Na ekonomiczny wynik regionalnych instalacji przetwarzania odpadów komunalnych mają wpływ koszty związane z zagospodarowywaniem odpadów.

Zgodnie z zapisami ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, zmieszane odpady komunalne mogą być sortowane wyłącznie w zakładach będących regionalnymi instalacjami przetwarzania odpadów komunalnych (RIPOK). Sortowanie zmieszanych odpadów komunalnych i wybieranie surowców do recyklingu to tylko jeden z obowiązków tego typu instalacji. Innym jest przetwarzanie frakcji biodegradowalnej i unieszkodliwianie pozostałości z sortowania odpadów. Techniczne zaawansowanie instalacji w tych zakresach i wyższe standardy środowiskowe są, niestety, wprost proporcjonalne do wysokości wydatków eksploatacyjnych. Koszty powstałe w wyniku zagospodarowywania odpadów biodegradowalnych bezpośrednio wpływają na wynik ekonomiczny RIPOK-u, dlatego też bezzasadne jest wyliczanie kosztów sortowania frakcji surowcowych wyłącznie dla samego procesu sortowania.

Udziały w przychodach

Wszystkie koszty RIPOK-u wraz z zaplanowanym zyskiem można podzielić na trzy grupy: opłaty za zagospodarowanie odpadów (cena „na bramie”), sprzedaż surowców wtórnych oraz inne (w tym dopłaty do dokumentów potwierdzających recykling DPR). To, jaki jest udział poszczególnych przychodów, przedstawiono na rysunku.

W Regionie Wschodnim Dolnośląskiego Wojewódzkiego Planu Gospodarowania Odpadami WPGO 1 lipca ub.r. gminy wprowadziły, zgodnie z uchwalonymi regulaminami utrzymania czystości i porządku, nowe zasady zbierania i odbioru odpadów wytworzonych przez mieszkańców. Brak jednoznacznej definicji selektywnego zbierania frakcji odpadów spowodował, że w większości gmin systemy zbierania odpadów są zróżnicowane. Na terenie 16 gmin regionu funkcjonują cztery systemy zbierania odpadów komunalnych. Ponadto tylko jeden związek międzygminny ogłosił przetarg na odbieranie odpadów (osiem gmin) i wskazał jako miejsce zagospodarowania odpadów Zakład Gospodarowania Odpadami Gać. W pozostałych gminach obowiązuje model „odbiór z zagospodarowaniem”, który pozwala przewoźnikom na indywidualne zagospodarowanie frakcji zebranych selektywnie. Obowiązujące systemy to:

  • system nr 1 – zbierane są niesegregowane (zmieszane) odpady komunalne, obowiązuje on w każdej gminie, w której mieszkańcy zadeklarują nieselektywne zbieranie odpadów,
  • system nr 2 – zbierane są opakowania ze szkła, odpady biodegradowalne, odpady opakowaniowe (zmieszane, papier i tektura, tworzywa sztuczne, metale), niesegregowane (zmieszane) odpady komunalne – resztkowe,
  • system nr 3 – zbierane są opakowania ze szkła, odpady opakowaniowe (zmieszane, papier i tektura, tworzywa sztuczne, metale), niesegregowane (zmieszane) odpady komunalne – resztkowe,
  • System nr 4 – zbierane są opakowania ze szkła, odpady biodegradowalne, niesegregowane (zmieszane) odpady komunalne – resztkowe.

W systemie 2. odpady opakowaniowe są zbierane do jednego pojemnika i odbierane bezpośrednio od mieszkańców. W systemie 3. odpady są zbierane w rozróżnieniu na frakcje w pojemnikach zbiorczych, popularnie zwanych dzwonami. Można się domyślić, że ilości odzyskanych surowców z frakcji zmieszanej będą się znacząco różniły w poszczególnych modelach. Jednak nakłady pozostają na tym samym poziomie. Nie zmieniają się koszty osobowe, energia czy koszty transportu wewnętrznego, jak również koszty stałe zakładu (amortyzacja, podatki od nieruchomości itp.). W zależności od tego, jak bogaty jest strumień odpadów, tak kształtują się ekonomiczne koszty odzyskania tony surowca.

System zbierania odpadów funkcjonujący w danej gminie determinuje ilości i rodzaje odpadów trafiających do sortowni oraz wysortowanych surowców ze zmieszanych odpadów komunalnych (tab. 1).

Sprzedaż surowców wtórnych zależy od wahań rynku. Wpływa na to bardzo wiele czynników, poczynając od zapotrzebowania na surowce na rynku światowym, a na lokalnej konkurencji kończąc. Tylko w ostatnich dwóch latach cena bezbarwnego PET-u wahała się od 2500 do 1100 zł/tonę. Dla przejrzystości dalszej analizy przyjęte zostały średnie wartości sprzedaży surowców.

Zgodnie z prawem, frakcje od 0 do 80 mm należy poddać procesom biologicznym, takim jak stabilizacja lub fermentacja. Innymi frakcjami wydzielonymi ze strumienia zmieszanych odpadów komunalnych są: frakcja paliwowa (preRDF) i balast po sortowaniu. Wszystkie te frakcje są kosztem zakładu i ich ilość wpływa na wartość ekonomiczną uzyskanych surowców ze zmieszanych odpadów komunalnych (tab. 2).

Udziały poszczególnych frakcji w strumieniu zmieszanych odpadów komunalnych zależą nie tylko od systemu zbiórki odpadów w gminie, ale także od jakości segregacji odpadów przez mieszkańców. Jest to jednak czynnik wtórny i nie został on uwzględniony w prezentowanej analizie (tab. 3).

Poprzez zestawienie wartości kosztów i przychodów uzyskiwanych ze sprzedaży surowców otrzymuje się ocenę zależności ekonomicznych poszczególnych systemów zbierania odpadów komunalnych (tab. 4).

Różnicowanie cen

Z analizy paradoksalnie wynika, że systemy 2. i 3. są tymi, w których koszty sortowania surowców ze strumienia zmieszanych odpadów komunalnych okazują się najwyższe. Nie uwzględniono jednak przychodów, jakie można osiągnąć z wysortowania frakcji selektywnie zbieranych. W analizie porównawczej nie uwzględniono również innych kosztów stałych, takich jak amortyzacje, wynagrodzenia itp., które mają wpływ na ostateczną cenę przyjęcia odpadów do zagospodarowania. W sposób oczywisty dla mechaniczno-biologicznego zakładu przetwarzania odpadów komunalnych najkorzystniejszym systemem zbierania odpadów jest 4., w ramach którego wybrane zostaną szkło i bio, a surowce trafią do zmieszanych odpadów komunalnych. Nowoczesna sortownia będzie potrafiła zdecydowaną większość surowców pozyskać z oczyszczonej frakcji biologicznej oraz z frakcji zmieszanych odpadów komunalnych.

Zatem RIPOK może różnicować ceny za przyjęcie zmieszanych odpadów komunalnych o kodzie 20 03 01 z przyczyn ekonomicznych, w zależności od systemu zbierania odpadów komunalnych w gminie. Strumienie różnią się znacząco pomiędzy sobą i koszty ich wysortowania także są odmienne. Zakład mechaniczno-biologicznego przetwarzania odpadów komunalnych podlega wszystkim prawom ekonomii i rynku, tak jak każde inne przedsiębiorstwo przemysłowe, dlatego aby obniżać łączne koszty, samorządy powinny ściśle współpracować z lokalnym RIPOK-iem, a nie pozostawiać to zadanie przewoźnikom. Poza tym praktycznie niemożliwa jest konkurencja pomiędzy RIPOK-ami, gdyż zgodnie z ustawą o odpadach nadrzędną pozostaje zasada bliskości i mimo że w regionie może funkcjonować kilka instalacji, to odpady powinny trafiać do tej usytuowanej najbliższej.

 

Andrzej Sobolak, prezes Zarządu, Zakład Gospodarowania Odpadami, Gać