W rozporządzeniu REACH określono ograniczenia, zgodnie z którymi produkcja, wprowadzanie do obrotu czy też stosowanie substancji stwarzających zagrożenie może zostać zabronione bądź podlegać określonym uwarunkowaniom.
W Polsce system kontroli obrotu oraz stosowania substancji i mieszanin, zgodny z przepisami Unii Europejskiej, reguluje Ustawa z 25 lutego 2011 r. o substancjach chemicznych i ich mieszaninach1. Określono w niej m.in. warunki, zakazy i ograniczenia produkcji, wprowadzania do obrotu lub stosowania substancji chemicznych w ich postaci własnej, jako składników mieszanin lub w wyrobach w zakresie nieuregulowanym rozporządzeniem REACH2, w celu ochrony przed szkodliwym wpływem na zdrowie człowieka lub środowisko. Art. 26 tego aktu prawnego gwarantuje ministrowi gospodarki możliwość wprowadzenia krajowych ograniczeń w stosunku do niektórych chemikaliów oraz doprecyzowania sposobu, w jaki będą egzekwowane i przestrzegane ograniczenia, wprowadzone przez załącznik XVII do rozporządzenia REACH. Wejście w życie tego załącznika spowodowało, że 1 czerwca 2009 r. została uchylona dyrektywa 76/769/EWG, która wcześniej wskazywała na zakazy i ograniczenia.
 
Ograniczenia
Obecnie przepisy tytułu VIII oraz załącznika XVII do rozporządzenia REACH wskazują na ograniczenia, zgodnie z którymi produkcja, wprowadzanie do obrotu czy też stosowanie substancji, stwarzających zagrożenie może zostać zabronione bądź podlegać określonym uwarunkowaniom, jeśli Komisja Europejska uzna ryzyko za niedopuszczalne dla zdrowia człowieka i środowiska. Substancje ujęte w załączniku XVII nie podlegają ograniczeniom, jeśli są stosowane do celów badań naukowych i rozwojowych w skali laboratoryjnej lub zastosowano dla nich odstępstwa. W załączniku XVII określa się ewentualny brak zastosowania ograniczenia do badań dotyczących produktów i procesu produkcji oraz ich rozwoju, a także maksymalną ilość substancji podlegającą zwolnieniu. Dodatkowo substancja w postaci własnej, jako składnik mieszaniny lub w wyrobie, w stosunku do której w załączniku XVII zostało określone ograniczenie, nie może być produkowana, wprowadzana do obrotu lub stosowana, chyba że firma spełni warunki tego ograniczenia. Do 1 czerwca 2013 r. każde państwo członkowskie może utrzymywać wszelkie obecne i bardziej rygorystyczne w porównaniu z załącznikiem XVII ograniczenia produkcji, wprowadzania do obrotu lub stosowania substancji, ale pod warunkiem, że ograniczenia te zostały notyfikowane zgodnie z traktatem UE.
Komisja Europejska wykaz tych ograniczeń publikuje na stronie internetowej. Polska aktualnie nie notyfikowała żadnego dodatkowego, krajowego ograniczenia.
 
Zgodność z wymaganiami
Należy zaznaczyć, że załącznik XVII do rozporządzenia REACH często się zmienia. Stało się tak już sześć razy. Ma to miejsce w przypadku, gdy istnieje ryzyko dla zdrowia człowieka lub środowiska, którego nie można zaakceptować, wynikające z produkcji, stosowania lub wprowadzania substancji do obrotu i któremu należy przeciwdziałać na terytorium całej Unii. Załącznik XVII zmienia się zgodnie z procedurą, o której mowa w art. 133 ust. 4 rozporządzenia REACH, poprzez przyjęcie nowych ograniczeń lub zmianę już istniejących. Procedura zmian załącznika jest opisana w artykułach 69-73. Wynika z nich, że Komisja Europejska zwraca się do Europejskiej Agencji Chemikaliów o sporządzenie dokumentacji zgodnej z wymaganiami określonymi z załączniku XV lub taką dokumentację może sporządzić państwo członkowskie. Następnie Komitet ds. Oceny Ryzyka i Komitet ds. Analiz Społeczno-Ekonomicznych sprawdza, czy przedłożona dokumentacja jest zgodna z wymaganiami załącznika XV. W ciągu 30 dni od otrzymania dossier odpowiedni komitet powiadamia Agencję lub państwo członkowskie, wnioskujące o wprowadzenie ograniczeń, o swej opinii na temat zgodności dokumentacji z wymaganiami. Następnie Agencja publikuje na swojej stronie internetowej informacje dotyczące substancji, dla których ustalane jest ograniczenie, a później zwraca się do wszystkich zainteresowanych stron o przedkładanie dokumentacji, indywidualnie lub grupowo, w ciągu sześciu miesięcy od daty publikacji. Konieczne są uwagi dotyczące dokumentacji i proponowanych ograniczeń, a także analizy społeczno-ekonomiczne proponowanych ograniczeń rozpatrujących korzystne i niekorzystne aspekty proponowanych ograniczeń oraz informacji, które mogą być użyte do przeprowadzenia analiz zgodnych z wymaganiami określonymi w załączniku XV.W końcowej fazie procedury Agencja przekazuje ostateczną opinię wraz z propozycją dotyczącą ograniczeń do Komisji.
 
Jeśli spełnione są warunki art. 68 rozporządzenia REACH, Komisja przygotowuje projekt zmiany załącznika XVII. Najważniejsze jest jednak to, że substancja w postaci własnej, jako składnik mieszaniny lub w wyrobie, w stosunku, do której zostało określone ograniczenie, nie może być produkowana, wprowadzana do obrotu lub stosowana, chyba że spełnione są warunki tego ograniczenia. Aktualnie w załączniku XVII znajduje się 60pozycji. Przykładowe ograniczenia, o które często pytają przedsiębiorstwa, kontaktując się Krajowym Centrum Informacyjnym ds. REACH i CLP, zapisano w tabeli.
 
Tab. Przykłady ograniczeń
 
Pozycja/Substancja
Ograniczenie, zakaz
48. Toluen
Nr CAS 108-88-3
Nr WE 203-625-9
Nie jest wprowadzany do obrotu ani stosowany jako substancja w mieszaninach w stężeniu równym lub większym niż 0,1% masy w klejach lub farbach w pojemnikach aerozolowych, przeznaczonych do powszechnej sprzedaży.
56. Metylenodifenylo diizocyjanian (MDI)
Nr CAS 26447-40-5
 Nr WE 247-714-0
 
 
Nie jest wprowadzany do obrotu po 27 grudnia 2010 r. jako składnik mieszanin w stężeniach równych lub większych niż 0,1% masowych MDI, w celu powszechnej sprzedaży, chyba że przed wprowadzeniem do obrotu dostawcy dopilnują, aby opakowanie: zawierało rękawice ochronne zgodne z wymogami dyrektywy Rady 89/686/EWG (z wyjątkiem klejów termotopliwych), bez uszczerbku dla innych przepisów prawodawstwa wspólnotowego dotyczącego klasyfikacji, opakowania oraz oznakowania substancji i mieszanin, było opatrzone widocznym, czytelnym i nieusuwalnym napisem o treści: „Stosowanie tego produktu może wywoływać reakcje alergiczne u osób uczulonych na diizocyjaniany. Osoby cierpiące na astmę, egzemę lub dolegliwości skórne powinny unikać kontaktu, w tym kontaktu skórnego, z tym produktem”. Ten produkt nie powinien być stosowany przy słabej wentylacji, chyba że używana jest maska ochronna z odpowiednim filtrem przeciwgazowym (np. typu A1 zgodnie z normą EN 14387).
58. Azotan amonu (AA)
Nr CAS 6484-52-2
Nr WE 229-347-8
 
1) Nie jest wprowadzany do obrotu po raz pierwszy po 27 czerwca 2010 r. jako substancja lub w mieszaninach zawierających ponad 28% masowo azotu w stosunku do azotanu amonu, do użycia jako nawóz stały, jedno- lub wieloskładnikowy, chyba że jest on zgodny z przepisami technicznymi, dotyczącymi nawozów na bazie azotanu amonu z wysoką zawartością azotu, określonymi w załączniku III do rozporządzenia (WE) nr 2003/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady.
2) Nie jest wprowadzany do obrotu po 27 czerwca 2010 r. jako substancja lub w mieszaninach zawierających co najmniej 16% masowo azotu w stosunku do azotanu amonu, z wyjątkiem sprzedaży dla: dalszych użytkowników i dystrybutorów, w tym osób fizycznych i prawnych, posiadających licencję lub zezwolenie zgodnie z dyrektywą Rady 93/15/EWG, a także rolników w celu wykorzystania w działalności rolniczej prowadzonej w pełnym lub niepełnym wymiarze czasu pracy i niekoniecznie w zależności od powierzchni gruntów.
Zgodnie z interpretacją Komisji, zawartą w dokumencie „Questions and agreed answers concerning the implementation of annex XVII to REACH on the restrictions on the manufacturing, placing on the market, and use of certain dangerous substances, mixtures and articles”, odbiorcami azotanu amonu, także w postaci nawozu sztucznego, mogą być wszyscy dalsi użytkownicy i dystrybutorzy, w tym także ci, którzy posiadają pozwolenie zgodne z przepisami Ustawy z 21 czerwca 2002 r. o materiałach wybuchowych do użytku cywilnego, która implementuje dyrektywę Rady 93/15/EWG. Produkty zawierające co najmniej 16% azotu w stosunku do azotanu amonu nie spełniają definicji materiału wybuchowego, dlatego też posiadanie licencji lub zezwolenia dla podmiotów kupujących jest nieuzasadnione i nie wynika z przepisów wspomnianej ustawy. Konsument nie jest uważany za dalszego użytkownika ani dystrybutora w świetle przepisów rozporządzenia 1907/2006/WE, dlatego też nie można sprzedawać mu mieszanin zawierających azot w stężeniu większym niż 16% w odniesieniu do azotanu amonu.
 
Źródła
1. Ustawaz 25 lutego 2011 r.o substancjach chemicznych i ich mieszaninach (DzU z 2011 r. nr 63, poz. 322.
 
2. Rozporządzenie (WE) nr 1907/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z 18 grudnia 2006 r. w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH), utworzenia Europejskiej Agencji Chemikaliów, zmieniające dyrektywę 1999/45/WE oraz uchylające rozporządzenie Rady (EWG) nr 793/93 i rozporządzenie Komisji (WE) nr 1488/94, jak również dyrektywę Rady 76/769/EWG i dyrektywy Komisji 91/155/EWG, 93/67/EWG, 93/105/WE i 2000/21/WE
 
dr inż. Monika Wasiak-Gromek, naczelnik Wydziału Krajowego Centrum Informacyjnego ds. REACH i CLP, Biuro ds. Substancji Chemicznych
 
W kolejnym wydaniu opublikujemy drugą część artykułu, w której zostanie poruszona kwestia procedury udzielania zezwoleń.