NIK: Liczne nieprawidłowości w organizacji zbiorowego transportu publicznego w woj. dolnośląskim

NIK zbadała w jaki sposób w wybranych gminach województwa dolnośląskiego – w Gminie Kondratowice, Gminie Oleśnica, Gminie Walim oraz w Mieście i Gminie Wiązów – realizowano jedno z zadań własnych gminy, dotyczące zaspokajania zbiorowych potrzeb wspólnoty w zakresie lokalnego transportu zbiorowego. Kontrolę przeprowadzono również w Administracji Budynków Mieszkalnych spółce z o.o. w Walimiu (jednoosobowej spółce komunalnej Gminy Walim), gdzie zbadano m.in. w jaki sposób realizowany był zbiorowy przewóz osób.

Najważniejsze ustalenia kontroli

W skontrolowanych podmiotach stwierdzono łącznie 40 nieprawidłowości. W konsekwencji, w przypadku trzech urzędów administracji samorządowej (Urząd Gminy Kondratowice, Urząd Gminy Walim oraz Urząd Miasta i Gminy Wiązów), NIK zwróciła uwagę na potrzebę podjęcia działań wzmacniających kontrolę zarządczą, w taki sposób, aby realizacja celów i zadań tych jednostek sektora finansów publicznych była zgodna z prawem i terminowa. W szczególności dotyczyło to sfery działalności związanej z realizacją zadania własnego tych gmin, wskazanego w ustawie o samorządzie gminnym, polegającego na zapewnieniu lokalnego transportu zbiorowego. Z kolei w przypadku objętej kontrolą spółki komunalnej zwrócono uwagę m.in. na nieopracowanie planu wdrożenia i rozwoju wykonywanej usługi transportu osób, a także jej nierentowność.

W przypadku Urzędu Gminy Walim i powiązanej z nim Administracji Budynków Komunalnych spółka z o.o. w Walimiu najistotniejsze zastrzeżenia NIK budziło przede wszystkim rozpoczęcie w lipcu 2022 r. świadczenia usługi transportu zbiorowego na trasie Walim – Jugowice – Zagórze Śląskie – Świdnica (i z powrotem), bez uzyskania koniecznej w tym celu uchwały Rady Gminy Walim. Nie zawarto także stosownych porozumień z gminami, przez obszar których przebiegała trasa zorganizowanych przewozów osób. NIK zwraca również uwagę, że usługa ta miała charakter komercyjny, co naruszało ustawowe ograniczenia prowadzenia działalności gospodarczej przez samorząd gminny poza sferą użyteczności publicznej.

Z ustaleń kontroli NIK wynika, że nie wszystkie obowiązki skontrolowanych urzędów administracji samorządowej, obejmujące planowanie, organizowanie i zarządzanie publicznym transportem zbiorowym, a także wspieranie podmiotów wykonujących przewóz osób, zostały wykonane w pełni poprawnie. W połowie skontrolowanych urzędów (w Urzędzie Gminy Oleśnica oraz w Urzędzie Miasta i Gminy Wiązów) zadania z tego zakresu nie zostały wprost przypisane żadnej z komórek organizacyjnych lub konkretnym pracownikom.

Szereg nieprawidłowości 

Każdy ze skontrolowanych urzędów prowadził postępowania mające na celu wyłonienie operatora publicznego transportu zbiorowego oraz zawierał umowy o świadczenie tego rodzaju usług. Jednakże w przypadku trzech z nich (Urząd Gminy Kondratowice, Urząd Gminy Oleśnica oraz Urząd Miasta i Gminy Wiązów) stwierdzono w tym zakresie szereg nieprawidłowości. Polegały one głównie na niezgodnym z obowiązującymi przepisami wyborze operatora publicznego transportu zbiorowego, a także zawieraniem umów o świadczenie usług przewozu osób, sprzecznym z warunkami przeprowadzonych postępowań bądź z obowiązującymi przepisami. Przykładowo, Gmina Kondratowice zawarła trzy z siedmiu umów o świadczenie usług w zakresie publicznego transportu zbiorowego przed uzyskaniem wymaganej zgody organu stanowiącego, tj. Rady Gminy Kondratowice.

Kontrolerzy NIK ujawnili także w trzech z czterech skontrolowanych urzędach (Urząd Gminy Kondratowice, Urząd Gminy Oleśnica, Urząd Gminy Walim) przypadki nieprzekazywania Marszałkowi Województwa Dolnośląskiego, w terminie do 31 stycznia danego roku za rok poprzedni, informacji dotyczących publicznego transportu zbiorowego, wymaganych stosownym przepisem ustawy o publicznym transporcie zbiorowym.

Ustalono również, że dwa z czterech objętych kontrolą urzędów (Urząd Gminy Oleśnica i Urząd Gminy Kondratowice) pozyskiwały dopłaty do przewozów autobusowych z Funduszu Rozwoju Przewozów Autobusowych o charakterze użyteczności publicznej, co przyczyniło się do zwiększenia dostępności takiego transportu dla mieszkańców tych gmin. W przypadku pozostałych dwóch urzędów (Urząd Miasta i Gminy Wiązów oraz Urząd Gminy Walim) albo zaniechano występowania o takie środki, albo czyniono to nieskutecznie. Ponadto w Urzędzie Gminy Kondratowice nie prowadzono, mimo takiego obowiązku, wyodrębnionej ewidencji księgowej dla przekazywanych przez Wojewodę Dolnośląskiego środków z Funduszu Rozwoju Przewozów Autobusowych.

46 wniosków

NIK sformułowała pod adresem skontrolowanych podmiotów łącznie 46 wniosków w celu wyeliminowania stwierdzonych nieprawidłowości. Kierownicy tych jednostek poinformowali Izbę o przyjęciu do wykonania wszystkich wniosków oraz o podejmowanych działaniach w celu ich realizacji.