Zagrożenie bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej w sierpniu br. było przyczyną wprowadzenia przez PSE ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej.

Polskie Sieci Elektroenergetyczne, pełniące funkcję operatora systemu przesyłowego elektroenergetycznego (dalej OSP) na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej, w związku z obniżeniem dostępnych rezerw zdolności wytwórczych poniżej niezbędnych wielkości, co było spowodowane wyjątkowo wysokimi temperaturami i niskimi stanami wód w zbiornikach wodnych w sierpniu br., na podstawie art. 11c ust. 1 pkt 5 Ustawy z 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (DzU z 2012 r. poz. 1059 ze zm., dalej ustawa), stwierdziły wystąpienie zagrożenia bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej w rozumieniu postanowień art. 3 pkt 16d ustawy.

Pełna gotowość i współpraca

Służby dyspozytorskie OSP we współpracy ze służbami dyspozytorskimi operatorów systemów dystrybucyjnych elektroenergetycznych, służbami ruchowymi wytwórców i odbiorców końcowych, na bieżąco podejmowały działania ukierunkowane na zapewnienie bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej, o których mowa w art. 11d ustawy, w sposób powodujący jak najmniejsze zakłócenia w funkcjonowaniu rynku energii elektrycznej i w zakresie niezbędnym do przywrócenia prawidłowego działania systemu elektroenergetycznego. Na bieżąco podejmowano decyzje dotyczące w szczególności korekty warunków pracy kluczowych dla KSE elektrowni systemowych. W związku z tym na polecenie służb dyspozytorskich OSP uruchomiono dostępne jednostki wytwórcze centralnie dysponowane. Służby dyspozytorskie wydały też polecenie odwołania wszelkich prób i pomiarów w pracujących blokach, skutkujących możliwością ubytków mocy, a także zaprzestały wydawania zgody na odstawienia jednostek wytwórczych do remontów bieżących. Zostały ograniczone zdolności eksportowe na aukcjach dobowych. OSP poinformował, stwierdzając wystąpienie stanu zagrożenia bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej, że wyczerpał dostępne środki mogące zapobiec wystąpieniu tego zagrożenia, w tym także możliwości interwencyjnych zakupów mocy i energii z systemu czeskiego, niemieckiego, słowackiego lub szwedzkiego.

Dodatkowo z uwagi na brak możliwości zapewnienia bezpieczeństwa pracy sieci elektroenergetycznej w możliwych do przewidzenia warunkach, co wynikało z obserwowanego pogłębiania się ubytków, związanych z warunkami eksploatacyjnymi, w tym hydrologicznymi w elektrowniach, jak i z ograniczoną możliwością wyprowadzenia mocy z jednostek wytwórczych (obniżenie obciążalności elementów sieci dystrybucyjnej w warunkach utrzymujących się wysokich temperatur), OSP podjął decyzję o wprowadzeniu ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Zgodnie z art. 11c ust. 2 pkt 2 ustawy, na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej ograniczenia w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej w trybie normalnym na polecenie OSP można wprowadzić do czasu wejścia w życie przepisów wydanych na podstawie art. 11 ust. 7 ustawy, jednak nie dłużej niż na 72 godziny. OSP poinformował, że ze względu na prognozowane warunki atmosferyczne okres 72 godzin ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej w trybie normalnym na polecenie OSP może być niewystarczający, zatem utrzymanie funkcjonowania Krajowego Systemu Elektroenergetycznego wymaga ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej w trybie art. 11 ust. 7.

W związku z postanowieniami §4 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 Rozporządzenia Rady Ministrów z 23 lipca 2007 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu wprowadzania ograniczeń w sprzedaży paliw stałych oraz w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej lub ciepła (DzU z 2007 r. nr 133, poz. 924, dalej rozporządzenie), OSP zawnioskował o wystąpienie, na podstawie art. 11 ust. 7 ustawy, z wnioskiem do Rady Ministrów o wprowadzenie w drodze rozporządzenia, o którym mowa w przepisie ustawy, ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej.

Operator Systemu Przesyłowego elektroenergetycznego poinformował, że Rada Ministrów w celu zapewnienia właściwego funkcjonowania Krajowego Systemu Elektroenergetycznego na wniosek ministra właściwego do spraw gospodarki, działając na podstawie art. 11 ust. 7 Ustawy z 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (DzU z 2012 r. poz. 1059, z późn. zm.), przyjęła rozporządzenie, wprowadzające ograniczenia w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej na okres od 11 sierpnia 2015 r. do 31 sierpnia 2015 r.

O wprowadzanych stopniach zasilania OSP informował za pomocą odpowiednich komunikatów radiowych i informacji zamieszczanych na stronie internetowej.

 Niezbędne są inwestycje

Jeśli nie dojdzie do powtórzenia nieprzewidywalnych, awaryjnych wyłączeń bloków energetycznych na (ubytki awaryjne w KSE 10 sierpnia 2015 r. przekroczyły 5 tys. MW) lub ekstremalnych warunków pogodowych, OSP nie przewiduje problemów w funkcjonowaniu. Nie ulega jednak wątpliwości, że w celu uniknięcia podobnych zdarzeń w kolejnych latach konieczna jest kontynuacja poważnych inwestycji we wszystkich obszarach sektora elektroenergetycznego.

Dla zobrazowania potrzeb warto zapoznać się z wykresem wzrostu zapotrzebowania na moc szczytową w okresie lata i zimy w latach 1997-2014 (rys. 1) oraz prognoz zapotrzebowania na moc szczytową do 2025 r. (rys. 2).

Dotyczy to przede wszystkim sektora wytwarzania, ale również dystrybucji i przesyłu energii elektrycznej. Z całą pewnością oprócz wymienionych działań systemowych poprawiających bilans mocy, należy wykorzystywać dodatkowe rozwiązania zmniejszające ryzyko niedoboru energii na rynku, np. zakup usługi interwencyjnej rezerwy zimnej, dalszy rozwój usługi redukcji zapotrzebowania na polecenie operatora, pozyskiwanie dodatkowych środków finansowych na utrzymanie koniecznych rezerw mocy w systemie, a w tym operacyjnej rezerwy mocy oraz strategicznych rezerw operatorskich. Należy kontynuować inwestycje zmierzające do dalszego rozwoju połączeń transgranicznych. W tym roku ukończony zostanie projekt budowy mostu polsko-litewskiego udostępniającego moc wymiany na poziomie 500 MW. Zakończy się również budowa przesuwników fazowych na granicy zachodniej, co pozwoli na uzyskanie kontroli nad przepływami transgranicznymi, a w efekcie zwiększy możliwości fizycznej wymiany mocy na połączeniach synchronicznych (po zakończeniu części niemieckiej uzyskamy ok. 500 MW importu i 1500 MW eksportu).

 Potrzebny jest rozwój OZE

Nie do przecenienia jest dalsze rozwijanie energetyki odnawialnej, zwłaszcza tej jej części, która dobrze wpisuje się w proces budowy optymalnej struktury źródeł wytwórczych. Szczególna rola przypada źródłom fotowoltaicznym, które szczegółowo opisałem w artykułach: 10/2012, 11/2012, 4/2015. Szczególnie korzystne są ich wpływ na bilansowanie mocy w miesiącach letnich oraz krótki okres realizacji procesu inwestycyjnego. Lepsza absorpcja energii i jej wykorzystanie w trudnych momentach pracy KSE są możliwa dzięki wykorzystaniu pracy systemów do magazynowania energii ? szczegóły w artykułach w ?Czystej Energii? (wydania 10/2010, 5/2011, 10/2011, 6/2012, 6/2014, 10/2014).

Najlepszym przykładem łatwych do zaimplementowania rozwiązań technicznych są instalacje pomp ciepła, umożliwiające ograniczenie szczytów obciążenia i wykorzystanie czystej oraz taniej energii w okresach dolin obciążenia. Podobny potencjał tkwi również w pojazdach elektrycznych.

Warto też w publicznej dyskusji o bieżącym kryzysie wrócić do tematu inteligentnych liczników, dzięki którym dostawca energii mógłby na podstawie bieżących danych dotyczących zużycia i cen energii elektrycznej kształtować swoje zapotrzebowanie na energię w gospodarstwach domowych. W obszarze tym pozostaje niewykorzystana poważna rezerwa mocy w systemie. Tematom tym oraz związanym z nimi taryfom dynamicznym poświęciłem artykuł w numerze 1/2013.

Implementacja tych rozwiązań wymaga jednak szybkich decyzji w zakresie wdrażania inteligentnej sieci energetycznej. Artykuły dotyczące tej kwestii opublikowałem w wydaniach 11/2010, 5/2012 i 11/2012. Miejmy nadzieję, że problematyka ta znajdzie odzwierciedlenie w wielu praktycznych przykładach w procesie wdrażania strategii rozwoju krajowej elektroenergetyki.

 Tytuł i śródtytuły od redakcji