Z Marianem Wojtkowskim, dyrektorem Zakładu Unieszkodliwiania Odpadów w Elblągu, rozmawia Judyta Więcławska

 

Zakład Unieszkodliwiania Odpadów (ZUO) w Elblągu obsługuje ok. 220 tys. mieszkańców i posiada status regionalnej instalacji przetwarzania odpadów komunalnych. Jak wyglądają realia funkcjonowania systemu gospodarki odpadami?

Spółka zawarła umowy na zagospodarowanie odpadów z 13 gminami z rejonu. Trzy podpisały z wykonawcami umowy na odbiór i zagospodarowanie odpadów. Ilość odpadów trafiających do instalacji w ostatnich latach była podobna, choć w poszczególnych gminach wystąpiły uchwytne różnice związane z wprowadzeniem nowego systemu. Masa odpadów zebranych selektywnie wzrosła w II półroczu 2013 r. ze 100 do ponad 200 ton miesięcznie. ZUO prowadzi selektywną zbiórkę odpadów opakowaniowych w Braniewie, w gm. Pieniężno oraz częściowo w Elblągu (253 punkty ? tzw. gniazda ? składowe PSZOK-u). Obok zbiórki w ogólnodostępnych pojemnikach część gmin wprowadziła zbiórkę odpadów opakowaniowych w workach (Elbląg, Braniewo gm. wiejska i miejska). Odpady problemowe powstające w gospodarstwach domowych zbierane są w punktach stacjonarnych (po cztery kontenery w rejonie Pasłęka i Braniewa, siedem w rejonie elbląskim i dziewięć w Elblągu).

Mając na uwadze poprawę warunków pracy w sortowni, postulujemy wprowadzenie przez gminy w kolejnych przetargach selektywnej zbiórki popiołów. Również wdrożenie selektywnej zbiórki bioodpadów byłoby krokiem w kierunku wytwarzania w instalacji nie tylko stabilizatu, ale i kompostu.

Stawki dla mieszkańców naszego rejonu za prowadzenie gospodarki odpadami, przy założeniu udziału w selektywnej zbiórce, to 8 zł/miesiąc.

Z pewnością do ZUO trafiają znaczne ilości odpadów komunalnych. Ile z nich udaje się odzyskać i przekazać do recyklingu?

W 2013 r. przyjęliśmy do ZUO 62 903 tony odpadów, w tym 49 288 ton zmieszanych odpadów komunalnych i 3745 ton odpadów papieru, tworzyw, szkła i metalu zebranych selektywnie. Odpady te trafiły na linię sortowniczą (odpady szkła ? 1424 Mg ? na linię odrębną). Ponad 68% masy odpadów po przesianiu na sicie sortowniczym to frakcja 0-80 mm o dużej zawartości substancji biodegradowalnych, która kierowana była do dalszej obróbki w kompostowni. Odzysk surowcowy objął niemalże 14% odpadów, które trafiły do sortowni i wyniósł 6848 ton, w tym: 2361 ton papieru, 2217 ton tworzyw sztucznych, 850 ton szkła, 636 ton metali, 222 tony opakowań wielomateriałowych, ponad 13 ton ZSEE oraz 545 ton innych odpadów (gruz, odpady wielkogabarytowe, RDF). Szacujemy, że w br., po uruchomieniu linii do produkcji paliwa alternatywnego, odzysk surowcowy będzie znacząco większy. Koniunktura na rynku zbytu uzyskanych surowców jest nieco niestabilna, jednakże przekazaliśmy do odzysku i recyklingu całą odzyskaną masę odpadów.

W ostatnim czasie przez Polskę przetoczyła się fala zmian prawnych odnoszących się bezpośrednio do gospodarki odpadami komunalnymi. W jaki sposób wpłynęło to na organizację pracy ZUO?

Przyjmowane do ZUO odpady komunalne zawsze podlegały ścisłej kontroli. Nowy system wymusił rozszerzenie ewidencji o dane dotyczące miejsca pochodzenia odpadu, tj. gminy. Niezawodność tego systemu stanowi podstawę prawidłowych rozliczeń z samorządami oraz pozwala na przekazywanie informacji do sprawozdań, które gminy muszą przekazywać marszałkowi województwa. Za nami gorący okres uzgadniania z gminami danych dotyczących poziomów odzysku i recyklingu za 2013 r. Obecne wzory sprawozdań obejmują informacje, które niejako ?przerastają? RIPOK-i, gdyż nie sposób konkretnej partii surowców schodzącej z linii przypisać danej gminie.

Od lipca 2013 r. w zauważalny sposób wzrastała w ZUO ilość odpadów zebranych selektywnie, jednak moje obawy rodzi brak prawnego zapewnienia stałej dostawy tych odpadów do RIPOK-u.

Rejon północny woj. warmińsko-mazurskiego obejmuje 16 samorządów. Mamy z nimi stałe i dobre kontakty. Oceniam, że lepsze efekty przynosi współpraca z gminami, w których wybrano formę przetargu na odbiór odpadów. Siłą rzeczy przetarg na odbiór i zagospodarowanie nie pozwala na pełną przejrzystość przepływu strumienia odpadów.

Gminy w różnej formie zorganizowały PSZOK-i. Ta ?forma współpracy? z mieszkańcami rozwija się i odgrywa ogromną rolę edukacyjną. W II półroczu 2013 r. do elbląskiego PSZOK-u przyjęliśmy ponad 291 ton odpadów, głównie zielonych (190 ton), wielkogabarytowych (81 ton), opakowaniowych (13 ton), ZSEE (5 ton) oraz niebezpiecznych (110 kg).

ZUO zajmuje teren 18 ha, na którym znajdują się nowoczesne obiekty, przyczyniające się do sprawniejszego i efektywniejszego przetwarzania odpadów. Co dzieje się z opadem, który do Państwa trafia?

Proces mechaniczno-biologicznego przetwarzania odpadów komunalnych w elbląskiej instalacji oparty jest na działaniu sortowni, kompostowni oraz składowiska ? kwatery balastu.

Podstawowy obiekt to sortownia o powierzchni ponad 4800 m2. Znajduje się w niej instalacja sortownicza odpadów zmieszanych i pochodzących z selektywnej zbiórki, instalacja doczyszczenia stłuczki szklanej oraz produkcji paliwa alternatywnego. Pozostałą powierzchnię obiektu zajmują pomieszczenia zaplecza socjalnego oraz podręczny magazyn. Ciekawym rozwiązaniem jest ograniczanie wielkości emisji gazów oraz uciążliwości odorowej w oparciu o technologię wykorzystującą jonizację ciśnieniową. Segregacji podlegają zarówno zmieszane odpady komunalne, jak i odpady surowców wtórnych z selektywnej zbiórki.

Odpady wyładowane w nawie przyjęcia odpadów kierowane są przy pomocy ładowarki czołowej do rozrywarki worków. Następnie, po uprzednim ręcznym odseparowaniu elementów wielkogabarytowych (tarasujących), odpady przekazywane są przenośnikiem na linię sortowniczą, w pierwszej kolejności do kabiny wstępnej, gdzie podlegają sortowaniu poprzez ręczne wybieranie surowców wielkogabarytowych (kartony, folie itp.), odpadów niebezpiecznych (baterie, lekarstwa) oraz opakowań szklanych. Po przejściu przez kabinę sortowania wstępnego odpady kierowane są na sito bębnowe, gdzie następuje ich rozdział na trzy frakcje wielkościowe: drobną 0-80 mm (zanieczyszczona frakcja odpadów organicznych, kierowana do placu przygotowania wsadu do kompostownia lub stabilizacji), średnią 80-300 mm (zawierająca surowce wtórne, kierowaną do dalszej segregacji) oraz grubą surowcową powyżej 300 mm (zawierającą surowce wtórne, kierowaną do dalszej segregacji).

Wysortowana przy zastosowaniu sita frakcja średnia odrębnymi przenośnikami kierowana jest na kolejne urządzenia. Wśród nich znajduje się układ separatorów optopneumatycznych i separator balistyczny (wydzielają poszczególne frakcje surowcowe, takie jak: folie, papier, PET, PE/PP i kierują je do doczyszczenia w kabinie sortowniczej), kabina sortownicza frakcji średniej (wydzielone automatycznie frakcje materiałowe zostają ręcznie rozsortowane lub doczyszczone, wybrane surowce zrzucane są na posadzkę), kabina sortownicza frakcji grubej (zachodzi tu segregacja ręczna, wybrane surowce sortowacze zrzucane są na posadzkę lub do pojemników), separator optopneumatyczny RDF ? obróbka frakcji przeznaczonej do produkcji paliwa alternatywnego, umożliwia automatyczne wydzielenie rodzajów materiałów lub grup materiałów (papier, tworzywa sztuczne z rozdziałem na typy) oraz wydzielenie PCV. Zakład wyposażono także w separatory elektromagnetyczne, służące do wybierania z masy odpadów metali żelaznych, separator metali nieżelaznych oraz system przenośników przesyłowych pozostałości z procesu sortowania, kierujący pozostały po segregacji balast do stacji automatycznego załadunku balastu do kontenerów.

Wydzielone surowce wtórne za pomocą przenośników trafiają do prasy belującej, wyposażonej w perforator butelek PET.

Proces technologiczny segregacji odpadów surowcowych przebiega analogicznie jak w przypadku zmieszanych odpadów komunalnych. Odpady surowcowe z selektywnej zbiórki są przekazywane do sortowania w celu podziału na poszczególne rodzaje surowców. Dla segregacji odpadów surowcowych z selektywnej zbiórki zapewniona jest możliwość połączenia frakcji drobnej (0-80 mm) z frakcją średnią (80-300 mm), które powstały w wyniku rozdzielenia w sicie bębnowym.

Pozostałość z sortowni kierowana jest przenośnikami do hali produkcji paliwa alternatywnego. Odpady balastowe nienadające się do odzysku gromadzi się w kontenerach, a następnie kieruje na kwaterę balastu.

Zdolność produkcyjna instalacji do sortowania odpadów: 70 000 Mg/rok, 280 Mg/dobę, 21,54 Mg/h, czas pracy instalacji ? 3250 h/a (250 dnix13 h).

Wspomniał Pan o instalacji doczyszczania stłuczki szklanej. W jaki sposób staracie się uzyskać surowiec o odpowiedniej jakości?

Odpady szkła pochodzące z selektywnej zbiórki lub wysortowane ze zmieszanych odpadów komunalnych kierowane są na linię sortowniczą opakowań szklanych o zdolności produkcyjnej ok. 3 Mg/h odpadów szklanych. W celu uzyskania odpowiedniej jakości stłuczki szklanej odpady opakowań szklanych dostarczane są do rynny wibracyjnej, skąd trafiają na separator wibracyjny, pozwalający na odsianie frakcji drobnej, która kierowana jest do oddzielnego kontenera. Pozostała stłuczka szklana zostaje przetransponowana na przenośnik sortowniczy, gdzie ręcznie ze strumienia stłuczki wysegregowane zostaje szkło kolorowe. Zdolność produkcyjna instalacji doczyszczania stłuczki szklanej to 2050 Mg/rok, 3 Mg/h, czas pracy instalacji ? 550 h/a.

Rozumiem, że reszta odpadów trafia na składowisko?

Pozostałości z procesów MBP trafiają do kwatery balastu. Nowe składowisko uzyskało wszelkie wymagane pozwolenia i funkcjonuje od lipca 2013 r. Ma powierzchnię 3,62 ha i zakładaną pojemność rzędu 419 000 m3. Do lipca odpady składowane były na starym składowisku, tzw. kopcu bioenergetycznym. Łącznie w 2013 r. do składowania skierowano 28,6% ilości odpadów komunalnych przyjętych do ZUO, tj. 14,7 tys. ton. Zamknięte składowisko jest źródłem biogazu, z którego uzyskano 652 MWh energii elektrycznej (30% zapotrzebowania) oraz 2676 GJ energii cieplnej (87% potrzeb). Obecnie jest ono rekultywowane ? budowa kolejnych 11 studni odgazowujących spowoduje wzrost odzysku energii.

Posiadają Państwo instalację do produkcji paliwa alternatywnego. Czy w jakiś sposób staracie się ustabilizować jakość paliwa? Jest popyt na tego typu produkt?

Instalacja do produkcji paliwa alternatywnego stanowi kontynuację instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych, jest z nią połączona systemem przenośników,  transportujących odpady po mechanicznej obróbce, które poprzez bunkier trafiają do rozdrabniacza o mocy 22 kW, skąd kierowane są do analizatora w celu określenia podstawowych parametrów paliwa, tzn. zawartości chloru, wartości opałowej i wilgotności. Następnie ciągiem przenośników rozdrobniony odpad w postaci paliwa alternatywnego transportuje się do boksów. Przewidujemy uruchomienie omawianej instalacji w II kwartale 2014 r. Obecnie trwają negocjacje handlowe z potencjalnymi odbiorcami produktu. Przepustowość instalacji do paliwa alternatywnego szacuje się maksymalnie na 8 Mg/godz.

W ramach zakładu funkcjonuje również kompostownia odpadów biodegradowalnych. Proszę opowiedzieć o zastosowanych rozwiązaniach.

Odpady biodegradowalne wysortowane z masy odpadów zmieszanych (frakcja 0-80 mm) oraz pochodzące z selektywnej zbiórki poddawane są kompostowaniu w instalacji składającej się z kompostowni modułowej (10 modułów żelbetowych o długości 30 m, szerokości 6,8 m i wysokości 2 m) z ruchomą konstrukcją dachową, placu dojrzewania kompostu (8 przykrywanych tuneli z instalacją napowietrzającą) o powierzchni 2200 m2 oraz placu dojrzewania końcowego o powierzchni 3400 m2.

Obiektami pomocniczymi, związanymi z instalacją do kompostowania, są: zadaszony boks gromadzenia odpadów bio z selektywnej zbiórki, zadaszone boksy magazynowe gotowego kompostu, materiału strukturalnego i frakcji do 80 mm do kompostowania, zbiornik o pojemności 7 m3 na czyste ścieki deszczowe z pompownią do nawadniania kompostu, instalacja odprowadzania odcieków z kompostowni modułowej, placu dojrzewania kompostu oraz boksów.

Kompostownia posiada możliwość sterowania parametrami procesu kompostowania poprzez zastosowanie napowietrzania pryzm kompostowanego materiału, zraszanie wodą oraz przykrycie ich półprzepuszczalnymi geomembranami o specjalnych właściwościach. Plandeki składają się z mikroporowatej włókniny, z obu stron laminowanej powłoką z tworzyw sztucznych, co zapewnia przepuszczalność powietrza i drobnej pary wodnej, a jednocześnie blokuje wydostawanie się substancji odorowych (skuteczność ograniczania emisji odorów wg gwarancji producenta wynosi do 97%).

Z uzyskanego stabilizatu podczas przesiewania na sicie 0-20 lub 0-12 mm separowane są nieprzekompostowane części materii, które jako balast deponuje się w kwaterze balastu, natomiast tzw. kompost nieodpowiadający wymaganiom wykorzystywany jest do wykonywania okrywy rekultywacyjnej zamkniętego składowiska.

Do kompostowania przewidziano 38 000 Mg/a odpadów. Jeden cykl kompostowania trwa 8-10 tygodni (średnio 77 dni), a fazy intensywnego kompostowania oraz dojrzewania pośredniego po cztery tygodnie, natomiast faza dojrzewania końcowego wymaga 3-8 tygodni. Proces kompostowania prowadzi się przez cały rok. Wykorzystywana jest pełna zdolność produkcyjna instalacji.

Dużo uwagi poświęcają Państwo edukacji ekologicznej wśród mieszkańców. Jakie akcje udało się przeprowadzić i jakie są ich efekty?

Cała nasza działalność wiąże się z odpadami i sposobami ich zagospodarowania. Nasze starania w zakresie szerzenia wiedzy ekologicznej są długoletnie. Od kilkunastu lat organizujemy konkurs dla placówek oświatowych na selektywną zbiórkę odpadów opakowaniowych. Z roku na rok ilości odpadów trafiających do nas w ramach konkursu są coraz większe. Kolejne przedsięwzięcie, które realizujemy dla mieszkańców, to Elbląskie Dni Recyklingu. W tym roku festyn odbędzie się po raz siódmy. Wydarzenie to jest już dobrze znane elbląskiej społeczności i przyciąga wielu mieszkańców, którzy chcą wymienić odpady na rośliny lub nagrody rzeczowe. Dla naszego zakładu stanowi to dobrą okazję do bezpośredniego kontaktu z mieszkańcami i wyjaśniania zasad segregacji odpadów oraz odpowiedzenia na wszystkie pytania nurtujące społeczność. Z naszej inicjatywy Dni Recyklingu od 2013 r. współorganizują również samorządy miast Braniewa i Pasłęka.

Najważniejsze to wyjść do ludzi i wzbudzić w nich ciekawość, aby sami zainteresowali się problemem składowania i korzyściami wynikającymi z segregowania odpadów. Najbardziej wdzięcznymi i żądnymi wiedzy słuchaczami są oczywiście dzieci. Aby sprostać coraz większym wymaganiom edukacyjnym, stworzyliśmy w naszym zakładzie salę do edukacji ekologicznej, wyposażoną w pomoce dydaktyczne. Wyniesiona wiedza procentuje w postaci uświadomienia młodemu społeczeństwu negatywnego oddziaływania odpadów na nasze środowisko, a zarazem wskazania sposobów zapobiegania tego rodzaju zjawiskom.

Państwa działalność była wielokrotnie nagradzana. Bez wątpienia wszystkie wyróżnienia przynoszą satysfakcję.

Dla naszego zakładu każda nagroda, jaką zdobywamy, jest istotna i świadczy o tym, że dobrze wykonujemy swoją pracę. Przez ponad 15 lat działalności spółki zdobyliśmy wiele wyróżnień ? m.in. za zbiórki puszek aluminiowych, makulatury, kartoników po płynnej żywności i tworzyw sztucznych. Również nasze zaangażowanie w edukację ekologiczną zostało dostrzeżone i wyróżnione, czego efektem jest tytuł Mistrza Edukacji Ekologicznej przyznany nam w 2012 r.

Wśród ostatnio przyznanych nagród istotne są te za całokształt działalności, a szczególnie Puchar Recyklingu (2012 r.) oraz tytuł Tygrysa Recyklingu (2013 r.), do którego zakład był pięciokrotnie nominowany w latach poprzednich. Wszystkie te laury skłoniły Kapitułę Konkursu na Dyrektora Roku do przyznania mi tego zaszczytnego wyróżnienia. Moja praca została również doceniona przez władze województwa za pomocą ?Lauru Najlepszym z Najlepszych? oraz przez samorząd elbląski ? za sprawą nagrody prezydenta Elbląga w dziedzinie ochrona środowiska za 2013 r.

Wiadomość z ostatniej chwili ? ZUO znalazło się w gronie laureatów rankingu Diamenty Forbesa, a więc w zestawieniu firm, które dynamicznie zwiększyły swoją wartość w ostatnich trzech latach. Jest to niewątpliwie efekt zakończonej w u.br. inwestycji, zrealizowanej w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko, która przyczyniła się do kompleksowej modernizacji i rozbudowy naszego zakładu.