Bielsko-Biała chroni klimat. Inteligentne miasto w trosce o środowisko

Efektywność energetyczna jako źródło zysku

Jeszcze istotniejsze jest to, że dbanie o efektywność energetyczną się opłaca. Pokazuje to dobitnie przykład Bielska-Białej na podstawie doświadczeń zebranych od 1997 r. Warto też wspomnieć kilka kluczowych dat istotnych z punktu widzenia gospodarowania energią w mieście. W 2000 r. zlikwidowano ostatnie źródło węglowe zasilające miejskie obiekty publiczne. Obecnie są one zasilane wyłącznie z sieci ciepłowniczej lub gazowej. Już w kolejnym roku uruchomiono pierwszy obiekt oparty na odnawialnym źródle energii, jakim jest biogaz powstający na miejskim składowisku odpadów. Wykorzystuje się też biogaz powstający ze ścieków. Dzięki temu szkodliwy dla człowieka gaz został zaprzęgnięty do produkcji prądu i ciepła, a w konsekwencji nie trafia już do atmosfery. Rok 2003 zasłynął powszechną akcją weryfikacji umów na dostawy ciepła i redukcji mocy zamówionych. Redukcja o 5 MW daje co roku 800 tys. zł oszczędności. Z kolei w 2005 r. powstał system monitorowania publicznych budynków gminnych pod względem zużycia energii. W specjalnie stworzonej bazie danych znajduje się ok. 140 placówek urzędowych, oświatowych i kulturalnych (ok. 600 liczników). Aplikacja bazodanowa służy rejestracji i kontroli faktur, gromadzeniu danych technicznych obiektów oraz analizie zebranych danych. Stworzono także system pozyskiwania danych do bazy – na razie ręczny ze wspomaganiem komputerowym, a w niedalekiej przyszłości planuje się pełne skomputeryzowanie procesu. Wydatki na termomodernizacje budynków miejskich są ponoszone stale i systematycznie od lat, ale efekty nie zawsze były mierzone. Dzięki systemowi monitorującemu możliwa stała się stosunkowo łatwa ocena efektów działań skutkujących zmniejszeniem zużycia energii. Teraz wiemy, że wydane pieniądze dają konkretny efekt. W latach 2000-2012 zużycie energii cieplnej spadło z poziomu 62 tys. do 44 tys. MWh. Oznacza to ok. 4 mln zł oszczędności rocznie, a w rozrachunku wieloletnim, z uwzględnieniem redukcji mocy, oszczędności sięgają wielu dziesiątków milionów złotych. Od 2009 r. do tych oszczędności dokładamy jeszcze działania polegające na zbiorowym zakupie energii elektrycznej dla oświetlenia ulic i dla potrzeb budynków publicznych miasta. Kupujemy ok. 23 GWh energii elektrycznej rocznie, oszczędzając co roku kolejne pieniądze, a najwięcej zaoszczędziliśmy w 2013 r., osiągając poziom 3,6 mln zł. Czy te dwa argumenty – prawny i finansowy – nie są wystarczającą motywacją do umiejscowienia w strukturze samorządowej osób zajmujących się tymi tematami? Nie wspominając jeszcze o aspekcie ekologicznym.

Miasto to więcej niż ratusz

Przełomowy moment dla zarządzania energią w Bielsku-Białej miał miejsce w 2009 r., gdyż wtedy jako jedno z pierwszych miast polskich i europejskich przystąpiło ono do Porozumienia Burmistrzów – inicjatywy nakierowanej na realizację unijnych celów 3 x 20 w obrębie samorządów. Konsekwencją przystąpienia do Porozumienia Burmistrzów było opracowanie „Planu działań na rzecz zrównoważonej energii dla miasta Bielska-Białej do roku 2020” (ang. SEAP). Ten istotny dla lokalnej strategii energetycznej dokument został przyjęty przez Radę Miejską jako pierwszy taki plan w Polsce. Plan SEAP oparty jest na inwentaryzacji emisji CO₂ z terenu miasta z roku bazowego 1990 i wyznaczeniu celu redukcji tej emisji na 2020 r., który dla Bielska-Białej wynosi prawie 187 tys. ton CO₂. Inwentaryzacja wykazała, że największy udział w emisji ma przemysł (38%), a następnie budynki mieszkalne (26%) i transport (22%). Jednak w rękach władz miasta znajduje się jedynie 10% zabudowań z terenu Bielska-Białej, więc aby wykonać ten plan i skutecznie zracjonalizować korzystanie z zasobów energetycznych, konieczne jest włączenie do tego procesu jak największej liczby mieszkańców. Sam plan wskazuje na taką konieczność, szacując potencjał energetyczny wynikający ze zmiany zachowań mieszkańców.

Potencjał mieszkańców

Dzięki zaproszeniu przez europejskie stowarzyszenie Energy Cities Bielsko-Biała uruchomiło realizację interesującego projektu ENGAGE. Celem projektu było włączenie mieszkańców do działań na rzecz poszanowania energii i ochrony środowiska naturalnego. Dużo ciekawsze było to, w jaki sposób organizatorzy zamierzali to zrobić. Otóż głównym narzędziem oddziaływania na lokalną społeczność była ekspozycja 300 plakatów z wizerunkami mieszkańców miasta reprezentujących różne środowiska, instytucje i rodziny, a podejmujących konkretne zobowiązania na rzecz zmniejszenia zużycia energii i przemyślanego korzystania z zasobów środowiska lokalnego. To tzw. ambasadorzy klimatu, którzy pociągają swoim przykładem innych. Najbardziej owocnym działaniem okazał się proces pozyskiwania mieszkańców do tych plakatów. Za każdym takim plakatem stoi bowiem, oprócz formalnych zgód, indywidualny przekaz idei, przełożenie tej idei na domowe czy też zawodowe podwórko osoby bądź grupy, pozyskanie indywidualnego zobowiązania, a w niektórych przypadkach pozyskanie zgody na monitorowanie realizacji tego zobowiązania. Akcja taka wykonana indywidualnie 300 razy potrafiła poruszyć całe miasto. Kluczowym elementem kampanii był festiwal zbudowany wokół tej wystawy. Ponad 100 osób z plakatów zaangażowało się w jego przebieg. Festiwal ten był wspólną zabawą mieszkańców, przenikniętą przekazem wiedzy o racjonalnym korzystaniu ze środowiska i energii. Przewinęło się przez niego tysiące osób. Część osób i instytucji wyraziła zgodę na monitorowanie swoich zobowiązań prośrodowiskowych – było to 61 podmiotów. Okazało się, że w 2011 r. monitorowani zaoszczędzili ponad 7 mln kWh energii! Jej wartość mogła sięgać 2-3 mln zł. Natomiast cały trzyletni projekt kosztował ok. 66 tys. euro.