Zgodnie z ustawą o gospodarce komunalnej na gminach spoczywa obowiązek właściwego zorganizowania wykonawstwa zadań o charakterze użyteczności publicznej, których celem jest bieżące i nieprzerwane zaspokajanie zbiorowych potrzeb ludności w drodze świadczenia powszechnie dostępnych usług.

Gminy nie muszą ani bezpośrednio, ani pośrednio prowadzić gospodarki komunalnej. Mogą powierzyć wykonywanie zadań z zakresu gospodarki komunalnej osobom fizycznym, osobom prawnym lub jednostkom organizacyjnym nieposiadającym osobowości prawnej w drodze umowy na zasadach ogólnych – z uwzględnieniem przepisów o finansach publicznych lub, odpowiednio, przepisów o zamówieniach publicznych, o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Póki co, zdecydowana większość gmin prowadzi gospodarkę komunalną w oparciu o własne przedsiębiorstwa działające w dopuszczalnych przez tę ustawę formach: zakładu budżetowego lub spółek prawa handlowego.
Według Informacji o przekształceniach i prywatyzacji mienia komunalnego przygotowanej przez Ministerstwo Skarbu Państwa, 31 grudnia 2003 r. w Polsce funkcjonowały 1032 gminne zakłady budżetowe, 174 gminne jednostki budżetowe oraz 2583 spółki kapitałowe (w tym 1599 spółek z wyłącznym udziałem gmin).
Przedstawione liczby pokazują, że od 1990 r. w obrębie gminnej gospodarki komunalnej wiele się zmieniło. Wprawdzie zmiany zachodzą bardzo wolno i tylko w niektórych jednostkach samorządu terytorialnego, ale postępują one we właściwy...