Sprawne usuwanie śniegu w każdych warunkach

Świeży, sypki, suchy śnieg jest najłatwiejszy do usunięcia, natomiast trudniej uprzątnąć śnieg mokry oraz ubity przez przechodniów i pojazdy. Dlatego wskazane jest trafne przewidywanie oraz sprawne i szybkie reagowanie na zmieniające się warunki atmosferyczne. W trosce o bezpieczeństwo użytkowników (osób pieszych i kierowców) śnieg należy usunąć możliwie jak najszybciej, a pomocne w tym mogą być narzędzia i maszyny do odśnieżania.

Zimowa aura w ostatnich latach jest bardzo zmienna i nieprzewidywalna. Zimy bywają bardzo mroźne i śnieżne albo ciepłe i bezśnieżne, aczkolwiek również wtedy pojawiają się okresy z krótkotrwałymi, ale bardzo intensywnymi załamaniami pogody (niskie temperatury i obfite opady). Takie nagłe zmiany warunków atmosferycznych potrafią, choć na szczęście na niezbyt długo, ?zaskoczyć? służby odpowiedzialne za utrzymanie właściwego stanu nawierzchni ulic i ciągów pieszych. Intensywne opady śniegu stwarzają trudne warunki i niebezpieczeństwo dla zdrowia pieszych i zmotoryzowanych. Z tego względu właściwe utrzymanie dróg, w tym również parkowych, chodników, parkingów, skwerów i ciągów komunikacyjnych ma na celu zapewnienie bezpieczeństwa osobom z nich korzystającym.

Czym odśnieżać?

Oferta rynkowa narzędzi i maszyn do odśnieżania jest bardzo bogata. Na rynku można znaleźć proste narzędzia (miotły i szufle), pługi śnieżne, a nawet bardziej złożone odśnieżarki walcowe i wirnikowe. Czym więc należy kierować się przy wyborze odpowiedniego sprzętu? Przede wszystkim powinniśmy dobrać sprzęt do panujących warunków oraz własnych potrzeb. Jeżeli obszar do odśnieżania nie jest zbyt duży lub są to schody i będziemy głównie usuwać śnieg, wówczas można zastosować najprostsze narzędzia, np. miotłę i szufle jedno lub dwuosobowe (fot. 1). Zaletą narzędzi ręcznych jest możliwość używania ich do usuwania zarówno śniegu sypkiego, jak i mokrego. Natomiast wadę stanowi niewielka wydajność odśnieżania.

Do odśnieżania obszarów o większych powierzchniach (parkingi) lub ciągów komunikacyjnych można stosować pługi i odśnieżarki walcowe. Przy usuwaniu śniegu suchego, sypkiego o niedużej grubości, najlepiej sprawdzają się zamiatarki z czołowo umieszczoną obrotową szczotką (fot. 2). Jednorazowy przejazd pozwala na oczyszczenie pasa o szerokości ok. 1 metra. Do sprzątania śniegu ubitego suchego lub o większej grubości, często twardego i zbitego przez wiatr, a także w przypadku dużych zasp i wilgotnego oraz zlodowaciałego śniegu najlepiej posłużyć się pługami śnieżnymi (zwanymi czasami odśnieżnymi) lemieszowymi (fot. 3) i dziobowymi (fot. 4) oraz odśnieżarkami wirnikowymi (fot. 5). W niektórych pługach na dolnej krawędzi montowana jest gumowa listwa przeznaczona do dokładniejszego zgarniania śniegu.

Na rynku dostępne są maszyny różniące się rozwiązaniami technicznymi, kombinacją zestawień elementów roboczych usuwających śnieg (fot. 6) i ich wymiarami, ale we wszystkich oferowanych maszynach zamontowany jest jeden z wymienionych wyżej elementów roboczych. Odśnieżarki dzielimy także na te bez napędu i z napędem na koła lub gąsienice. Mogą być kierowane przez operatorów pieszych ? odśnieżarki jednoosiowe (fot. 2, 5) lub siedzących ? odśnieżarki dwuosiowe (fot. 3, 4). Przy odśnieżaniu dróg parkowych i szerokich ciągów pieszych, a także parkingów znajdujących się w obrębie parków ? wszędzie tam, gdzie odgarnięty śnieg nie będzie przeszkadzał, zalegając w bezpośredniej bliskości miejsc odśnieżonych ? do usuwania śniegu można stosować pługi śnieżne lemieszowe lub dziobowe. W odgarnianiu kilkudziesięciocentymetrowej warstwy śniegu podczas największych opadów pomocne są odśnieżarki wirnikowe (fot. 5) jedno lub dwustopniowe. Te ostatnie (fot. 7), w przeciwieństwie do jednostopniowych, składają się z dwóch mechanizmów: świdra, który zbiera śnieg, i wirnika służącego do wyrzucania (odrzucania) go. Maszyny te mogą być stosowane nawet do usuwania pokrywy śnieżnej o grubości do 60 cm. Ponadto sprawdzają się przy usuwaniu mokrego i zlodowaciałego śniegu, ponieważ wyposażone są w dodatkowy wirnik i silnik o dużej mocy. W zależności od wielkości odśnieżarki wirnikowej, ślimak nagarniający wykonany jest z gumy lub ze stali z ogumioną krawędzią w małych odśnieżarkach oraz ze stali w większych odśnieżarkach. Często ślimak nagarniający posiada wycięcia, co poprawia jakość pracy w ubitym i zlodowaciałym śniegu. Wyrzucanie śniegu następuje przez kanał wyrzutowy, którego kąt ustawienia można zmieniać ręcznie lub elektrycznie o ok. 200 stopni. Zasięg wyrzutu śniegu regulowany jest za pomocą kaptura kanału wyrzutowego. Jego odpowiednie ustawienie pozwala na kierowanie śniegu poza chodniki i podjazdy, a nawet na ładowanie na przyczepki w celu wywozu lub też na przerzucenie śniegu na odległość do 20 metrów.

Niekiedy spotyka się odśnieżarki przeznaczone tylko do odśnieżania (praktycznie tylko jako jednoosiowe). Zdecydowanie częściej maszyny te składają się z uniwersalnego nośnika i przystawki odśnieżającej w postaci narzędzia (pługi) lub maszyny (odśnieżarka ze szczotką obrotową lub wirnikowa). Z reguły wspomniane pługi i odśnieżarki agregatowane są z samochodami ciężarowymi (fot. 8) lub ciągnikami rolniczymi (fot. 9), ale także z mikrociągnikami (fot. 4), miniładowarkami (fot. 3) i innymi pojazdami, np. samochodami terenowymi (fot. 10).

Często dodatkowym wyposażeniem pługów śnieżnych montowanych na samochodach lub ciągnikach jest piaskarka (posypywarka) (fot. 11), za pomocą której nawierzchnia dróg posypywana jest różnymi środkami zwiększającymi przyczepność i obniżającymi temperaturę topnienia śniegu i lodu, ze szczególnym uwzględnieniem piasku oraz mieszanek solno-piaskowych.

Zastanawiające jest to, dlaczego w Polsce wzorem państw zachodnich (np. Austrii czy Niemiec) nie stosuje się do posypywania zimą chodników i ciągów pieszych kwarcowego grysu? O ile posypywanie nim dróg można uznać za niewskazane z uwagi na możliwość uszkodzenia lakieru pojazdów wylatującymi spod kół ostrymi kawałkami, o tyle zastosowanie go na ciągach pieszych wydaje się zasadne ? łatwy odzysk i po ewentualnym przemyciu (odkażeniu) powtórne użycie w następnym roku.

Do usuwania śniegu z chodników, parkingów i skwerów stosowane są także przystawki mogące wchodzić w skład dodatkowego wyposażenia quadów (fot. 12). Niektóre nośniki jednoosiowe i praktycznie większość dwuosiowych narzędzi oraz maszyn służących do odśnieżania wyposaża się w instalację oświetleniową, pozwalającą na pracę w miejscach nieoświetlonych po zapadnięciu zmroku. W czasie pracy mikrociągnika ze spychaczem dodatkowym wyposażeniem są łańcuchy na koła. Założenie ich na tylne lub wszystkie koła zwiększa przyczepność mikrociągnika podczas odśnieżania (fot. 13). Poprawę przyczepności maszyn do podłoża można uzyskać, wyposażając je w gąsienicowe układy jezdne (fot. 14).

Odśnieżarka elektryczna czy spalinowa?

Odśnieżarki elektryczne (fot. 15) pracują znacznie ciszej od urządzeń spalinowych, są proste w obsłudze, łatwe w utrzymaniu i konserwacji i zazwyczaj tańsze w zakupie. Natomiast ich niewątpliwą wadą jest zasięg odśnieżania. Służą one przede wszystkim do odśnieżania niewielkich powierzchni, z reguły podjazdów i chodników na prywatnych posesjach. Poza tym nie najlepiej radzą sobie tam, gdzie pokrywa śniegu jest dość duża lub śnieg jest mocno zmrożony. Natomiast odśnieżarki spalinowe można wykorzystywać przy odśnieżaniu większych powierzchni, gdzie nie ma dostępu do sieci elektrycznej (a taka sytuacja występuje najczęściej w parkach miejskich). Nośniki odśnieżarek i odśnieżarki spalinowe są wyposażane w silniki dwusuwowe, czterosuwowe lub Diesla, o mocach od 3-4 do ok. 10 KM. Mocniejsze są z reguły budowane jako urządzenia samobieżne, tj. z napędem pozwalającym na ich przemieszczanie się. Wówczas w celu sprawnego poruszania się tego typu odśnieżarek stosuje się w nich koła o dużej średnicy, wyposażone w opony antypoślizgowe. Czasami na bardzo oblodzonych powierzchniach przyczepność jest niewystarczająca i wówczas występuje konieczność zastosowania na kołach napędowych łańcuchów.

BHP i ergonomia pracy

Odśnieżarki są maszynami stosunkowo niebezpiecznymi, zarówno podczas wykonywania czynności obsługowych, jak także podczas pracy. Pomimo zastosowania osłony wirnika przypadkowy kontakt z nim jest możliwy. Ponadto przed uruchomieniem odśnieżarki należy pamiętać o sprawdzeniu, czy pod osłoną ślimaka i w wyrzutniku nie ma zalegającego śniegu lub lodu. Nie zaleca się także stosowania odśnieżarek bez napędu do usuwania śniegu na ciągach komunikacyjnych o powierzchni szutrowej, żwirowej, z możliwością występowania kamieni. Zbierający śnieg ślimak może wyrzucić różne przedmioty (śmieci i kamienie) wraz z usuwanym śniegiem, zagrażając przebywającym w pobliżu postronnym osobom.

 

Praktyczne informacje dotyczące wyboru odśnieżarki:

Miejsce pracy

Podjęcie decyzji o zakupie odśnieżarki (typu odśnieżarki) powinniśmy uzależnić przede wszystkim od warunków terenowych panujących w docelowym miejscu pracy, tj. typu nawierzchni. Ważne jest czy jest to nawierzchnia utwardzona, czy też nie. Na powierzchni utwardzonej można stosować zarówno odśnieżarki bez napędu i jednostopniowe, jak również samobieżne i dwustopniowe. Natomiast na powierzchnie nieutwardzone, np. ścieżki i parkingi żwirowe zalecane są głównie odśnieżarki dwustopniowe lub samobieżne (z napędem). Odśnieżarki samobieżne mają świder, który można ustawiać na różnych wysokościach, dzięki czemu teren odśnieżymy w sposób bezpieczny, bez ryzyka rozrzucania żwiru i drobnych kamyków.

Jaka odśnieżarka?

Drugim kryterium, które powinniśmy uwzględnić przy zakupie odśnieżarki to wybór odśnieżarki z silnikiem spalinowym lub elektrycznym. Odśnieżarki spalinowe, w porównaniu z elektrycznymi okazują się skuteczniejsze, mają większą szerokość roboczą i zasięg pracy, są więc dobre do pracy na rozległych terenach, z którymi mamy do czynienia w miejskich parkach i na skwerach. Odśnieżarki elektryczne znajdują przede wszystkim zastosowanie na prywatnych posesjach.

Moc i napęd

Średnia ilość opadów śniegu, najczęściej charakterystyczna dla danego regionu kraju oraz sposób (regularność) odśnieżania są podstawowymi czynnikami warunkującymi dobór rozmiaru odśnieżarki. Do usunięcia jednorazowej warstwy śniegu o grubości do 15÷20 cm, a także do odśnieżania małych powierzchni dobrym rozwiązaniem jest zakup odśnieżarek bez napędu. Są one lekkie, poręczne, łatwe w sterowaniu i przenoszeniu. Do usuwania śniegu z większych obszarów lepiej jest wybrać odśnieżarki z napędem (samobieżne). Wyposażone są one w silniki o większej mocy (nawet 10 KM) pozwalające na uzyskiwanie wydajności nierzadko na poziomie 1000 kg/h.

Masa odśnieżarek

Wygodne manewrowanie odśnieżarkami w dużej mierze zależy od ich masy. W przypadku odśnieżarek spalinowych jednoosiowych z napędem ich waga nierzadko przekracza 100 kg, dochodząc nawet do 130÷150 kg. Pomimo napędu ich obsługa nie jest łatwa i wymaga dużego wysiłku, by pokierować nimi tak, aby jechały w obranym kierunku. Odśnieżarki elektryczne i spalinowe bez napędu są lżejsze, ich masa z reguły nie przekracza 40÷50 kg i w związku z tym łatwiej nimi manewrować. Jednakże zanim zdecydujemy się na ich zakup należy upewnić się, czy będziemy przy ich użyciu w stanie skutecznie odśnieżyć powierzchnię, na której mają być stosowane.

Poziom hałasu

Na komfort pracy odśnieżarkami wpływa wytwarzany przez nie podczas pracy hałas. Odśnieżarki spalinowe są głośniejsze od elektrycznych, a w przypadku odśnieżarek spalinowych głośniejsze są te z napędem od tych bez niego. Informacja o poziomie hałasu, jaki generuje dana maszyna, jest najczęściej podana na tabliczce znamionowej. Mamy wówczas wybór, czy będziemy pracować sprzętem silniejszym, ale głośniejszym czy też słabszym, mniej wytrzymałym, lecz działającym ciszej.

Warto uwzględnić odległość do najbliższego serwisu. Zminimalizuje to ewentualne kłopoty z naprawami. Należy wziąć również pod uwagę opinię serwisu o danej marce i modelu.

Wyposażenie dodatkowe

W odśnieżarkach stosowane są dodatkowe elementy lub podzespoły usprawniające pracę. W przypadku odśnieżarek samobieżnych istotne jest dostosowywanie prędkości maszyny do aktualnych warunków. Optymalna liczba przełożeń to pięć, sześć biegów. W ofercie dostępne są także odśnieżarki z napędem hydrostatycznym, pozwalające na bezstopniową regulację prędkości maszyny dostosowaną do aktualnych warunków (grubość warstwy śniegu). Przydatne podczas usuwania śniegu w warunkach o mniejszej przejrzystości powietrza są reflektory, które oświetlą miejsce pracy, gdy odśnieżanie będzie wykonywane po zapadnięciu zmroku lub przed wschodem słońca. Nie bez znaczenia są rozwiązania zwiększające bezpieczeństwo obsługi, np. tzw. dead-man switch, czyli dźwignia bezpieczeństwa, która automatycznie wyłącza świder, kiedy osoba obsługująca zwolni (puści) uchwyt prowadzący. W niektórych droższych modelach stosowane są podgrzewane uchwyty. Wbrew pozorom jest to rozwiązanie bardzo przydatne, zwłaszcza w sytuacji długotrwałej pracy.

Przed podjęciem ostatecznej decyzji o zakupie konkretnego modelu odśnieżarki postarajmy się jak najwięcej o nich dowiedzieć. Powinniśmy poczytać artykuły, zapoznać się z opiniami na forach dyskusyjnych czy też przetestować (wypróbować) urządzenie, jeśli istnieje taka możliwość.

Podsumowując, należy stwierdzić, że zima nie jest łatwą porą roku, a pojawiający się pierwszy śnieg uzmysławia nam, że znów musimy stawić czoła zmieniającej się aurze. Częste i dokładne odśnieżanie to nie tylko skuteczny sposób na walkę ze śniegiem, ale również przejaw dbałości o nasze bezpieczeństwo w miejscach publicznych. Z kolei stosowanie do odśnieżania maszyn oznacza także zdecydowanie mniejszy wysiłek i oszczędność czasu, jaki musimy poświęcić na wykonanie tej jakże żmudnej i czasochłonnej czynności.

 

dr inż. Piotr Markowski

dr inż. Stefan Mańkowski

mgr inż. Ewelina Kolankowska

Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie