Bezpieczeństwo systemu EU ETS

Od początku funkcjonowania systemu EU ETS wdrażane są kolejne mechanizmy podnoszące bezpieczeństwo zawieranych transakcji. Po odnotowanych w styczniu 2011 r. kradzieżach uprawnień z rejestrów, 10 marca 2011 r., londyńska giełda ICE upubliczniła listę numerów seryjnych uprawnień EUA, podejrzanych o bycie przedmiotem kradzieży. Dzięki temu każdy biorący udział w handlu mógł przed zawarciem transakcji sprawdzić, czy nie nabywa jednostek, których nie będzie mógł umorzyć.Jeszcze bardziej zdecydowane działania podjęła paryska giełda Bluenext, wprowadzając 3 maja 2011 r. tzw. Safe Trading Zone. Mechanizm ten wymagał wglądu giełdy w rachunki uczestników obrotu w celu prześledzenia historii każdego uprawnienia aż do momentu jego wydania. Bez takiej możliwości paryska giełda odmawiała realizacji transakcji. Mechanizm wprowadzony przez giełdę, w znaczący sposób zwiększył bezpieczeństwo zawieranych transakcji i wiarygodność nabywanych uprawnień, jednak spowodował równocześnie istotny spadek obrotów i płynności rynku.

 

W drugiej połowie czerwca br. nastąpiła konsolidacja krajowych systemów rejestrowych i został uruchomiony wspólnotowy rejestr EUTL (ang. European Union Transaction Log).

Dzięki temu zwiększyło się bezpieczeństwo informatyczne, co w konsekwencji pozwoliło giełdzie Blue Next na zrezygnowanie z dodatkowej weryfikacji i odejście od Safe Trading Zone. Do niedawna w większości krajowych rejestrów do dokonania transferu uprawnień wystarczyła jedna osoba znająca login oraz hasło właściciela, co w przeszłości było główną przyczyną nielegalnego zawłaszczania uprawnień. Możliwość takiego działania została usunięta w unijnym rejestrze.

 

Zanim jednak doszło do konsolidacji, część państw zdecydowała się dokonać zwiększających bezpieczeństwo zmian w narodowych rejestrach. Pierwszym działaniem, jakie podjęto, było dodanie do każdego rachunku wymogu wskazania dodatkowej osoby, potwierdzającej wcześniej przygotowane zlecenia transferów uprawnień. Dokonywanie operacji przy zastosowaniu zasady „dwóch rąk” pozwalało ograniczyć ryzyko nieautoryzowanego wypływu uprawnień zlecanego przez osoby, które nieprawnie uzyskały dostęp do loginu i hasła rachunku. Kolejnym sposobem podniesienia bezpieczeństwa handlu było zastosowanie znanej z bankowości elektronicznej autoryzacji transakcji za pomocą jednorazowych haseł przesyłanych przy użyciu SMS.

 

Wprowadzenie nowego wspólnotowego rejestru uprawnień EUTL zapewni nową jakość w systemie handlu uprawnieniami do emisji. Uzupełnił on funkcjonujący do tej pory CITL (Community Independent Transaction Log), który łączył ze sobą niezależne rejestry 27 państw członkowskich i pozwalał na rozliczenie transakcji w kilka minut. Krótki czas realizowania transakcji w CITL był korzystny dla uczestników systemu, jednak ograniczał jego operatorom możliwości kontrolne, co ułatwiało potencjalne nadużycia. Wraz z uruchomieniem wspólnotowego rejestru nastąpiła implementacja wytycznych zawartych w rozporządzeniu Komisji UE (920/2010¹). Najważniejszą zmianą okazało się wydłużenie procesu weryfikacji każdego przelewu do 26 godzin w celu dokładniejszego sprawdzenia legalności transakcji i umożliwienia podjęcia działań wyjaśniających w razie jakichkolwiek podejrzeń. W przyszłości planowane są dodatkowe usprawnienia, takie jak definiowanie przez użytkowników systemu „kont zaufanych”, między którymi czas transferu uprawnień byłby znacznie krótszy niż 26 godzin oraz odejście od publikowania numerów seryjnych uprawnień EUA. Na oba udoskonalenia będziemy musieli jeszcze poczekać, gdyż administratorzy odłożyli te zmiany na drugi plan ze względu na ciągłe prace z oprogramowaniem i złożoność systemu. Według informacji publikowanych na stronach Komisji całość prac powinna być zakończona przed początkiem kolejnego okresu rozliczeniowego. Nowy system pozwala również na ujednolicenie procedur otwierania rachunków uprawnień w całej Europie. Standaryzacji uległa nie tylko lista dokumentów wymaganych od nowych uczestników, ale także zasady ich weryfikacji. Restrykcyjna kontrola nowych uczestników rynku i możliwość sprawdzania obecnych członków z pewnością przyczynią się do zwiększenia wiarygodności systemu.

 

Wobec przypadku posiadacza rachunku oraz jego przedstawicieli nie może się toczyć postępowanie w związku z wyłudzeniami uprawnień oraz o wprowadzanie do obrotu pieniędzy pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł, finansowaniem terroryzmu czy innych przestępstw, w których rachunek mógłby stanowić narzędzie. Administrator rejestru może odmówić otwarcia rachunku, jeśli wobec podmiotu toczy się takie postępowanie lub w ciągu ostatnich pięciu lat był on skazany prawomocnym wyrokiem sądu za tego rodzaju przestępstwa.

 

Rozpoczynający się w przyszłym roku nowy okres rozliczeniowy również przyniesie zmiany mające na celu poprawę bezpieczeństwa. Po pierwsze, zmieni się sposób wprowadzania uprawnień do obrotu – część uprawnień będzie sprzedawanych na aukcjach. Implementując system aukcyjny, zarządzający platformami będą mieli kolejną możliwość weryfikacji uczestników rynku. Wymóg dostarczenia obszernego zbioru dokumentów (wymienionych w rozporządzeniu 1031/2010 Komisji Europejskiej²) przez przyszłych uczestników aukcji powinien skutecznie uniemożliwić dostęp do rynku osobom niepożądanym. Warto wspomnieć, iż obecnie Komisja Europejska pracuje także nad nowelizacją dyrektywy MIFID (ang. Markets in Financial Instruments Directive), zgodnie z którą jednostki rynku carbon mają być traktowane jak instrumenty finansowe. Nadzór nad tym rynkiem pozostanie w rękach właściwych dla danego państwa organów – w Polsce będzie to Komisja Nadzoru Finansowego.

 

Dla przedsiębiorców ważne jest to, iż z początkiem nowego okresu wszystkie uprawnienia znajdujące się w systemie będą wolne od obciążeń historycznych. Wprawdzie jednostki z obecnego okresu rozliczeniowego zachowują swoją ważność w przyszłych latach, jednak ich przeniesienie będzie polegało na kolejnej weryfikacji i konwersji na „nowe” uprawnienia.

 

Analizując poziom bezpieczeństwa całego systemu, należy wziąć pod uwagę długość jego funkcjonowania. Jest to stosunkowo młody rynek z wyjątkowo burzliwą historią. Głośne wyłudzenia podatkowe oraz kradzieże uprawnień nie przyczyniły się do pozytywnej opinii inwestorów o nim. Jednak kolejno wprowadzane radykalne działania mają na celu poprawę reputacji rynku i zwiększenie bezpieczeństwa transakcji na nim zawieranych. Podporządkowanie mechanizmów funkcjonujących na rynku carbon ustawodawstwu rynków finansowych pozwoli na osiągnięcie założeń twórców całego systemu.

 

1. Rozporządzenie Komisji (UE) nr 920/2010 z 7 października 2010 r. w sprawie standaryzowanego i zabezpieczonego systemu rejestrów na mocy dyrektywy 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz decyzji nr 280/2004/WE Parlamentu Europejskiego i Rady.

2. Rozporządzenie Komisji (UE) nr 1031/2010 z 12 listopada 2010 r. w sprawie harmonogramu, kwestii administracyjnych oraz pozostałych aspektów sprzedaży na aukcji uprawnień do emisji gazów cieplarnianych na mocy dyrektywy 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającej system handlu przydziałami emisji gazów cieplarnianych we Wspólnocie.

 

Wojciech Hofman, analityk rynku carbon, Consus

 

LINKI 1. http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2010:270:0001:0052:PL:PDF 2. http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2010:302:0001:0041:PL:PDF