek zwrócić się do europejskiej organizacji standaryzującej z wnioskiem o opracowanie standardów przetwarzania, w tym recyklingu, odzysku i przygotowania do ponownego użycia, zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Na podstawie tych standardów Komisja Europejska może zaproponować zharmonizowane standardy w formie aktów wykonawczych.

 

W celu unikania podwójnego obciążania opłatami przy sprzedaży sprzętu poza granice danego państwa członkowskiego, zmieniona dyrektywa przewiduje wprowadzenie instrumentu pozwalającego na zwrot środków finansowych, przeznaczonych na późniejsze zagospodarowanie odpadów w przypadku wywiezienia sprzętu z danego kraju. Zwrot przysługiwać będzie wprowadzającym.

 

Do zmienionej dyrektywy został dodany załącznik poświęcony przemieszczaniu zużytego sprzętu, który ma pomóc w ograniczeniu jego przemieszczania jako sprzętu używanego, ale sprawnego. W tym celu wprowadzono obowiązek posiadania przez przewoźnika sprzętu dokumentu poświadczającego transport produktów, a nie odpadów.

W tym samym załączniku wskazano również trzy przypadki, w których nie jest konieczne posiadanie wszystkich wymienionych dokumentów. Dotyczy to:

– przewożenia używanego sprzętu na gwarancji do wprowadzających bądź osób działających na ich polecenie w celu naprawy,

– przewożenia używanego sprzętu przeznaczonego do użytku profesjonalnego do wprowadzających bądź osób działających na ich polecenie lub innych prowadzących odpowiednie instalacje w krajach OECD w celu naprawy bądź renowacji na podstawie ważnej umowy,

– przewożenia niedziałającego sprzętu przeznaczonego do użytku profesjonalnego do wprowadzających bądź osób działających na ich polecenie w celu analizy przyczyny awarii na podstawie ważnej umowy i w przypadku, gdy ta analiza może być przeprowadzona jedynie przez wprowadzających bądź osoby działające na ich polecenie.

 

Transpozycja zmienionej dyrektywy daje możliwość wprowadzenia zaległych regulacji zapobiegających nieprawidłowościom, z których największy problem stanowi tzw. szara strefa, funkcjonująca w obszarze zagospodarowania zużytego sprzętu.

Wspólnie z całym sektorem Ministerstwo Środowiska zamierza opracować i wdrożyć system elektronicznego monitorowania przepływu odpadów na poszczególnych etapach ich zagospodarowywania. Monitoring, żeby był skuteczny, musi objąć wszystkich uczestników systemu, począwszy od zbierających, poprzez przetwarzających, a kończąc na prowadzących odzysk i recykling, aby kontrolowany był bilans masy odpadów od ich wytworzenia po ich ostateczne zagospodarowanie. Zasady, w tym warunki działania dostosowanego systemu normatywnego, byłyby wskazane w ustawie. Ministerstwo Środowiska zachowałoby tylko prawo do audytowania systemu i okresowej kontroli jego działalności. Za finansowanie projektu i kosztów bieżących systemu monitoringu powinna całkowicie odpowiadać branża. Alternatywnym rozwiązaniem może być administrowanie systemem przez jedną z instytucji istniejących w administracji, w tym GIOŚ.

Innym z sygnalizowanych problemów jest omijanie przepisów o odpadach sprzętu elektrycznego i elektronicznego przez internetowych sprzedawców, którzy nie mogą być wyłączeni z systemu. Sprzedawcy ci, podobnie jak tradycyjni, zobowiązani są m.in. do odbioru zużytego sprzętu od ich użytkowników.

Należy też przedyskutować z branżą zasady współpracy organizacji odzysku z gminami w zakresie odbioru zużytego sprzętu z gospodarstw domowych.

Wymienione propozycje zmian oczywiście nie wyczerpują wszystkich możliwych nowych rozwiązań prawnych, usprawniających i uszczelniających system zagospodarowania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Podstawę do poszukiwania takich rozwiązań prawnych, które doprowadzą do przebudowy systemu pozwalającego na sprostanie nowym wyzwaniom, jakie niesie za sobą zmieniona dyrektywa 2002/96/WE, stanowić będzie rozpoczęcie prac nad projektem ustawy zmieniającej ustawę o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym. Dlatego oczekuję dużego zaangażowania przedsiębiorców działających na rynku sprzętu elektrycznego i elektronicznego, którzy swą praktyczną wiedzą o funkcjonowaniu tego systemu będą wspierać resort środowiska w opracowywaniu, a później we wdrażaniu nowej jakości w gospodarowaniu odpadami.

Piotr Woźniak, podsekretarz stanu w Ministerstwie Środowiska, Warszawa