Dbając o miasta
Zadania Związku Miast Polskich w nowej kadencji są w znacznej mierze związane z realizacją celów i zadań wyznaczonych w poprzednich latach. Zamierzamy przede wszystkim skupić się na dbałości o właściwą postać przepisów legislacyjnych, które dotyczą samorządu, a w szczególności miast.
Podstawowym zadaniem jest tutaj troska o odpowiedni kształt ustawy o finansowaniu jednostek samorządu terytorialnego, czyli stworzenie takich warunków finansowych, które pozwolą sprawnie realizować zadania stawiane przed samorządem. Istotne jest także zapewnienie spójności innych przepisów prawnych z zasadami finansowania samorządów. Należy też zabiegać o to, by przepisy, związane z planowaniem przestrzennym, czy podziałem kompetencji wewnątrz organów samorządu terytorialnego, nabrały pożądanego przez samorząd kształtu.
Nowym wyzwaniem dla ZMP jest na pewno przygotowanie miast do wykorzystania szans, które niesie ze sobą Integracja Europejska.
ZMP w procesie integracji europejskiej ma do spełnienia 2 zasadnicze zadania. Po pierwsze, ma pomóc przygotować się miastom do tego procesu, prowadzić szkolenia i doradzać, jak najlepiej korzystać z możliwości i środków unijnych. Ma także wskazywać, jak przeciwdziałać potencjalnym zagrożeniom (bo i takie istnieją). Po drugie, związek uczestniczy także w strukturach międzynarodowych. Będąc elementem tych struktur ma możliwość wpływania na politykę europejską w stosunku do samorządów. Ma więc sposobność takiego kształtowania tej polityki, by była ona najkorzystniejsza dla miast.
ZMP w tej kadencji kładzie szczególny nacisk na kwestie związane z zagospodarowaniem przestrzennym obszarów miejskich. W parlamencie trwają obecnie prace nad kształtem nowej ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym. Związek postuluje taki jej kształt, który zapewni gminom autonomię w podejmowaniu decyzji, dotyczących zagospodarowania przestrzennego, poprzez zwolnienie gmin z obowiązku centralnego uzgadniania planów w trakcie ich tworzenia.
Konieczna jest także zmiana podejścia do spraw gospodarki komunalnej w Polsce. Należy dążyć do przełamania kilku stereotypów. Pierwszym z nich jest niechęć do współpracy sektora komunalnego z prywatnym. Partnerstwo publiczno-prywatne jest bardzo istotnym poziomem współpracy, a dowodem na to są doświadczenia krajów, gdzie taka współpraca istnieje od lat. Tam też obowiązują przepisy regulujące zasady współpracy obu sektorów, które w Polsce należałoby dopiero stworzyć. Niechęć obu sektorów do współdziałania jest następstwem minionego okresu, gdy taka współpraca była niepożądana, oraz złych doświadczeń z partnerstwa, gdzie sektor prywatny, nastawiony na maksymalizację zysku, nie zabezpieczał odpowiedniego poziomu świadczonych usług. Istnieją także dobre przykłady takiej współpracy, a zadaniem ZMP jest ich propagowanie.
Przed miastami stanie także problem szukania nowych źródeł finansowania inwestycji w gospodarce komunalnej, a rolą ZMP jest pomoc w pozyskiwaniu tych środków. Wydaje się, że takim źródłem może być aktywne gospodarowanie miejskimi zasobami majątkowymi. Polskie miasta są – nawet w porównaniu z miastami Europy Zachodniej – stosunkowo „bogate”. Podczas pierwszego etapu polskich przemian w roku dziewięćdziesiątym skomunalizowano na rzecz gmin, zwłaszcza miast, znaczną cześć dotychczasowego majątku państwowego. Miasta otrzymały nie tylko to, co jest im potrzebne do zrealizowania zadań obowiązkowych, ale także wiele budynków (zawierających zarówno mieszkania, jak i lokale użytkowe) oraz wolnych terenów. Stosunkowo rzadko administracja samorządowa aktywnie gospodaruje tym majątkiem. Tymczasem mógłby on efektywnie pracować, przynosząc dodatkowe dochody do budżetu miasta.
Istotnym problemem polskich miast jest ich starzenie się. Dotyczy to zwłaszcza dzielnic starej zabudowy, która jest w większości komunalna, oraz infrastruktury w śródmieściach. Pamiętając o tym, jak centra miast na zachodzie zaczęły się wyludniać, właśnie na skutek starzenia się, musimy już teraz podejmować konkretne programy rewitalizacji starych dzielnic miejskich. Aby to ułatwić, trzeba m.in. uchwalić ustawę o rewitalizacji miast. Jej założenia już dwukrotnie opracowano w latach 90-tych, ale niestety nie doczekały się one formalnego skierowania na drogę legislacyjną.
Jedną z najpoważniejszych, nie rozwiązanych jeszcze kwestii społecznych jest brak mieszkań. Miasta mogą odegrać ważną rolę w rozwiązywaniu tego problemu, jednak nie mogą uczynić tego same. Państwo, nie posiadając konsekwentnej polityki mieszkaniowej, przerzuca coraz to nowe zadania na samorządy. Po nałożeniu na nie obowiązku wypłacania dodatków mieszkaniowych (z dofinansowaniem tego nowego zadania zaledwie w 50%), przerzucono na gminy kolejne, nowe obowiązki, w tym zwłaszcza zapewnienie potrzebującym mieszkań socjalnych. Na to zadanie nie dostaliśmy już ani grosza. Oczekujemy w tym zakresie programu rządowego, który wspierałby nasze wysiłki. Wiele polskich miast opracowało i realizuje przemyślaną, kompleksową politykę mieszkaniową, obejmującą zarówno wykorzystywanie własnych zasobów, jak i wspieranie budownictwa spółdzielczego, czy indywidualnego. Jednak bez wyraźnej polityki państwa, społeczności lokalne same nie sprostają temu wyzwaniu.
Ryszard Grobelny,
prezydent Poznania,
prezes Związku Miast Polskich
Tytuł od redakcji
Związek Miast Polskich
Historia Związku Miast Polskich sięga lat przedwojennych. Po II wojnie światowej jego działalność została zablokowana aż do 1990 r., kiedy pojawiła się inicjatywa restytucji Związku. Obecnie do Związku należy 262 członków, a jego potencjał finansowy wynosi ok. 5 mln zł rocznie.
Organem stanowiącym Związku jest Zgromadzenie Ogólne, które odbywa się dwa razy w roku. Organem wykonawczym jest siedemnastoosobowy Zarząd, któremu przewodniczy prezes. Zarząd reprezentuje Związek w organizacjach i instytucjach krajowych oraz międzynarodowych. Organem kontrolnym jest Komisja Rewizyjna.
W skład Zarządu po lutowych wyborach weszli: prezes – Ryszard Grobelny, prezydent Poznania, wiceprezesi: Kazimierz Pałasz, prezydent Konina, Andrzej Pruszkowski, prezydent Lublina, Tadeusz Wrona, prezydent Częstochowy oraz sekretarz Jan K. Czubak, przewodniczący RM Bytomia i skarbnik Iwona Szkopińska, burmistrz Wieruszowa.
Podstawowym zadaniem jest tutaj troska o odpowiedni kształt ustawy o finansowaniu jednostek samorządu terytorialnego, czyli stworzenie takich warunków finansowych, które pozwolą sprawnie realizować zadania stawiane przed samorządem. Istotne jest także zapewnienie spójności innych przepisów prawnych z zasadami finansowania samorządów. Należy też zabiegać o to, by przepisy, związane z planowaniem przestrzennym, czy podziałem kompetencji wewnątrz organów samorządu terytorialnego, nabrały pożądanego przez samorząd kształtu.
Nowym wyzwaniem dla ZMP jest na pewno przygotowanie miast do wykorzystania szans, które niesie ze sobą Integracja Europejska.
ZMP w procesie integracji europejskiej ma do spełnienia 2 zasadnicze zadania. Po pierwsze, ma pomóc przygotować się miastom do tego procesu, prowadzić szkolenia i doradzać, jak najlepiej korzystać z możliwości i środków unijnych. Ma także wskazywać, jak przeciwdziałać potencjalnym zagrożeniom (bo i takie istnieją). Po drugie, związek uczestniczy także w strukturach międzynarodowych. Będąc elementem tych struktur ma możliwość wpływania na politykę europejską w stosunku do samorządów. Ma więc sposobność takiego kształtowania tej polityki, by była ona najkorzystniejsza dla miast.
ZMP w tej kadencji kładzie szczególny nacisk na kwestie związane z zagospodarowaniem przestrzennym obszarów miejskich. W parlamencie trwają obecnie prace nad kształtem nowej ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym. Związek postuluje taki jej kształt, który zapewni gminom autonomię w podejmowaniu decyzji, dotyczących zagospodarowania przestrzennego, poprzez zwolnienie gmin z obowiązku centralnego uzgadniania planów w trakcie ich tworzenia.
Konieczna jest także zmiana podejścia do spraw gospodarki komunalnej w Polsce. Należy dążyć do przełamania kilku stereotypów. Pierwszym z nich jest niechęć do współpracy sektora komunalnego z prywatnym. Partnerstwo publiczno-prywatne jest bardzo istotnym poziomem współpracy, a dowodem na to są doświadczenia krajów, gdzie taka współpraca istnieje od lat. Tam też obowiązują przepisy regulujące zasady współpracy obu sektorów, które w Polsce należałoby dopiero stworzyć. Niechęć obu sektorów do współdziałania jest następstwem minionego okresu, gdy taka współpraca była niepożądana, oraz złych doświadczeń z partnerstwa, gdzie sektor prywatny, nastawiony na maksymalizację zysku, nie zabezpieczał odpowiedniego poziomu świadczonych usług. Istnieją także dobre przykłady takiej współpracy, a zadaniem ZMP jest ich propagowanie.
Przed miastami stanie także problem szukania nowych źródeł finansowania inwestycji w gospodarce komunalnej, a rolą ZMP jest pomoc w pozyskiwaniu tych środków. Wydaje się, że takim źródłem może być aktywne gospodarowanie miejskimi zasobami majątkowymi. Polskie miasta są – nawet w porównaniu z miastami Europy Zachodniej – stosunkowo „bogate”. Podczas pierwszego etapu polskich przemian w roku dziewięćdziesiątym skomunalizowano na rzecz gmin, zwłaszcza miast, znaczną cześć dotychczasowego majątku państwowego. Miasta otrzymały nie tylko to, co jest im potrzebne do zrealizowania zadań obowiązkowych, ale także wiele budynków (zawierających zarówno mieszkania, jak i lokale użytkowe) oraz wolnych terenów. Stosunkowo rzadko administracja samorządowa aktywnie gospodaruje tym majątkiem. Tymczasem mógłby on efektywnie pracować, przynosząc dodatkowe dochody do budżetu miasta.
Istotnym problemem polskich miast jest ich starzenie się. Dotyczy to zwłaszcza dzielnic starej zabudowy, która jest w większości komunalna, oraz infrastruktury w śródmieściach. Pamiętając o tym, jak centra miast na zachodzie zaczęły się wyludniać, właśnie na skutek starzenia się, musimy już teraz podejmować konkretne programy rewitalizacji starych dzielnic miejskich. Aby to ułatwić, trzeba m.in. uchwalić ustawę o rewitalizacji miast. Jej założenia już dwukrotnie opracowano w latach 90-tych, ale niestety nie doczekały się one formalnego skierowania na drogę legislacyjną.
Jedną z najpoważniejszych, nie rozwiązanych jeszcze kwestii społecznych jest brak mieszkań. Miasta mogą odegrać ważną rolę w rozwiązywaniu tego problemu, jednak nie mogą uczynić tego same. Państwo, nie posiadając konsekwentnej polityki mieszkaniowej, przerzuca coraz to nowe zadania na samorządy. Po nałożeniu na nie obowiązku wypłacania dodatków mieszkaniowych (z dofinansowaniem tego nowego zadania zaledwie w 50%), przerzucono na gminy kolejne, nowe obowiązki, w tym zwłaszcza zapewnienie potrzebującym mieszkań socjalnych. Na to zadanie nie dostaliśmy już ani grosza. Oczekujemy w tym zakresie programu rządowego, który wspierałby nasze wysiłki. Wiele polskich miast opracowało i realizuje przemyślaną, kompleksową politykę mieszkaniową, obejmującą zarówno wykorzystywanie własnych zasobów, jak i wspieranie budownictwa spółdzielczego, czy indywidualnego. Jednak bez wyraźnej polityki państwa, społeczności lokalne same nie sprostają temu wyzwaniu.
Ryszard Grobelny,
prezydent Poznania,
prezes Związku Miast Polskich
Tytuł od redakcji
Związek Miast Polskich
Historia Związku Miast Polskich sięga lat przedwojennych. Po II wojnie światowej jego działalność została zablokowana aż do 1990 r., kiedy pojawiła się inicjatywa restytucji Związku. Obecnie do Związku należy 262 członków, a jego potencjał finansowy wynosi ok. 5 mln zł rocznie.
Organem stanowiącym Związku jest Zgromadzenie Ogólne, które odbywa się dwa razy w roku. Organem wykonawczym jest siedemnastoosobowy Zarząd, któremu przewodniczy prezes. Zarząd reprezentuje Związek w organizacjach i instytucjach krajowych oraz międzynarodowych. Organem kontrolnym jest Komisja Rewizyjna.
W skład Zarządu po lutowych wyborach weszli: prezes – Ryszard Grobelny, prezydent Poznania, wiceprezesi: Kazimierz Pałasz, prezydent Konina, Andrzej Pruszkowski, prezydent Lublina, Tadeusz Wrona, prezydent Częstochowy oraz sekretarz Jan K. Czubak, przewodniczący RM Bytomia i skarbnik Iwona Szkopińska, burmistrz Wieruszowa.
