Artysta konceptualnego krajobrazu

 

Jego nowoczesne, abstrakcyjne i tajemnicze realizacje często nazywane są minimalistycznymi. Określenie to wydaje się jednak zbyt wielkim uproszczeniem i nie oddaje w pełni istoty oraz duchowości jego projektów. Walker szuka integracji oraz zaspokojenia potrzeb środowiska naturalnego i miejskiego. Szacunek do natury i człowieka sprawia, że jego realizacje sprawdzają się doskonale w różnorodnych kontekstach kulturowych na całym świecie –od Stanów Zjednoczonych po Japonię, Chiny, Australię i Europę. Oprócz projektowania, Walker uczy i wykłada, pisze książki oraz doradza agencjom publicznym. Jego portfolio obejmuje projekty od obszernych założeń urbanistycznych (głównie place, kampusy akademickie, projekty rewitalizacji) po małe ogrody prywatne.

 

Peter Walker urodził się w 1932 r. w Kalifornii, w Stanach Zjednoczonych. Tam też rozpoczął studia na Uniwersytecie w Berkeley. Początkowo studiował dziennikarstwo, szybko jednak zmienił kierunek. Po kilku latach kontynuował studia na Uniwersytecie w Illinois pod opieką Stanleya White’a. Tytuł magistra zdobył w 1957 r. na najbardziej prestiżowej uczelni na świecie – Harvard University Graduate School of Design, gdzie jednym z jego szkolnych kolegów był Frank O’Gehry. Wiedzę zdobywał pod kierunkiem światowej sławy projektantów, spośród których największy wpływ wywarł na nim Hideo Sasaki. Walker po ukończeniu studiów został zatrudniony w jego firmie, gdzie miał okazję pracować z najlepszymi architektami krajobrazu na świecie. Efektem owocnej współpracy było założenie nowej firmy: Sasaki, Walker and Associates. Razem z Sasaki Walker zatrudniał wtedy ok. 250 pracowników. Po kilku latach odszedł jednak z firmy, obejmując stanowisko kierownicze na Uniwersytecie Harwardzkim, na kierunku architektura krajobrazu. W 1983 r. otworzył własną, jak sam twierdził „eksperymentalną” pracownię, w której współpracował między innymi z Marthą Schwartz i Williamem Johnsonem. Firma ma siedzibę w Berkeley i obecnie funkcjonuje pod nazwą PWP Landscape Architecture. Walker zatrudnia ok. czterdziestu pracowników. Jak mówi, podstawą firmy są głównie młodzi projektanci, absolwenci najlepszych światowych uczelni z Ameryki, Europy i Azji. W firmie kontynuują oni swój rozwój i uczą się poprzez praktykę i interakcję z doświadczonymi profesjonalistami.

Projektant w swojej kilkudziesięcioletniej karierze wywarł ogromny wpływ na oblicze współczesnej architektury krajobrazu. Dowodem tego są liczne nagrody, w tym kilkanaście wyróżnień American Society of Landscape Architects (ASLA) oraz Złoty Medal Geoffrey Jellicoe, przyznany w 2005 r. przez International Federation of Landscape Architects (IFLA). Oprócz tego Walker jest zwycięzcą wielu konkursów projektowych.

 

W ciągu kilkudziesięciu lat kariery Walkera architektura krajobrazu przechodziła diametralne przemiany. Gdy kończył studia, w Ameryce pracowało ok. 2 tys. architektów krajobrazu. Wielu z nich znał osobiście, jak choćby Iana McHarga, Stanleya White’a czy Lawrenca Halprina. Dziś, mimo że liczbę architektów krajobrazu w samych Stanach Zjednoczonych szacuje się na ok. 30 tys., Walker wciąż zdecydowanie wyróżnia się spośród tłumu. Jak powiedział: „[…] niezwykle ciężko jest zrobić dobry projekt, i niewiele razy architekt krajobrazu jest chwalony za swoją pracę. Zazwyczaj krajobraz przyjmowany jest jako pewnik”.

Niektórzy autorzy dostrzegają analogię pomiędzy projektami Walkera oraz siedemnastowiecznymi dziełami Andre Le Notre’a. W jego projektach zauważalny jest klasyczny rytm i ład oraz uporządkowane wzory. Niektórzy doszukują się wpływów ogrodów Zen – w których złożona filozofia wyrażana jest za pomocą prostych, minimalistycznych środków wyrazu. W latach młodości ogromną inspiracją dla Walkera byli projektanci z połowy XX w., zwłaszcza Thomas Church i Isamu Noguchi. W późniejszych latach zaczął fascynować się współczesnymi ogrodami modernistycznymi. Wciąż pozostaje pod silnym wpływem takich artystów jak Michael Heizer, Robert Smithson,Yves Klein, Andy Goldsworthy czy Richard Serra. Projektant często mówi o zaniku ekspresji i wiary we współczesnym abstrakcjonizmie. W swoich pracach pragnie odbudować tę ekspresję, duchowość oraz poczucie kontaktu z przyrodą.

Projektując, często nawiązuje do form sąsiadujących budynków. Kładzie nacisk na prostotę, siłę wyrazu formalnych układów, przejrzystość. Stosuje „redukcję i skupienie”, aby osiągnąć poczucie tajemniczości. Otwarte przestrzenie nazywa wieloaspektowym układem, który podlega nieustannym zmianom dni, pór roku, okresów wegetacji, zmieniają się też dźwięki, zapachy, temperatura, opady. Projektowanie krajobrazu jest dla niego sztuką. W jednej z wypowiedzi przyznał: „[…] ze wszystkich sztuk, tę właśnie najlepiej można porównać do skomplikowanego istnienia ludzkiego”.

 

Prace Walkera są uporządkowane i harmonijne, o bardzo odważnych formach, choć czasem wręcz przypominają układ kartezjański. Zawsze odnosi się do otoczenia, próbując odszukać i oddać charakter miejsca. Jednym z przykładów jest fontanna przy Uniwersytecie Harwarda w Cambridge (USA). „Tanner Fountain” odwołuje się do historii Nowej Anglii, ale w nienarzucającej niczego formie. Koncentryczny układ o średnicy prawie 20 m składa się ze 159 granitowych głazów usytuowanych tak, by można było na nich siedzieć, czytać, wspinać się, skakać czy medytować. Z centrum okręgu wydostaje się mgła (zimą gorąca para). Fontanna jest zarówno prosta, jak i niekonwencjonalna.

Projektem, którego zdjęcia zamieszczane są w niemal każdym albumie o architekturze krajobrazu, jest natomiast plac w centrum Costa Mesa w Kalifornii (South Coast Plaza Town Center). Jest to przestrzeń pomiędzy centrum biznesowym, budynkami kulturalnymi i komercyjnymi. Prosty w formie projekt powstał w latach siedemdziesiątych, a w 1991 r. doprojektowane zostały dwie fontanny. Pierścienie ze stali nierdzewnej wypełnione są po brzegi wodą opływającą delikatnie ostre brzegi. Stwarza to niezwykłe wrażenie elegancji i spokoju. Wzór pierścieni, niczym refleksy, powtórzony został na nawierzchni dookoła fontann.

Jednym z najgłośniejszych europejskich projektów Petera Walkera jest plac Poczdamski w Berlinie. W czasie podziału miasta teren ten znalazł się na granicy Wschodu i Zachodu. Po zjednoczeniu ponownie postanowiono tchnąć życie w to atrakcyjne, położone w centrum miasta miejsce. Mimo ostrej krytyki całego założenia, projekt osiągnął ogromny sukces, a świadczy o tym fakt, że codziennie odwiedza to miejsce blisko 70 tys. gości. Jest jednym z punktów wycieczkowych oraz centrum komercyjnym i rozrywkowym miasta. Nowoczesny i odważny projekt aranżacji zadaszonego kompleksu koresponduje z otaczającą architekturą. W nawierzchni połączono nowoczesne materiały (stal, szkło) wraz z tradycyjną dla Berlina czarną kostką granitową. Centralnym elementem jest, obramowana półokręgami bukszpanu fontanna. Przezroczysta konstrukcja pozwala użytkownikom placu obserwację lobby teatru piętro niżej, a gościom teatru – podświetlanego zadaszenia nad placem.

 

Najnowszy projekt Petera Walkera jest wynikiem współpracy z Michaelem Aradem. Ich wspólna koncepcja wygrała z 5201 projektami z 63 krajów. Jest to projekt zagospodarowania miejsca pamięci w Nowym Jorku, w miejscu po słynnych wieżach World Trade Center, gdzie w wyniku ataku terrorystycznego 11 września 2001 r. zginęły tysiące ludzi. Miejsce ma upamiętniać również ofiary wybuchu samochodu-pułapki z 1993 r.

Teren całkowicie zniwelowano. Jedynie w miejscu wież powstały dwa ogromne zagłębienia – baseny dziewięciometrowej głębokości z wodospadami, otoczone lasem 416 dębów. Baseny symbolizują pustkę po ofiarach, których imiona i nazwiska wyryte są na ich obrzeżach. Las jest miejscem kontemplacji i pamięci, symbolem nadziei i odrodzenia. Zróżnicowanie wielkości elementów nawierzchni granitowej, nieregularne rzędy ławek i pasy roślinności nadają ogromnej i płaskiej przestrzeni bardziej przyjazną ludziom skalę. Główne założenia projektu to oszczędność energii elektrycznej i wody – plac spełnia wszystkie wymogi LEED.

Z pewnością to ten projekt zadecyduje o tym, jak postrzegany i zapamiętany będzie Peter Walker, który stwierdził: „Projekt ten jest szczytem mojego dorobku”, po czym dodał: „[…] albo odwrotnie, może okazać się największą porażką. Jeśli wiele ludzi o czymś wie, masz dużo do zyskania, ale jeszcze więcej do stracenia. Ryzyko jest ogromne”. Uroczyste otwarcie pierwszej fazy realizacji nastąpi w dziesiątą rocznicę wrześniowych zamachów.

 

Małgorzata Okołowicz

mgr inż. architekt krajobrazu

 

1. Hehenkamp M., Keller E.: The gigantic voids of Peter Walker. „Scape” 1/2006

2. Wilson A.: Influential Gardeners, the designers who shaped 20th-century garden style. London 2005.

3. Horsley B.: Carter Not So Simple. The New Classical Landscape, www.thecityreview.com/walker.htm [08.08.2011]

4. Jankowska A.: Tam, gdzie były dwie wieże. 28 lipca 2011 r. www.architekturakrajobrazu.info [08.08.2011]

5. http://www.pwpla.com [08.08.2011]