Komary uczą się unikać pestycydów już po jednorazowej ekspozycji

Pestycydy są substancjami stosowanymi w celu zwalczania organizmów szkodliwych lub niepożądanych. Najczęściej wykorzystuje się je do ochrony roślin, ale także zbiorników wodnych, zwierząt, ludzi czy produktów żywnościowych. Jednym z zastosowań tego typu środków jest ograniczenie rozprzestrzeniania się chorób przenoszonych przez komary.

Odporność na pestycydy

Od jakiegoś czasu naukowcy zauważają, że odporność na pestycydy wśród komarów bardzo wzrosła w ciągu kilku ostatnich dziesięcioleci, jednak skala tego zjawiska nie została jeszcze przebadana.

Frederic Tripet i jego współpracownicy z brytyjskiej uczelni Keele University postanowili choć częściowo zapełnić tę lukę w wiedzy. W tym celu wystawiali samice komarów z gatunków Aedes aegypti i Culex quinquefasciastus (przenoszących niezwykle groźne choroby: dengę, gorączkę Zika i gorączkę Zachodniego Nilu) na nieletalne (nie powodujące śmierci) dawki popularnych pestycydów przeciw komarom: malationu, propoksuru, deltametryny, permetryny i lambda-cyhalotryny. Następnie badali, czy ponowna ekspozycja na ten sam pestycyd nadal skutecznie odstrasza owady i czy wpływa na ich przeżycie.

Wskaźnik przeżywalności komarów

Odkryli, że komary, które już nie pierwszy raz zetknęły się z danym pestycydem, unikały przechodzenia przez nasączoną szkodliwym środkiem siatkę, oddzielającą je od źródła pożywienia. Za to te, które nigdy wcześniej nie miały styczności z pestycydem, unikały go znacznie rzadziej i śmielej starały się pokonać przeszkodę.

Przy pierwszym spotkaniu ze środkiem odstraszającym przez siatkę przeszło aż 57,7 proc. A. aegypti i 54,4 proc. C. quinquefasciastus. Przy kolejnej ekspozycji było to odpowiednio 15,4 proc. i 12,1 proc.

Także wskaźnik przeżywalności komarów zmienił się dość mocno. Owady wystawione na ponowną ekspozycję przeżywały dwukrotnie częściej niż te wcześniej nieeksponowane. W pierwszym przypadku przetrwało 38,3 proc. A. aegypti i 32,1 proc., a w drugim odpowiednio 11,5 proc. i 12,9 proc.

Co udało się zaobserwować?

Autorzy badania zauważyli również, że komary, które już wcześniej „zapoznały się” z pestycydem, częściej unikały odpoczywania w pojemniku, w którym wyczuwały resztki tej substancji; zamiast niego wybierały pojemniki z substancją kontrolną (obojętną). Tymczasem samice nie znające wcześniej środka odstraszającego nie potrafiły jeszcze rozróżniać dwóch pojemników od siebie i równie chętnie siadały w jednym, jak i w drugim.

„Nasz ustalenia sugerują, że komary, które zostały choć raz wystawione na nieśmiercionośne dawki pestycydów, uczą się ich unikać i w rezultacie zaczynają szukać bezpieczniejszych źródeł pożywienia i miejsc odpoczynku. Umiejętność ta pozwala im na skuteczniejsze przeżycie i wydanie potomstwa” – podsumowują autorzy publikacji (DOI: 10.1038/s41598-022-05754-2).

Jest to niezwykle cenna wiedza, szczególnie dla tych regionów świata, w których komary odpowiadają za przenoszenie wielu groźnych chorób. Swobodne rozprzestrzenianie się tych owadów zagraża milionom istnień ludzkich.

Według statystyk blisko 700 milionów ludzi rocznie zapada na choroby transmitowane przez komary, a umiera z ich powodu ponad milion osób.