Czy nowe stadiony zaśmiecą?
Obiekty sportowe jako zasoby w przestrzeni miejskiej
Masowe imprezy o skali międzynarodowej, organizowane cyklicznie w różnych miejscach na świecie niosą ze sobą ogromny potencjał oddziaływania. Wpływają one zarówno na gospodarkę danego regionu, jak i na lokalne środowisko przyrodnicze oraz relacje społeczne mieszkańców obszaru, na którym się odbywają.
Należy podkreślić, że przygotowania do Mistrzostw Świata, Mistrzostw Europy, igrzysk olimpijskich, światowych wystaw EXPO lub międzynarodowych festiwali muzycznych typu Eurowizja trwają latami, a sama impreza – zaledwie kilka lub kilkanaście dni. Organizacja takich przedsięwzięć często skupia się na marketingowym efekcie spektakularności i niepowtarzalności chwilowego wydarzenia, co doprowadza do przeskalowania zamierzeń inwestycyjnych, rozproszenia środków i zasobów materiałowych, braku zapewnienia ciągłości dalszego, sensownego użytkowania zagospodarowanych obszarów i obiektów. Liczenie zysków i strat związanych z organizacją powinno odbywać się w szerszej perspektywie czasowej. Trzeba uwzględnić koszty funkcjonowania obiektów wraz z przyległymi obszarami w okresie po zakończeniu wydarzenia, czy są dalej akceptowane i wpisują się w życie lokalnej społeczności. Z tego powodu analiza funkcjonowania terenów poolimpijskich czy powystawowych, znajdujących się na obszarze miast, pozwala na wyciągnięcie ciekawych wniosków.
Światowe rozwiązania
Przykładowo rozległy obszar „Sydney Olimpic Park”, zrealizowany z rozmachem dla potrzeb Igrzysk Olimpijskich w 2000 r., zyskał miano „Sydney Jurastic Park”, ze względu na niszczejące i mało użytkowane obiekty sportowe. Ambitne założenia projektowe, przygotowywane dla Aten w 2004 r. m.in. przez słynnego architekta Calatravę, nie zostały zrealizowane w 100% ze względu na problemy finansowe i organizacyjne. Stadiony piłkarskie zbudowane dla potrzeb Mistrzostw Świata w Korei Południowej i Japonii świecą pustkami, gdyż przeskalowano ich wielkość1. Areny sportowe w USA, przykładowo Three Rivers Stadium w Pitsburgu, zrealizowano wg przestarzałego paradygmatu otaczania obiektów hektarami betonowych parkingów bez zapewnienia sprawnej, masowej komunikacji publicznej. Przez to odcięto kibiców od nazbyt oddalonych miejskich restauracji, kafejek, klubów i miejsc kultury, ograniczając poziom dochodowości lokalnego biznesu2. Amsterdam ArenA, stadion Ajaxu, uznawany za jeden z najnowocześniejszych, wielofunkcyjnych stadionów europejskich, z ruchomym, w pełni zamykanym dachem, charakteryzuje się słabą akustyką wnętrza, choć w założeniu pełni dodatkową funkcję ogromnej hali koncertowej.
Mimo wspomnianych mankamentów, których należałoby się wystrzegać w przyszłych realizacjach, efekty uzyskane przez organizatorów masowych imprez międzynarodowych są pozytywne. Standardem stało się, że miasta lub państwa aplikujące o organizację ważnych, globalnych imprez, promują w swoich wnioskach chęć rozwiązania problemów środowiskowych lub ekologicznych, a to przy okazji wznoszenia nowych obiektów, budowy infrastruktury. Kreują przy tym proces rewitalizacji zdegradowanych terenów lub restytucji obszarów zieleni. W tej skali inwestycji urbanistycznych możemy mówić o recyklingu przestrzeni, o pozyskiwaniu zapomnianych terenów dla nowej funkcji, tworzeniu połączeń komunikacyjnych udrażniających przepływy mieszkańców, turystów i kapitału pomiędzy izolowanymi wcześniej strukturami miejskimi. Przykładowo inwestycje olimpijskie w Barcelonie, realizowane w pasie nadmorskim (na odcinku ok. 5,2 km) i obszarze portowym, zapoczątkowały proces aktywizacji terenów poprzemysłowych dla nowych funkcji sportowych, kulturalnych oraz biznesowych. Związały ponownie z miastem atrakcyjne tereny nadmorskie, zajmowane wcześniej przez spontanicznie rozwijany przemysł czy przetwórstwo. Proces restrukturalizacji tego obszaru trwa z dużą witalnością do dzisiaj.
Zielone igrzyska
Australia była pierwszym krajem, który w procesie starania się o organizację igrzysk olimpijskich podkreślał elementy ochrony środowiska naturalnego oraz ograniczanie negatywnego oddziaływania na przyrodę. Późniejsze aplikacje narodowych komitetów olimpijskich podkreślały dbałość o środowisko i realizację coraz szerzej zakrojonych programów ekologicznych. Patrząc na przedstawiane założenia planistyczne, utrzymane w duchu zrównoważonego rozwoju, można się przekonać, że z ich praktyczną realizacją bywało różnie. Ocenia się, iż olimpiada w Sydney w 2000 r. zainicjowała „zielone igrzyska” i założenia ekologiczne zrealizowała w 50%. W Atenach było już nieco gorzej. Kandydatura Pekinu wygrała m.in. wskutek podkreślania chęci poprawy złej jakości powietrza dzięki wybudowaniu dużej ilości nowych obiektów sportowych, terenów zielonych, poprawy komunikacji i infrastruktury w ogromnej, stołecznej aglomeracji. Początkowo zanieczyszczenie powietrza postrzegano jako wadę chińskiej oferty, natomiast chęć zmiany tej sytuacji przy wykorzystaniu idei olimpizmu stała się zaletą i szansą Pekinu jako organizatora „zielonych igrzysk”. Międzynarodowy Komitet Olimpijski w 1999 r. zaadaptował zasady Agendy 21 i oficjalnie wprowadził IOC Guide to Sport, Environment and Sustainable Development – wytyczne dla realizacji igrzysk olimpijskich oraz innych wydarzeń sportowych w duchu zrównoważonego rozwoju3. Obecnie olimpiadą, promowaną jako najbardziej ekologiczna i przyjazna środowisku ma być ta w Londynie w 2012 r., czyli w tym samym, w którym Polska i Ukraina gościć będą Mistrzostwa Europy w piłce nożnej.
Jak wypadnie porównanie naszych działań na tle brytyjskich przedsięwzięć w kontekście zagadnień ekologicznych – czas pokaże. Jednakże może warto byłoby zadbać o racjonalne wykorzystanie posiadanych zasobów i chociażby wyciągnąć wnioski z błędów popełnionych przez poprzedników, a także z odniesionych przez nich sukcesów organizacyjnych, logistycznych czy marketingowych.
Wracając do przykładu igrzysk w Australii, lokalizacja wioski olimpijskiej Sydney 2000 w Homebush Bay wiązała się z „utylizacją” obszaru o powierzchni ok. 760 ha, który od 50 lat funkcjonował jako składowisko odpadów komunalnych, przemysłowych i budowlanych, tereny militarne i składy amunicji, obszar zakładów przetwórczych i rzeźni. Problemem do rozwiązania było duże zanieczyszczenie gruntów, chaotyczna zabudowa magazynowa i brak wygodnych powiązań komunikacyjnych z pobliską metropolią Sydney. Ponadto trudności stwarzała degradacja przyległych mokradeł oraz zagrożenie zanieczyszczeniem mangrowego lasu i nielicznych pozostałości lasu eukaliptusowego. Budowę stadionu olimpijskiego poprzedzono międzynarodowym konkursem architektonicznym, w którym warunkiem było stosowanie zasad zrównoważonego rozwoju we wszystkich fazach realizacji inwestycji. Podkreślano minimalne zużycie energii, wody, minimalizację powstawania odpadów, dbałość o aspekty zdrowotne oraz promowanie różnorodności biologicznej4. W projekcie przewidywano wybudowanie większej ilości miejsc na trybunach na okres olimpiady, a po jej zakończeniu demontaż części audytorium i dostosowanie stadionu do bardziej kameralnych, lokalnych potrzeb. Analogicznie postąpiono z wioską olimpijską, gdzie część modularnych, prefabrykowanych budynków dla sportowców została usunięta po zakończeniu igrzysk.
Realizacja obiektów sportowych w związku z organizacją dużego, międzynarodowego wydarzenia jest postrzegana jako gwałtowny, nienaturalny proces rozwoju, który może wpływać na rozregulowanie lokalnej gospodarki. Przykładowo nadmierna koncentracja oraz ilość hoteli i obiektów gastronomicznych w obrębie inwestowanego obszaru może zasadniczo zmienić politykę cenową miejsc noclegowych w danym mieście, spowodować odpływ turystów z niektórych dzielnic, do terenów objętych inwestycjami.
Amsterdam ArenA
Ciekawym przykładem konsekwentnego planowania jest obiekt sportowy Amsterdam ArenA, który wpisuje się w naturalny, powolny proces rozwoju obszaru zurbanizowanego. Początkowo Amsterdam ArenA planowana była jako główny punkt oferty holenderskiej w wyścigu o organizację Igrzysk Olimpijskich w 1992 r., przegranym z Barceloną. Po porażce jednakże projekty stadionu nieco zmieniono. Zdecydowano się na realizację wielofunkcyjnej areny sportowej i kulturalnej przydatnej do dużych imprez masowych i stanowiącej siedzibę klubu Ajax Amsterdam. Stadion może pełnić funkcję sali koncertowej, areny dla przedstawień teatralnych, oficjalnych gali i wieców politycznych oraz krytego lodowiska. Celem hali było zintegrowanie centrum stolicy Holandii z satelitarnymi osiedlami, a szczególnie z dzielnicą Bijlmermeer (odpowiednik blokowiska typu warszawski Ursynów), która poddawana procesowi rewitalizacji dotknięta była wysokim wskaźnikiem bezrobocia. Dominującą funkcję mieszkaniową, skazującą dzielnicę na rolę sypialni Amsterdamu, wzbogacono o nowe elementy komercyjne, tworząc w ten sposób m.in. nowe miejsca pracy. Stadion znajduje się w pobliżu autostrady miejskiej i obwodnicy, w bezpośrednim sąsiedztwie linii kolejowej oraz dwóch linii metra. Komunikacja publiczna promowana jest jako najbardziej adekwatny i wygodny sposób dotarcia widzów na imprezy na stadionie poprzez wybudowanie przystanku kolejki miejskiej w bezpośrednim sąsiedztwie korony stadionu.
Obiekt wybudowano jako inwestycję publiczno-prywatną w 1996 r. i jako pierwszy w Europie posiadał ruchomy, całkowicie zamykany dach. W trakcie imprez masowych, gdy publiczność zajmuje płytę boiska, trawiasta murawa chroniona jest przez przezroczyste i porowate płyty, które zapewniają dostęp światła oraz powietrza maksymalnie na pięć dni. Pod niecką stadionu znajduje się dwupoziomowy parking samochodowy oraz przebiega trasa tranzytowa szybkiego ruchu. Standardowo Arena mieści ok. 52 tys. widzów, zawiera 15 sal bankietowych dla ok. 2,5 tys. gości, widownie obsługiwane są przez ok. 50 kiosków kateringowych5. Odrębnym tematem zrównoważonej gospodarki zasobami, coraz częściej podejmowanym na etapie projektowania obiektów o wielkich kubaturach, jest problem masowej konsumpcji w trakcie dużych spektakli oraz stworzenie systemu segregacji i gospodarowania odpadami u źródła. Amsterdam ArenA zaliczana jest do jednych z najlepiej wykorzystywanych stadionów w Europie, charakteryzującym się dużym natężeniem imprez masowych w skali roku. Przeciętnie organizuje się ich ok. 80 – przy sprzedaży ok. 2 mln biletów rocznie. ArenA dba o wysoki poziom zysków, gdyż zaangażowany kapitał prywatny, domagając się zwrotów poniesionych nakładów, przyczynił się do powołania Amsterdam ArenA Advisory – firmy konsultingowej, zarządzającej stadionem i terenami przyległymi. Renoma i doświadczenie firmy wykorzystywane były przy organizacji Euro 2000, Euro 2004, WC 2006 oraz przygotowań do olimpiady w Pekinie.
Dodatkowo zadbano o rozwój obszarów przylegających do stadionu. W pobliżu wybudowano małe miasteczko handlowe – ArenA Boulevard, powstały obiekty kulturalne, m.in. Heineken Music Hall. Nową atrakcją są obiekty wystawowe Living Tomorrow Amsterdam, prezentujące projekty i prototypy domów jutra oraz futurystycznych pomieszczeń biurowych6. Powstają nowe budynki biurowe oraz apartamentowce. Dobre skomunikowanie obszaru areny stało się atrakcyjnym miejscem rozrywki oraz pracy, szczególnie istotnym dla nieco spauperyzowanej dzielnicy mieszkaniowej Bijlmermeer. Wprowadzono nowy, silny wzorzec urbanistyczny, scalający dwa do niedawna rozszczepione fragmenty miasta. Cenną ideą była realizacja areny w obrębie aglomeracji, a nie na jej skraju. Dzięki temu udało się utrzymać atmosferę obiektu tętniącego życiem, wpisanego w tkankę miejską i tworzącego jej bogactwo, a nie monumentu, upamiętniającego medialne wydarzenie sportowe, będące przecież chwilą w historii imprez globalnych.
Na tym tle organizacja Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej EURO 2012 w Polsce i na Ukrainie jest niewątpliwie wyzwaniem cywilizacyjnym i kulturowym. Planowane stadiony powinny powstać przy uwzględnieniu racjonalnego wykorzystania posiadanych zasobów oraz logicznego ich wkomponowania w strukturę miast – gospodarzy mistrzostw. Niewątpliwie jest to szansa na regenerację zapuszczonych obszarów miejskich, lepsze ich skomunikowanie, ale jednocześnie wykreowanie dalszego, pozytywnego procesu rozwoju tych obszarów.
Źródła
dr inż. arch. Leszek Świątek
Zakład Projektowania Architektonicznego,
Instytut Architektury i Planowania Przestrzennego,
Politechnika Szczecińska
prof. nadzw. dr hab. inż. arch. Jerzy Charytonowicz
Zakład Architektury Wnętrz i Form Przemysłowych,
Wydział Architektury Politechniki Wrocławskiej
Masowe imprezy o skali międzynarodowej, organizowane cyklicznie w różnych miejscach na świecie niosą ze sobą ogromny potencjał oddziaływania. Wpływają one zarówno na gospodarkę danego regionu, jak i na lokalne środowisko przyrodnicze oraz relacje społeczne mieszkańców obszaru, na którym się odbywają.
Należy podkreślić, że przygotowania do Mistrzostw Świata, Mistrzostw Europy, igrzysk olimpijskich, światowych wystaw EXPO lub międzynarodowych festiwali muzycznych typu Eurowizja trwają latami, a sama impreza – zaledwie kilka lub kilkanaście dni. Organizacja takich przedsięwzięć często skupia się na marketingowym efekcie spektakularności i niepowtarzalności chwilowego wydarzenia, co doprowadza do przeskalowania zamierzeń inwestycyjnych, rozproszenia środków i zasobów materiałowych, braku zapewnienia ciągłości dalszego, sensownego użytkowania zagospodarowanych obszarów i obiektów. Liczenie zysków i strat związanych z organizacją powinno odbywać się w szerszej perspektywie czasowej. Trzeba uwzględnić koszty funkcjonowania obiektów wraz z przyległymi obszarami w okresie po zakończeniu wydarzenia, czy są dalej akceptowane i wpisują się w życie lokalnej społeczności. Z tego powodu analiza funkcjonowania terenów poolimpijskich czy powystawowych, znajdujących się na obszarze miast, pozwala na wyciągnięcie ciekawych wniosków.
Światowe rozwiązania
Przykładowo rozległy obszar „Sydney Olimpic Park”, zrealizowany z rozmachem dla potrzeb Igrzysk Olimpijskich w 2000 r., zyskał miano „Sydney Jurastic Park”, ze względu na niszczejące i mało użytkowane obiekty sportowe. Ambitne założenia projektowe, przygotowywane dla Aten w 2004 r. m.in. przez słynnego architekta Calatravę, nie zostały zrealizowane w 100% ze względu na problemy finansowe i organizacyjne. Stadiony piłkarskie zbudowane dla potrzeb Mistrzostw Świata w Korei Południowej i Japonii świecą pustkami, gdyż przeskalowano ich wielkość1. Areny sportowe w USA, przykładowo Three Rivers Stadium w Pitsburgu, zrealizowano wg przestarzałego paradygmatu otaczania obiektów hektarami betonowych parkingów bez zapewnienia sprawnej, masowej komunikacji publicznej. Przez to odcięto kibiców od nazbyt oddalonych miejskich restauracji, kafejek, klubów i miejsc kultury, ograniczając poziom dochodowości lokalnego biznesu2. Amsterdam ArenA, stadion Ajaxu, uznawany za jeden z najnowocześniejszych, wielofunkcyjnych stadionów europejskich, z ruchomym, w pełni zamykanym dachem, charakteryzuje się słabą akustyką wnętrza, choć w założeniu pełni dodatkową funkcję ogromnej hali koncertowej.
Mimo wspomnianych mankamentów, których należałoby się wystrzegać w przyszłych realizacjach, efekty uzyskane przez organizatorów masowych imprez międzynarodowych są pozytywne. Standardem stało się, że miasta lub państwa aplikujące o organizację ważnych, globalnych imprez, promują w swoich wnioskach chęć rozwiązania problemów środowiskowych lub ekologicznych, a to przy okazji wznoszenia nowych obiektów, budowy infrastruktury. Kreują przy tym proces rewitalizacji zdegradowanych terenów lub restytucji obszarów zieleni. W tej skali inwestycji urbanistycznych możemy mówić o recyklingu przestrzeni, o pozyskiwaniu zapomnianych terenów dla nowej funkcji, tworzeniu połączeń komunikacyjnych udrażniających przepływy mieszkańców, turystów i kapitału pomiędzy izolowanymi wcześniej strukturami miejskimi. Przykładowo inwestycje olimpijskie w Barcelonie, realizowane w pasie nadmorskim (na odcinku ok. 5,2 km) i obszarze portowym, zapoczątkowały proces aktywizacji terenów poprzemysłowych dla nowych funkcji sportowych, kulturalnych oraz biznesowych. Związały ponownie z miastem atrakcyjne tereny nadmorskie, zajmowane wcześniej przez spontanicznie rozwijany przemysł czy przetwórstwo. Proces restrukturalizacji tego obszaru trwa z dużą witalnością do dzisiaj.
Zielone igrzyska
Australia była pierwszym krajem, który w procesie starania się o organizację igrzysk olimpijskich podkreślał elementy ochrony środowiska naturalnego oraz ograniczanie negatywnego oddziaływania na przyrodę. Późniejsze aplikacje narodowych komitetów olimpijskich podkreślały dbałość o środowisko i realizację coraz szerzej zakrojonych programów ekologicznych. Patrząc na przedstawiane założenia planistyczne, utrzymane w duchu zrównoważonego rozwoju, można się przekonać, że z ich praktyczną realizacją bywało różnie. Ocenia się, iż olimpiada w Sydney w 2000 r. zainicjowała „zielone igrzyska” i założenia ekologiczne zrealizowała w 50%. W Atenach było już nieco gorzej. Kandydatura Pekinu wygrała m.in. wskutek podkreślania chęci poprawy złej jakości powietrza dzięki wybudowaniu dużej ilości nowych obiektów sportowych, terenów zielonych, poprawy komunikacji i infrastruktury w ogromnej, stołecznej aglomeracji. Początkowo zanieczyszczenie powietrza postrzegano jako wadę chińskiej oferty, natomiast chęć zmiany tej sytuacji przy wykorzystaniu idei olimpizmu stała się zaletą i szansą Pekinu jako organizatora „zielonych igrzysk”. Międzynarodowy Komitet Olimpijski w 1999 r. zaadaptował zasady Agendy 21 i oficjalnie wprowadził IOC Guide to Sport, Environment and Sustainable Development – wytyczne dla realizacji igrzysk olimpijskich oraz innych wydarzeń sportowych w duchu zrównoważonego rozwoju3. Obecnie olimpiadą, promowaną jako najbardziej ekologiczna i przyjazna środowisku ma być ta w Londynie w 2012 r., czyli w tym samym, w którym Polska i Ukraina gościć będą Mistrzostwa Europy w piłce nożnej.
Jak wypadnie porównanie naszych działań na tle brytyjskich przedsięwzięć w kontekście zagadnień ekologicznych – czas pokaże. Jednakże może warto byłoby zadbać o racjonalne wykorzystanie posiadanych zasobów i chociażby wyciągnąć wnioski z błędów popełnionych przez poprzedników, a także z odniesionych przez nich sukcesów organizacyjnych, logistycznych czy marketingowych.
Wracając do przykładu igrzysk w Australii, lokalizacja wioski olimpijskiej Sydney 2000 w Homebush Bay wiązała się z „utylizacją” obszaru o powierzchni ok. 760 ha, który od 50 lat funkcjonował jako składowisko odpadów komunalnych, przemysłowych i budowlanych, tereny militarne i składy amunicji, obszar zakładów przetwórczych i rzeźni. Problemem do rozwiązania było duże zanieczyszczenie gruntów, chaotyczna zabudowa magazynowa i brak wygodnych powiązań komunikacyjnych z pobliską metropolią Sydney. Ponadto trudności stwarzała degradacja przyległych mokradeł oraz zagrożenie zanieczyszczeniem mangrowego lasu i nielicznych pozostałości lasu eukaliptusowego. Budowę stadionu olimpijskiego poprzedzono międzynarodowym konkursem architektonicznym, w którym warunkiem było stosowanie zasad zrównoważonego rozwoju we wszystkich fazach realizacji inwestycji. Podkreślano minimalne zużycie energii, wody, minimalizację powstawania odpadów, dbałość o aspekty zdrowotne oraz promowanie różnorodności biologicznej4. W projekcie przewidywano wybudowanie większej ilości miejsc na trybunach na okres olimpiady, a po jej zakończeniu demontaż części audytorium i dostosowanie stadionu do bardziej kameralnych, lokalnych potrzeb. Analogicznie postąpiono z wioską olimpijską, gdzie część modularnych, prefabrykowanych budynków dla sportowców została usunięta po zakończeniu igrzysk.
Realizacja obiektów sportowych w związku z organizacją dużego, międzynarodowego wydarzenia jest postrzegana jako gwałtowny, nienaturalny proces rozwoju, który może wpływać na rozregulowanie lokalnej gospodarki. Przykładowo nadmierna koncentracja oraz ilość hoteli i obiektów gastronomicznych w obrębie inwestowanego obszaru może zasadniczo zmienić politykę cenową miejsc noclegowych w danym mieście, spowodować odpływ turystów z niektórych dzielnic, do terenów objętych inwestycjami.
Amsterdam ArenA
Ciekawym przykładem konsekwentnego planowania jest obiekt sportowy Amsterdam ArenA, który wpisuje się w naturalny, powolny proces rozwoju obszaru zurbanizowanego. Początkowo Amsterdam ArenA planowana była jako główny punkt oferty holenderskiej w wyścigu o organizację Igrzysk Olimpijskich w 1992 r., przegranym z Barceloną. Po porażce jednakże projekty stadionu nieco zmieniono. Zdecydowano się na realizację wielofunkcyjnej areny sportowej i kulturalnej przydatnej do dużych imprez masowych i stanowiącej siedzibę klubu Ajax Amsterdam. Stadion może pełnić funkcję sali koncertowej, areny dla przedstawień teatralnych, oficjalnych gali i wieców politycznych oraz krytego lodowiska. Celem hali było zintegrowanie centrum stolicy Holandii z satelitarnymi osiedlami, a szczególnie z dzielnicą Bijlmermeer (odpowiednik blokowiska typu warszawski Ursynów), która poddawana procesowi rewitalizacji dotknięta była wysokim wskaźnikiem bezrobocia. Dominującą funkcję mieszkaniową, skazującą dzielnicę na rolę sypialni Amsterdamu, wzbogacono o nowe elementy komercyjne, tworząc w ten sposób m.in. nowe miejsca pracy. Stadion znajduje się w pobliżu autostrady miejskiej i obwodnicy, w bezpośrednim sąsiedztwie linii kolejowej oraz dwóch linii metra. Komunikacja publiczna promowana jest jako najbardziej adekwatny i wygodny sposób dotarcia widzów na imprezy na stadionie poprzez wybudowanie przystanku kolejki miejskiej w bezpośrednim sąsiedztwie korony stadionu.
Obiekt wybudowano jako inwestycję publiczno-prywatną w 1996 r. i jako pierwszy w Europie posiadał ruchomy, całkowicie zamykany dach. W trakcie imprez masowych, gdy publiczność zajmuje płytę boiska, trawiasta murawa chroniona jest przez przezroczyste i porowate płyty, które zapewniają dostęp światła oraz powietrza maksymalnie na pięć dni. Pod niecką stadionu znajduje się dwupoziomowy parking samochodowy oraz przebiega trasa tranzytowa szybkiego ruchu. Standardowo Arena mieści ok. 52 tys. widzów, zawiera 15 sal bankietowych dla ok. 2,5 tys. gości, widownie obsługiwane są przez ok. 50 kiosków kateringowych5. Odrębnym tematem zrównoważonej gospodarki zasobami, coraz częściej podejmowanym na etapie projektowania obiektów o wielkich kubaturach, jest problem masowej konsumpcji w trakcie dużych spektakli oraz stworzenie systemu segregacji i gospodarowania odpadami u źródła. Amsterdam ArenA zaliczana jest do jednych z najlepiej wykorzystywanych stadionów w Europie, charakteryzującym się dużym natężeniem imprez masowych w skali roku. Przeciętnie organizuje się ich ok. 80 – przy sprzedaży ok. 2 mln biletów rocznie. ArenA dba o wysoki poziom zysków, gdyż zaangażowany kapitał prywatny, domagając się zwrotów poniesionych nakładów, przyczynił się do powołania Amsterdam ArenA Advisory – firmy konsultingowej, zarządzającej stadionem i terenami przyległymi. Renoma i doświadczenie firmy wykorzystywane były przy organizacji Euro 2000, Euro 2004, WC 2006 oraz przygotowań do olimpiady w Pekinie.
Dodatkowo zadbano o rozwój obszarów przylegających do stadionu. W pobliżu wybudowano małe miasteczko handlowe – ArenA Boulevard, powstały obiekty kulturalne, m.in. Heineken Music Hall. Nową atrakcją są obiekty wystawowe Living Tomorrow Amsterdam, prezentujące projekty i prototypy domów jutra oraz futurystycznych pomieszczeń biurowych6. Powstają nowe budynki biurowe oraz apartamentowce. Dobre skomunikowanie obszaru areny stało się atrakcyjnym miejscem rozrywki oraz pracy, szczególnie istotnym dla nieco spauperyzowanej dzielnicy mieszkaniowej Bijlmermeer. Wprowadzono nowy, silny wzorzec urbanistyczny, scalający dwa do niedawna rozszczepione fragmenty miasta. Cenną ideą była realizacja areny w obrębie aglomeracji, a nie na jej skraju. Dzięki temu udało się utrzymać atmosferę obiektu tętniącego życiem, wpisanego w tkankę miejską i tworzącego jej bogactwo, a nie monumentu, upamiętniającego medialne wydarzenie sportowe, będące przecież chwilą w historii imprez globalnych.
Na tym tle organizacja Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej EURO 2012 w Polsce i na Ukrainie jest niewątpliwie wyzwaniem cywilizacyjnym i kulturowym. Planowane stadiony powinny powstać przy uwzględnieniu racjonalnego wykorzystania posiadanych zasobów oraz logicznego ich wkomponowania w strukturę miast – gospodarzy mistrzostw. Niewątpliwie jest to szansa na regenerację zapuszczonych obszarów miejskich, lepsze ich skomunikowanie, ale jednocześnie wykreowanie dalszego, pozytywnego procesu rozwoju tych obszarów.
Źródła
- Furrer P.: Sustainable Olympic Games. A Dream or a Reality? Bollettino della Societa Geografica Italiana. Serie XII. Volume VII. 4/2002.
- Schweiger L.J.: Western Pennsylvania Conservacy. http://www.post-gazette.com.
- www.multimedia.olympic.org.
- Ingham N.: Sydney 2000: The Olympic Village. [w:] Sustainable Architecture White Papers. Earth Pledge. New York 2005.
- www.amsterdamarena.nl.
- www.livtom.dotnet35.hostbasket.com.
dr inż. arch. Leszek Świątek
Zakład Projektowania Architektonicznego,
Instytut Architektury i Planowania Przestrzennego,
Politechnika Szczecińska
prof. nadzw. dr hab. inż. arch. Jerzy Charytonowicz
Zakład Architektury Wnętrz i Form Przemysłowych,
Wydział Architektury Politechniki Wrocławskiej
