Warszawski Program Ochrony Środowiska

Zrównoważony rozwój miasta w zgodzie z wymogami ochrony środowiska w Zjednoczonej Europie – to nadrzędny cel opracowanego właśnie przez władze stolicy Programu ochrony środowiska dla Warszawy. Takie określenie priorytetów ma swoje konsekwencje – największym wyzwaniem, także finansowym dla władz samorządowych jest konieczność zrealizowania najpilniejszych inwestycji ekologicznych. Tylko na poprawę zaopatrzenia mieszkańców w wodę miasto w najbliższych latach wyda ponad 432 mln euro. Na większą część tego projektu udało się pozyskać pieniądze unijne.

Założeniem „Programu ochrony środowiska dla Miasta Stołecznego Warszawy na lata 2004 – 2020 jest określenie polityki ekologicznej miasta oraz wytyczenie działań zmierzających do poprawy stanu środowiska oraz życia mieszkańców zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju. Sporządzenie programu jest obowiązkiem, wynikającym z art. 17 ust.1 ustawy Prawo ochrony środowiska, który stanowi, że zarząd powiatu i gminy opracowuje ww. dokument w celu realizacji polityki ekologicznej państwa. Program ochrony środowiska określa w szczególności: cele i priorytety ekologiczne, rodzaj i harmonogram działań proekologicznych, środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne i nakłady finansowe. Zgodnie z przepisami Prawa ochrony środowiska, politykę ekologiczną opracowuje się na okres czterech lat z uwzględnieniem perspektywy następnych czterech lat – stąd przygotowane dla stolicy opracowanie zawiera cele i zadania określone w dwóch horyzontach czasowych: krótkookresowym obejmującym lata 2004-2007 oraz długookresowym do roku 2020. Za opracowanie programu ochrony środowiska odpowiada Prezydent Miasta, a sporządzane co dwa lata raporty z jego realizacji raporty będą przedstawiane Radzie Miejskiej.

Przyjęte w Programie Ochrony Środowiska m. St. Warszawy zadania priorytetowe:

  1. poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego:
    • poprawa jakości wód powierzchniowych i ochrona zasobów wodnych -uporządkowanie gospodarki odpadami komunalnymi poprzez realizację kompleksowego systemu
    • ochrona przed hałasem komunikacyjnym i przemysłowym
    • osiągnięcie wymaganych standardów dla jakości powietrza atmosferycznego
    • przeciwdziałanie zagrożeniom środowiska na skutek wystąpienia awarii przemysłowych oraz awarii wynikających z transportu materiałów niebezpiecznych
  2. Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalnego użytkowania zasobów przyrody:
    • Ochrona zasobów środowiska przyrodniczego i krajobrazu
  3. Zrównoważone wykorzystanie surowców, materiałów, wody i energii
    • Racjonalne użytkowanie wody produkcyjnej
    • Zmniejszenie zużycia energii ze źródeł konwencjonalnych oraz wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych
    • Minimalizacja materiałochłonności i odpadowości procesów produkcyjnych
  4. Zadania systemowe
    • Zwiększenie świadomości ekologicznej społeczeństwa oraz przedsiębiorców
    • Wprowadzanie zasad zrównoważonego rozwoju w sektorze gospodarczym


Do tej pory w mieście obowiązywały 4 podstawowe dokumenty, w których przedstawiono cele i działania dotyczące rozwoju Warszawy w zakresie ochrony środowiska: „Strategia Rozwoju Warszawy do 2010 r.”: „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Warszawy”, „Program ochrony powietrza dla aglomeracji warszawskiej” i „Program edukacji ekologicznej dla Miasta Warszawy dla dzieci w wieku przedszkolnym
i wczesnoszkolnym”. Zawarte w nich cele są sukcesywnie realizowane przez poszczególne biura i wydziały Urzędu Miasta Stołecznego Warszawy oraz przedsiębiorców, w szczególności w zakresie poprawy infrastruktury technicznej miasta, poprawy jakości powietrza, gospodarki odpadami oraz edukacji ekologicznej najmłodszego pokolenia. Nowo opracowany „Program Ochrony Środowiska Miasta Stołecznego Warszawy” stanowi kontynuację dotychczas obowiązujących regulacji, wprowadzając bardziej szczegółowe i uaktualnione zapisy odnośnie poszczególnych komponentów środowiska. Dokument ten, po przyjęciu przez Radę Miasta będzie stanowił podstawę dlugofalowych działań w zakresie ochrony środowiska w Warszawie. I chociaż jego zapisy nie ingerują w uprawnienia poszczególnych jednostek administracji rządowej i samorządowej oraz podmiotów użytkujących środowisko, to jego wytyczne i postanowienia mają być respektowane i uwzględniane w planach szczegółowych i działaniach inwestycyjnych w zakresie ochrony środowiska. W szczególności planuje się wykorzystanie programu jako głównego instrumentu strategicznego zarządzania miastem w zakresie ochrony środowiska oraz podstawę koordynowania działań w tym zakresie. Ponadto ma on służyć jako pomoc w podejmowaniu decyzji inwestycyjnych. Będzie też jednym z czynników uwzględnianych przy konstruowania budżetu miasta na poszczególne lata. Program Ochrony Środowiska na lata 2004-2020 ma być także podstawą do ubiegania się o fundusze celowe ze źródeł krajowych i Unii Europejskiej, w tym także tworzenia programów operacyjnych oraz zawierania kontraktów z innymi jednostkami administracyjnymi i podmiotami gospodarczymi.
Najważniejsze wytyczne polityki ekologicznej, uwzględnione w „Programie ochrony środowiska Miasta Stołecznego Warszawy” są konsekwencją zapisów w dokumentach planistycznych na szczeblu krajowym i regionalnym, a także międzynarodowym. Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej narzuciło na władze samorządowe obowiązek dostosowania się do norm wspólnotowych – także w zakresie ochrony środowiska. Obecnie całe ustawodawstwo polskie jest zgodne z unijnym i zorientowane głównie na ochronę poszczególnych komponentów środowiska oraz regulację procesów technologicznych w celu ochrony zdrowia człowieka i środowiska. Dla Warszawy spełnienie standardów ekologicznych Unii Europejskiej jest problemem szczególnej wagi. Oznacza konieczność dostosowania stanu aktualnego do wymagań, przede wszystkim w zakresie gospodarki odpadami, gospodarki wodno – ściekowej, ochrony gleb, powierzchni ziemi i przyrody. Najbardziej rozwiniętym elementem polityki środowiskowej w Unii Europejskiej jest zagadnienie ochrony jakości wód związane z gospodarką wodno – ściekową. Stąd też wdrażanie postanowień poszczególnych dyrektyw i rozporządzeń (ujętych w Prawie wodnym i Prawie ochrony środowiska) jest największym wyzwaniem – także finansowym – dla władz samorządowych. Dla miasta Warszawy najistotniejsze będzie spełnienie wymagań dyrektyw dotyczących:
standardów jakości wód – Dyrektywa 75/440/EWG (jakość wód powierzchniowych będących źródłem wody pitnej), Dyrektywa 76/160/EWG (normy dla wód przeznaczonych do celów rekreacyjnych), Dyrektywa 78/659/EWG (jakość wód niezbędna dla ryb), Dyrektywa 79/923/EWG (jakość wód niezbędna dla skorupiaków), Dyrektywa 98/83/EC (jakość wód do picia).
Oznacza to również konieczność dostosowania się miasta i jego polityki ekologicznej do wymagań Traktatu Akcesyjnego i związanego z nim Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych. Nakładają one na stolicę obowiązek wykonania do 2010 roku inwestycji, które pozwolą oczyścić wszystkie ścieki przed odprowadzeniem ich do Wisły. Dla powodzenia tego zamiaru najważniejsze jest zapewnienie źródeł finansowania. Niebagatelne znaczenie ma w tym wypadku Fundusz Spójności, z którego finansowane jest największy warszawski projekt, oparty na wykorzystaniu unijnej pomocy na ochronę środowiska – czyli tzw. Projekt Warszawski – przewidujący zaopatrzenie w wodę i oczyszczenie ścieków w Warszawie.

Projekt warszawski
Na inwestycje dotyczące stanu gospodarki wodno – ściekowej w Warszawie jeszcze przed przystąpieniem Polski do członkostwa we Wspólnocie udało się uzyskać finansowanie ze środków pomocowych Unii Europejskiej. Dwukrotnie stolicy przyznano wsparcie z przedakcesyjnego Funduszu ISPA. Pierwsze podpisane we wrześniu 2001 r. przez Komisję Europejską memorandum określało dofinansowanie budowy układu przesyłowego dla oczyszczalni ścieków Południe (Faza I Projektu) oraz przygotowanie do III Etapu. W czerwcu rozpoczęły się prace budowlane. Obejmują one wykonanie przewodów przesyłowych ścieków surowych do oczyszczalni Południe, a także powstanie przepompowni ścieków oczyszczonych i odpowiednich przewodów przesyłowych na terenie zakładu. Oczyszczalnia będzie obsługiwać południowe tereny lewobrzeżnej Warszawy – zamieszkane przez ponad 350 tys. osób dzielnice Wilanów, Ursynów oraz południową część Mokotowa. Po oddaniu do eksploatacji trafi do niej ponad 112 tys. metrów sześciennych ścieków na dobę. Wartość inwestycji oszacowano na 38 mln zł.
Ponad 4 mln zł, refundowane w 62 proc. z przyznanej 3 lata temu pomocy, zostało przeznaczona na przygotowanie modernizacji i rozbudowy oczyszczalni ścieków Czajka (Faza III Projektu Warszawskiego). Zakład ten był pierwszą oczyszczalnią ścieków w Warszawie – oddano go do eksploatacji w 1991 r. Obecnie Czajka oczyszcza ok. 200 tys. metrów sześciennych ścieków na dobę, zebranych z prawobrzeżnej Warszawy, z czego większość stanowią ścieki bytowe, a tylko 20 proc. przemysłowe – głównie z zakładów spożywczych, motoryzacyjnych, farmaceutycznych i chemicznych. Ponad 300 tys. metrów sześciennych ścieków odprowadzane jest każdej doby do Wisły bez oczyszczania. W lewobrzeżnej części miasta, gdzie żyje większość mieszkańców, w ogóle nie ma oczyszczalni ścieków. Rozwiązaniem, które ma zmienić obecną sytuację jest rozbudowa i modernizacja „Czajki”, w tym powstanie kolektorów, którymi płynąć będą ścieki z lewobrzeżnej Warszawy. Realizację inwestycji zaplanowano na lata 2006 – 2010, a jej koszt jest szacowany na ponad 200 mln euro. Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji zleciło już przygotowanie opracowań, które będą podstawą kontraktu, obejmującego oprócz prac projektowych, także sporządzenie studium wykonalności oraz wniosku aplikacyjnego do Funduszu Spójności. Inwestycja, na którą Warszawa może uzyskać wsparcie na poziomie 60 proc, już znalazła się na liście priorytetów do przyznania pomocy z tego funduszu. Złożenie wniosku planowane jest jeszcze w tym roku – tak aby jak najszybciej uzyskać dofinansowanie. Po zrealizowaniu całości Projektu Warszawa będzie dysponowała zapleczem technicznym dla oczyszczania 100 proc. wytwarzanych ścieków.

Czysta woda za unijne środki
Równie ważne jak troska o jakość wód powierzchniowych jest poprawa zaopatrzenia w dobrą wodę pitną. Na ten projekt, realizowany jako II Faza Projektu Warszawskiego, miasto również pozyskało środki unijne. W grudniu ub. roku zostało rozszerzone Memorandum Finansowe. Do ponad 26 mln euro , które stolica otrzymała wcześniej, doszło kolejnych 110 mln euro przeznaczonych na zadania związane z poprawą jakości wody – modernizacji stacji uzdatniania oraz renowację i wymianę sieci wodociągowej. Miasto właśnie przygotowuje materiały przetargowe na 10 kontraktów – obejmujących m.in. nowe wyposażenie kontrolne, analityczne i filtrujące, budowę instalacji filtrowania i ozonowania pośredniego, szybkie filtry. Jednym z zadań przetaragowych jest też wymiana najstarszych i najbardziej awaryjnych odcinków wodociągu. Rezulataty tych inwestycji szybko powinni odczuć mieszkańcy – zmniejszenie dawek chloru poprawi smak „kranówki”, a zmodernizowana sieć wodociągowa zapobiegnie wtórnemu pogarszaniu się jakości wody w trakcie przesyłu.

Schemat Projektu Warszawskiego
Faza I (2004-2006)Faza II (2004-2010)Faza III (2006-2010)
ZadanieUkład przesyłowy dla Oczyszczalni Południe
Przygotowanie do rozbudowy i modernizacji Oczyszczalni Czajka
Poprawa zaopatrzenia w wodę
m.st. Warszawy
Rozbudowa i modernizacja Oczyszczalni Ścieków Czajka
KosztKoszt około 42 mln euroKoszt około 140 mln euroSzacowany koszt to
ok. 200-250 mln euro
Dofinansowanie Unii Europejskiej62% kosztów kwalifikowanych Współfinansowanie z Funduszu ISPA62% kosztów kwalifikowanych Współfinansowanie z Funduszu ISPAMin. 60% kosztów kwalifikowanych
Współfinansowanie z Funduszu Spójności


Bardzo istotnym zagadnieniem jest zapewnienie źródeł finansowania dla zaplanowanych działań i inwestycji. Niebagatelną rolę będzie pełnił w tym względzie Fundusz Spójności, dlatego tak ważne jest, aby na etapie programowania zadań z zakresu ochrony środowiska uwzględnić zasady i kryteria przyznawania środków finansowych z funduszy Unii Europejskiej. Miasto Warszawa ma możliwość samodzielnego wykorzystania większych funduszy pochodzących ze źródeł Unii Europejskiej. Przykładowo, wymogi Funduszu Spójności pozwalają na finansowanie projektów przekraczających 10 mln euro.
Ale Fundusz Spójności to nie jedyne źródło unijnych pieniędzy, które można wykorzystać na inwestycje związane z przyrodą i ochroną środowiska. Miasto zgłosiło także do dofinansowania „Program rewaloryzacji i modernizacji zabytkowych parków miejskich” – w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego,
Działanie 1.4 Rozwój Kultury i Turystyki. Tereny zielone zajmują obecnie 25 proc. powierzchni miasta, ale ich stan pozostawia wiele do życzenia – przede wszystkim w wyniku prowadzonej przez lata niewłaściwej pielęgnacji i braku środków na ten cel. Na przywrócenie parkom miejskim pełnych walorów przyrodniczych, historycznych, kompozycyjnych, rekreacyjnych i estetycznych – tj. na koszty inwestycji i bieżącą pielęgnację w najbliższych 10 latach miasto potrzebuje ok. 300 mln zł. Już teraz władze Warszawy podjęły starania o pozyskanie tych pieniędzy z funduszy unijnych. Złożony we wrześniu wniosek o przyznanie wsparcia na Program rewaloryzacji i modernizacji 7 zabytkowych parków miejskich: Ogrodu Saskiego – I etap (remont Fontanny Wielkiej Marconiego), Parku im. Stefana Żeromskiego, Parku Praski, Parku Skaryszewski im. Ignacego Paderewskiego, Zieleńca Wielkopolskiego, Parku Dreszera oraz Parku Sieleckiego ma wartość ponad 63, 7 mln zł.