Co warto wiedzieć przed COP i o COP 14

Klimat Ziemi od początku jej istnienia zmieniał się pod wpływem wielu czynników, które częściowo są ze sobą powiązane. Są to zmiany aktywności Słońca, parametrów orbity Ziemi, stężenia gazów cieplarnianych w atmosferze, cyrkulacji oceanicznej i pokrycia powierzchni Ziemi oraz erupcje wulkanów.

Przynajmniej od kilkuset lat na klimat Ziemi oddziałuje również człowiek. Czyni to nieprzerwanie od rewolucji przemysłowej, która rozpoczęła się w końcu XVIII w. i doprowadziła do masowego użycia paliw kopalnych. Wzrastająca liczba ludności zwiększyła presję na naturalne ekosystemy (tzw. antropopresję) – obszary leśne zostały przekształcone na tereny rolnicze lub takie, na których rozwija się osadnictwo bądź przemysł. Zmiany użytkowania terenu i przyrost produkcji energii doprowadziły do znacznego wzrostu zawartości gazów cieplarnianych w atmosferze, wzmagającego intensywność efektu cieplarnianego.

Globalny wzrost temperatury nie jest przestrzennie jednorodny. Nie rozkłada się w sposób równomierny na całą powierzchnię Ziemi, a charakteryzuje się wyraźnym zróżnicowaniem regionalnym. Temperatura powietrza nad lądami wzrasta znacznie szybciej niż nad oceanami. Jest to związane z dużą pojemnością cieplną wody i większą możliwością oddawania ciepła w procesie parowania. Prowadzi to równocześnie do zróżnicowania pomiędzy półkulą północną, w której ocieplenie ze względu na większą ilość lądów jest w sposób dostrzegalny wyraźniejsze, a południową. Ocieplenie w okresie 1901-2005 ma charakter istotny statystycznie (a więc bardziej przekonujący) na ok. 80% powierzchni Ziemi (włącznie z wodami).

Najbardziej widoczne jest w kontynentalnych częściach Ameryki Północnej, Europy i Azji. Największe ocieplenie zaobserwowano w wysokich szerokościach geograficznych. Jednak obok rejonów, w których klimat na przestrzeni ostatnich 100 lat wyraźnie się ocieplił, istnieją także niewielkie odizolowane obszary, gdzie w okresie 1901-2005 nie zaobserwowano statystycznie istotnego ocieplenia, a nawet zanotowano niewielki, lokalny spadek temperatury. Jednak brak ocieplenia może oznaczać niedostatek wystarczającej serii danych (z uwagi na brak gęstej sieci pomiarowej z długimi seriami obserwacji), brak wyraźnej tendencji czy też zbyt słabe ocieplenie, żeby pozytywnie przejść rygory testu.

W ostatnich dziesięcioleciach zauważono istotne zmiany częstości i intensywności wystąpienia ekstremalnych zjawisk związanych z pogodą. Na znacznych obszarach zmniejsza się liczba dni mroźnych i bardzo mroźnych, a zwiększa liczba dni upalnych.

W wielu regionach globu niektóre ekstrema klimatyczne (np. fale upałów i susze, intensywne opady, powodzie i tropikalne cyklony) stają się silniejsze i coraz częściej przybierają rozmiar katastrof. Zaobserwowano wyraźny wzrost negatywnych skutków społecznych i ekonomicznych, spowodowanych naturalnymi zdarzeniami, związanymi z pogodą w ciągu ostatnich kilku dziesięcioleci.

Za ten stan rzeczy odpowiedzialne są różne mechanizmy – procesy społeczno-ekonomiczne, zmiany użytkowania terenu oraz efekty klimatyczne. Coraz wyższy jest potencjał strat spowodowanych katastrofami naturalnymi w bogacących się społeczeństwach. Jednak również globalne zmiany klimatu mają istotny wpływ na wzrost zjawisk ekstremalnych. Nie można powiedzieć, że wystąpienie konkretnego zjawiska jest spowodowane zmianą klimatu, ale można stwierdzić, że rośnie prawdopodobieństwo częstszego wystąpienia takich (i bardziej intensywnych) zjawisk w przyszłości.

W ciągu najbliższych dwóch dziesięcioleci oczekuje się globalnego ocieplenia rzędu 0,2°C na dekadę. Rozbieżności między scenariuszami IPCC przy tak krótkim horyzoncie rozważań nie prowadzą do istotnych różnic w ociepleniu. Jednak nawet jeśli utrzymalibyśmy stężenie gazów cieplarnianych w atmosferze na poziomie z 2000 r. (co jest oczywiście niemożliwe), to i tak spodziewany wzrost temperatury wyniósłby 0,1°C na dekadę. W następnych dziesięcioleciach będzie on zależał od tego, czy zostanie przyjęta i skutecznie realizowana światowa strategia działań na rzecz ochrony klimatu.

Niekorzystnych konsekwencji zmian klimatu można w wielu przypadkach uniknąć lub je zredukować poprzez wprowadzenie skutecznej polityki przeciwdziałania. Jednak działania te wymagają dobrej woli i współpracy międzynarodowej.

Ramowa Konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie Zmian Klimatu i jej Protokół z Kioto stanowią podstawę międzynarodowych działań, mających na celu ograniczenie zmian klimatu. Konwencja została przyjęta w marcu 1994 r. i była ratyfikowana przez prawie wszystkie państwa członkowskie ONZ. Protokół z Kioto, który zawiera narzędzia implementacji Konwencji, został wprowadzony w życie w lutym 2005 r. Zgodnie z art. 3.1 Protokołu, kraje Aneksu I (kraje rozwinięte i kraje transformujące gospodarkę) zgodziły się zredukować emisję gazów szklarniowych o co najmniej 5% poniżej poziomu z roku bazowego (na ogół 1990 r.).

 Jednak samo porozumienie z Kioto nie wystarczy, zwłaszcza że nie zostało ono ratyfikowane przez USA. Duże kraje dynamicznie rozwijające się, takie jak Chiny i Indie, które obecnie wprowadzają do atmosfery wielkie ilości gazów cieplarnianych (Chiny prześcignęły USA nie tylko na olimpiadzie, ale też w kategorii emisji gazów szklarniowych do atmosfery), w ogóle nie są zobowiązane do redukcji emisji.

Jeśli nie nastąpi zmiana polityki energetycznej na świecie, można się spodziewać, że w 2030 r. emisje CO₂ związane z energetyką będą o 40-110% wyższe niż w 2000 r., przy czym większość emisji (od ²/₃ do ³/₄) pochodzić będzie z krajów spoza Aneksu I.

Kolejnym milowym krokiem w stronę nowego globalnego porozumienia w sprawie zmian klimatu będzie Konferencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu COP – 14 w dniach 1-12 grudnia 2008 r. w Poznaniu.

Przygotowania do tej Konferencji rozpoczęły się po podpisaniu przez polski rząd i sekretariat Konwencji klimatycznej ONZ (UNFCCC) 17 stycznia umowy na realizację Konferencji w Polsce. Szczyt COP to najbardziej prestiżowe forum dyskusji politycznej na temat zmian klimatu. Organizatorem Konferencji jest Sekretariat Konwencji Narodów Zjednoczonych
ds. Zmian Klimatu.

Gospodarzem konferencji będzie rząd RP. Z jego ramienia przygotowania
do Konferencji koordynuje – Ministerstwo Środowiska RP, a minister prof. Maciej Nowicki będzie pełnił funkcję prezydenta tej Konferencji.

Miejsce Konferencji to teren Międzynarodowych Targów Poznańskich. Na ten cel zostało wydzielone 42 000 m² powierzchni konferencyjnej, która spełnia najwyższe światowe standardy infrastruktury: 34 sale konferencyjne oraz biura dla 300 osób z Sekretariatu UNFCCC. Infrastruktura informatyczna zapewnia jednoczesną pracę ok. 2500 komputerów, a sieć IP pozwala na płynną komunikację głosową ponad 500 osób obsługi i 500 wolontariuszy.

Poznań wygrał rywalizację z innymi miastami Polskimi o zaszczyt goszczenia uczestników Konferencji, głównie dlatego, że dysponuje unikalną infrastrukturą. Posiada też długą tradycję organizacji dużych wydarzeń i odpowiednie warunki. Obecnie miasto jest dobrze przygotowane do tego, aby przyjąć i zakwaterować ok. 8000 gości, którzy zapowiedzieli swój przyjazd. Będą to politycy, naukowcy, biznesmeni, reprezentanci organizacji rządowych, pozarządowych i międzynarodowych – Poznań i Polska staną się w grudniu prawdziwym klimatycznym centrum świata.

Konferencję poprzedziło zorganizowanie w całym kraju kilkudziesięciu wydarzeń edukacyjnych i popularyzujących temat zmian klimatu, zrealizowanych w ramach Partnerstwa dla Klimatu przez Ministerstwo Środowiska i 27 partnerów w okresie dwóch ostatnich miesięcy. W wydarzeniach wzięło udział kilkanaście tysięcy ludzi.

Partnerstwo dla Klimatu to stworzona przez Ministerstwo Środowiska platforma współpracy z instytucjami i podmiotami działającymi na rzecz ochrony klimatu i popularyzowania wiedzy na ten temat. Celem tego programu jest uświadomienie ludziom, czym są zmiany klimatu, jak możemy zapobiegać ich skutkom i jak im przeciwdziałać.

Z ankiet wynika, że 52% Polaków zdaje sobie sprawę z faktu, że działalność człowieka powoduje zmiany klimatu. Jednak, jak pokazują wyniki badań przeprowadzonych przez Ministerstwo Środowiska, tylko ok. 30% z nas oszczędza wodę czy prąd. To za mało, aby powstrzymać katastrofalne skutki globalnego ocieplenia.

Równolegle do Konferencji 150 plakatów przygotowanych przez studentów Akademii Sztuk Pięknych w Poznaniu ASP zostanie pokazanych w ramach Partnerstwa dla Klimatu podczas wystawy: „Globalne ocieplenie – Global Warming” w hali nr 5 MTP. Projekt prowadzony jest w dwóch pracowniach plakatu: prof. Grzegorza Marszałka i prof. ASP Eugeniusza Skorwidera. W pawilonie tym będzie można oglądać również globalną ekspozycje „Technologie dla Ochrony Klimatu”.

Ceremonię otwarcia Konferencji 1 grudnia poprzedzi ośmiominutowy film przygotowany przez Ministerstwo Środowiska we współpracy z Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Instytutem Adama Mickiewicza. Hasło przyświecające filmowi to „Solidarność dla zmian”. Obraz przedstawiał będzie polską przyrodę, nasze dokonania w zakresie ochrony jej i klimatu w odniesieniu do solidarności w działaniu, zakorzenionej w tradycji polskiego społeczeństwa.

Każdy zagraniczny uczestnik Konferencji otrzyma ekologiczny pakiet powitalny, w skład którego wchodzą: ekologiczna torba na ramię wykonana z biodegradowalnego materiału, zeszyty z ekologicznego papieru, długopisy w drewnianej oprawie, a także czapka, szalik, miód gryczany i porcelanowa figurka z Ćmielowa.

 Goście otrzymają także album opisujący polskie i zagraniczne inicjatywy w zakresie zapobiegania zmianom klimatu, które są realizowane w ramach programu Partnerstwo
dla Klimatu.

Ponadto – w myśl zasady „go-green”, przyświecającej organizatorom Konferencji – goście poznańskiego szczytu dostaną także interaktywną prezentację o polskiej kulturze, tradycji
i przyrodzie, zapisaną na dołączonych do zestawu pen-drive’ach.

Ministerstwo Środowiska w nawiązaniu do COP 14 realizuje zintegrowaną komunikację na temat zmian klimatu. Czyni to, wykorzystując nowoczesne i interaktywne środki przekazu w Internecie (ekologiczny blog, profil na portalu społecznościowym MySpace, wyspa w Secondo Life), prowadząc kampanię edukacyjną „Zmień nawyki na dobre, zmień klimat na lepszy” oraz poprzez niestandardowe działania, tj. happeningi.

Do opracowania wykorzystano artykuły z „Zeszytów Komunalnych” „Przeglądu Komunalnego” 11/20008 oraz informacje prasowe Ministerstwa Środowiska.