Skuteczne zwalczanie odorów w gospodarce odpadowej

Skuteczne zwalczanie odorów w gospodarce odpadami

Zakłady zagospodarowania odpadów, a szczególnie RIPOK-i, mogą być znaczącym źródłem powstawania uciążliwości zapachowych dla okolicznych mieszkańców. Prowadzi to często do bardzo poważnych konfliktów, które stanowią spore wyzwanie dla lokalnego samorządu odpowiedzialnego za gospodarowanie odpadami.

W takich sytuacjach podejmowane są działania mające na celu wyeliminowanie powstawania nieprzyjemnych zapachów w postaci zmian organizacyjnych, wielomilionowych inwestycji, aż do zamknięcia instalacji włącznie. Nikt z nas z pewnością nie chciałby mieszkać w sąsiedztwie zakładu, który emituje spore ilości nieprzyjemnych zapachów. Powstaje pytanie, czy odory są nierozerwalnie związane z zakładami zagospodarowania odpadów?

Uciążliwość zapachowa związana jest głównie z działalnością mikroorganizmów obecnych w bioodpadach. Te drobnoustroje biorące udział w rozkładzie odpadów organicznych przyczyniają się do powstawania nowych związków węgla, azotu i siarki. W trakcie tych przemian mogą pojawiać się uciążliwe substancje zapachowe. Rozkład odpadów organicznych odbywa się na dwa sposoby. W przypadku, kiedy zapewniony jest swobodny dostęp tlenu, następuje rozkład tlenowy bioodpadów – bez emisji odorantów. Natomiast w sytuacji, kiedy dopływ tlenu jest ograniczony, mamy do czynienia z procesem beztlenowym oraz gniciem. W wyniku gnicia powstają związki o uciążliwym zapachu, takie jak siarkowodór, skatol, indol czy ptomainy. W procesie beztlenowym powstaje również metan, który, uwalniany swobodnie, jest nośnikiem wytworzonych w procesie gnicia uciążliwych zapachowo związków chemicznych.

Ograniczenie uciążliwości zapachowych w procesie gospodarowania odpadami można podzielić na trzy fazy: zapobieganie emisji odorantów, minimalizowanie odczuwalności odorów i dezodoryzację.

Zapobieganie emisji

Najskuteczniejszą metodą ograniczenia powstawania odorów jest właściwie zorganizowana selektywna zbiórka bioodpadów zakończona procesem recyklingu w nowoczesnej instalacji fermentacji lub zamkniętej kompostowni. Ponieważ odpady organiczne są źródłem powstawania odorów, to oddzielenie ich od pozostałych strumieni odpadów sprawi, że przetwarzanie frakcji tzw. surowcowych będzie mniej zagrożone powstawaniem odorów. Nie da się całkowicie wyeliminować wszystkich resztek organicznych, bo na niektórych odpadach one pozostaną, np. na opakowaniach po żywności, dlatego kolejnym krokiem jest zapobieganie powstawaniu uciążliwych zapachów w instalacjach do przetwarzania odpadów.

Pierwszym miejscem, gdzie mogą powstawać odory, jest hala przyjęcia odpadów. Bez względu na to, jakimi odpadami zajmuje się instalacja, selektywnie zebranymi czy zmieszanymi, należy stosować się do kilku podstawowych zasad.

W miarę możliwości należy przetwarzać w instalacji wszystkie przywiezione odpady w tym samym dniu, a jeżeli jest to niemożliwe – w kolejności dostarczenia. Wiąże się to z właściwym planowaniem wielkości hali przyjęć, czasu pracy instalacji w stosunku do godzin przyjmowania odpadów, logistyki wewnątrzzakładowej czy sposobu załadunku odpadów do nadawy. Warto rozważyć możliwość stosowania ładowarek chwytakowych, które są w stanie podawać do przetworzenia odpady zgodnie z kolejnością ich dostarczenia do zakładu. Ładowarki kołowe przeważnie działają w układzie odwrotnym, gdzie w pierwszej kolejności podawane są odpady, które przyjechały jako ostatnie.

Jeżeli do hali przyjęć nie zostały zbudowane specjalne śluzy powietrzne, które eliminują wydostawanie się nieprzyjemnych zapachów na zewnątrz budynku, to należy przestrzegać zasady zamykania bram i drzwi, by zminimalizować ilości wydostających się poza instalację odorantów.

Hala przyjęć i wszystkie pomieszczenia sortowni, w których odbywa się przetwarzanie odpadów, muszą posiadać instalację wentylacji, która powinna być tak zaprojektowana, by całość powietrza z wnętrz była kierowana na instalację oczyszczania powietrza lub jako powietrze procesowe do instalacji napowietrzania w zamkniętej kompostowni.

Kolejnymi elementami w procesie przetwarzania odpadów, który są bardzo istotnymi źródłami powstawania uciążliwości odorowych, są instalacje do biologicznego przetwarzania odpadów. Są to kompostownie zamknięte i instalacje do fermentacji metanowej odpadów organicznych. W Polsce przeważają instalacje do kompostowania bioodpadów lub stabilizacji frakcji organicznej odsianej z odpadów zmieszanych. Zdaniem autora, powinno powstać zdecydowanie więcej instalacji do fermentacji odpadów, które gwarantują przetworzenie odpadów organicznych w szczelnie zamkniętych instalacjach. Przepisy pozwalają frakcję stałą po fermentacji dalej przetwarzać, już na otwartej przestrzeni, w regularnie przerzucanych pryzmach, ale – jak pokazuje praktyka – zaraz po wyjściu z reaktorów fermentacji odpad jest źródłem bardzo intensywnej emisji uciążliwych zapachów. Nie trwa to długo, bo na świeżym powietrzu bakterie beztlenowe szybko giną i w krótkim czasie pryzmy przestają być tak uciążliwe jak na początku. Jak pokazuje praktyka, pofermentat warto skierować do kompostowni, gdzie zostanie przekompostowany przez dwa tygodnie albo przynajmniej przez 2-3 dni będzie intensywnie napowietrzany, by zatrzymać rozwój bakterii beztlenowych. Po tym procesie już bez problemu może zostać skierowany na plac dojrzewania kompostu. W obu typach instalacji powietrze procesowe i z wnętrz budynków musi być zbierane przez odpowiedni system, a następnie skierowane do oczyszczenia.

Powstające między innymi na placach kompostowych odcieki są również znacznym źródłem emisji nieprzyjemnych zapachów. Padające deszcze wypłukują związki organiczne, które w zbiornikach odcieków zaczynają fermentować. Aby temu przeciwdziałać, stosuje się różne rozwiązania. Jedynym z nich jest intensywne napowietrzanie odcieków, mające za zadanie zatrzymanie procesu fermentacji i rozwój bakterii tlenowych. W ten sposób odcieki pozbawiane są większej części ładunku biologicznego odpowiedzialnego za powstawanie odorów. Inną metodą jest zamykanie zbiornika na odcieki specjalną kopułą, jak w instalacjach biogazowych, i zbieranie powstającego w ten sposób metanu, który następnie jest spalany w pochodniach albo w instalacjach wytwarzających energię elektryczną. Poza granicami Polski stosowane są również rozwiązania, gdzie odcieki poddawane są procesowi fermentacji mezofilowej i w ten sposób pozbawia się je czynnika odorotwórczego.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2 x ZGO Gać

Fot. 1. Odkryty zbiornik na odcieki

 

Ważnym elementem w przeciwdziałaniu powstawaniu uciążliwych zapachów jest utrzymanie czystości na terenie zakładu poprzez zamiatanie i zmywanie dróg wewnątrzzakładowych. W trakcie normalnego funkcjonowania zakładu bardzo często zdarza się, że rozsypią się odpady lub rozleją odcieki, które następnie przez transport kołowy mogą zostać rozniesione po dużym terenie lub nawet poza zakład. Aby zapobiec zanieczyszczeniu dróg substancjami mogącymi emitować nieprzyjemne zapachy, należy na wyjeździe z instalacji stosować automatyczną myjkę do kół. Śmieciarki i samochody przewożące odpady przy opuszczaniu terenu zakładu zagospodarowania odpadów powinny koniecznie poddać się procesowi mycia kół. Jest to konieczne również z przyczyn sanitarnych i poprawia estetykę na drodze wyjazdowej z zakładu.

 

 

 

 

 

 

 

 

Fot. 2. Proces mycia kół w śmieciarce

 

Aby przeciwdziałać gniciu odpadów organicznych, należy systematycznie napowietrzać pryzmy na placu kompostowym. W każdym zakładzie zagospodarowania odpadów jest to moment, w którym następuje intensywna emisja uciążliwych substancji zapachowych. Niestety, jest to jednak konieczne, bo brak przerzucania przekompostowanych odpadów spowoduje, że będą one zagniwać i będą się rozwijać w nich bakterie beztlenowe. Jak już wspomniano, to te procesy są źródłem powstawania odorów. W trakcie przerzucania pryzm należy zadbać o minimalizowanie odczuwalności nieprzyjemnych zapachów.

Minimalizowanie odczuwalności odorów

Nie wszystkie źródła powstawania uciążliwości zapachowych można w zakładzie zagospodarowania odpadów wyeliminować. Najistotniejszym źródłem odorów w RIPOK-u jest, oczywiście, samo składowisko odpadów. Aby zmniejszyć zagrożenie dla środowiska i zmniejszyć zagrożenie emisjami odorów, należy rozwijać selektywną zbiórkę bioodpadów, a frakcję organiczną przed składowaniem poddawać procesom kompostowania lub fermentacji. Niestety, nie jest to wystarczające, a skuteczne zbieranie bioodpadów to proces odległy w czasie.

Budowa zakładów zagospodarowania odpadów powinna zapewnić niezbędną odległość źródeł powstawania odorów od osiedli mieszkalnych. Należy to przewidzieć na etapie planowania (plany zagospodarowania) oraz na późniejszym etapie, kiedy wydawane są pozwolenia na budowę dla budownictwa mieszkaniowego. Wystarczająco duża odległość oraz opaski leśne wokół zakładów zapewniają zmniejszenie odczuwalności uciążliwości odorowych przez mieszkańców. Często jednak instalacje do przetwarzania odpadów muszą funkcjonować w sąsiedztwie zabudowań mieszkalnych, w odległości niegwarantującej rozproszenia nieprzyjemnych zapachów. Można wtedy zastosować urządzenia i instalacje do zmniejszenie intensywności uciążliwości zapachu bez usuwania odorantów. W wielu miejscach wybudowane są instalacje zraszające składowiska odpadów albo instalacje rozpylające substancje maskujące lub neutralizujące wokół terenu zakładu, których zadaniem jest przekształcanie uciążliwych zanieczyszczeń w bezwonne lub mniej uciążliwe.

Proces dezodoryzacji

Proces dezodoryzacji, zgodnie z definicją, to zmniejszenie stężenia odorantów w punkcie emisji przez rozcieńczenie lub przez usuwanie wszystkich bądź części zanieczyszczeń. Jak pokazano na rysunku, można rozróżnić wiele metod dezodoryzacji, których stosowanie zależne jest od ilości powietrza poddawanego oczyszczeniu i stężenia lotnych związków organicznych.

Metody dezodoryzacji

 

W zakładach zagospodarowania odpadów powszechnie stosuje się dwie metody: absorpcje i biofiltry. Bardzo często występują też one wspólnie jako elementy jednego systemu dezodoryzacji powietrza procesowego lub oczyszczania powietrza z hal przetwarzania odpadów. Używane są dwa rodzaje biofiltrów: otwarte i zamknięte, wypełnione najczęściej zrębkami z drewna lub z korzeni drzew. Bakterie rozwijające się na drewnie wiążą się z odorotwórczymi związkami organicznymi, które znajdują się w filtrowanym powietrzu.

Absorbcja substancji złowonnych realizowana jest w płuczkach wodnych, a w przypadkach bardzo wysokiego stężenia np. siarki lub amoniaku w filtrowanym powietrzu stosowane są płuczki zawierające dodatkowo substancje chemiczne, np. kwasy.

(Nie)uciążliwe sąsiedztwo

Instalacja zagospodarowania odpadów to często uciążliwe sąsiedztwo, na które mieszkańcy nie powinni być skazani. Należy prowadzić selektywną zbiórkę, procesy inwestycyjne w zakładzie i samo przetwarzanie odpadów w sposób jak najmniej uciążliwy dla okolicznych mieszkańców. Dobrze znane są przykłady, kiedy duże instalacje miejskie musiały zostać zamknięte i przeniesione w bardziej odległe od zabudowań miejsca, gdyż uciążliwość dla mieszkańców była zbyt wysoka, a koszty dostosowania instalacji były ekonomicznie nieuzasadnione. Są też przykłady, kiedy miasto zmuszone było do wielomilionowej inwestycji w celu hermetyzacji procesów przetwarzania odpadów. Należy podkreślić, że zdecydowanie najlepszym sposobem wyeliminowania uciążliwości zapachowych jest skuteczna i powszechna selektywna zbiórka bioodpadów wraz z odpadami kuchennymi i ich recykling w instalacjach do fermentacji bioodpadów. Zwłaszcza że w nagrodę otrzymujemy kompost i energię oraz przyczyniamy się do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych.

Andrzej Sobolak

prezes Zarządu Stowarzyszenia Biorecykling

 

Temat dotyczący miejsc powstawania i sposobów przeciwdziałania uciążliwościom zapachowym zostanie poruszony na Międzynarodowej Konferencji „Skuteczne zarządzanie odorami w gospodarce komunalnej” w Gdańsku 2 kwietnia 2019 r. Zapraszamy serdecznie!