Rozwój gospodarki w poprzednich dziesięcioleciach nie uwzględniał zasad ochrony środowiska. Zrozumienie rangi problemu nastąpiło w ostatnich piętnastu latach, co jest odczuwalne w realizowanych działaniach naprawczych oraz zmniejszających presję na środowisko. 

Na początku lat 90. znaczną rolę odegrało ograniczenie poziomów produkcji, a także likwidacja wielu zakładów. Niezależnie od tych przyczyn zaczęto dążyć do ograniczenia emisji substancji i energii do środowiska, zużycia wody, a w konsekwencji produkcji ilości ścieków oraz odpadów.
W ostatnich siedmiu latach tj. szczególnie od 2001 r. szeroko rozumiane prawo ochrony środowiska uległo zmianom w wyjątkowo szerokim zakresie. Szczególną uwagą objęto m.in. dziedzinę związaną ze strategią i planowaniem poszczególnych działań dotyczących środowiska i jego ochrony, wynikających także z akcesji Polski do Unii Europejskiej. Jednym z najważniejszych obszarów, stymulujących rozwój gospodarki oraz poprawę życia całego społeczeństwa z uwzględnieniem zasad rozwoju zrównoważonego, jest prawidłowo realizowana gospodarka odpadami. 

Poważny problem
Od wielu lat odpady stanowią istotny problem w ochronie środowiska ze względu na stwarzanie zagrożenia właściwie we wszystkich komponentach środowiska. Ocenia się, że zagrożenia te występują we wszystkich fazach gospodarki odpadami, począwszy od ich powstawania i magazynowania, poprzez transport, ponowne wykorzystanie, odzysk, recykling i unieszkodliwianie, na ostatecznym składowaniu odpadów kończąc.
Odpady przemysłowe stanowią ponad 90% całkowitej ilości odpadów powstających w Polsce i pod tym względem Wielkopolska odbiega od średniej krajowej, gdyż udział ten stanowi ok. 70% (w całej masie odpadów wytwarzanych na terenie woj. wielkopolskiego).
Skład, właściwości i ilość gromadzonych odpadów komunalnych różnią się istotnie, w zależności od szeregu czynników występujących w miejscu ich powstawania (wielkość jednostki osadniczej, typ zabudowy, stosowane systemy ogrzewania mieszkań itp.). Wieloletnie badania i doświadczenia praktyczne pozwalają na stwierdzenie, iż polskie odpady komunalne są niskokaloryczne (z małą ilością części palnych) i mocno zawilgocone. Struktura odpadów komunalnych powstających w Wielkopolsce jest podobna. Głównym ich składnikiem są odpady spożywcze, frakcja drobna 0-10 mm oraz papier i tektura, a także w ostatnich latach notuje się gwałtowny wzrost udziału tworzyw sztucznych, w szczególności opakowań.
Odpady komunalne trafiające na składowiska zawierają coraz częściej znaczące ilości odpadów niebezpiecznych, wymagających specjalnego traktowania. Najczęściej są to baterie, świetlówki, odpady lakiernicze, przeterminowane leki, zużyte oleje i smary itp. 

Plan gospodarki odpadami
Wypełniając ustawowy obowiązek w 2003 r. Sejmik Województwa Wielkopolskiego uchwalił „Plan Gospodarki Odpadami dla Województwa Wielkopolskiego”, a w konsekwencji 2007 r. jest czasem na uchwalenie aktualizacji tegoż planu. Plan gospodarki odpadami, to jeden z najważniejszych dokumentów strategiczno-planistycznych określających kierunki i cele rozwoju, postępowania i działania w tym zakresie, mający jednocześnie za zadanie wyznaczenie zasad i warunków do funkcjonowania całego systemu gospodarowania odpadami na terenie regionu. Obecnie przygotowany został projekt dokumentu, który w tym czasie (tj. listopad-grudzień 2007 r.) został poddany procedurom konsultacji społecznych. Szczególne znaczenie mają ustalenia i uzgodnienia władz samorządowych na poziomie powiatów i gmin.
Wojewódzki plan gospodarki odpadami jest zgodny z obowiązującymi aktami prawnymi, wytycznymi oraz przede wszystkim uchwalonym przez Radę Ministrów w grudniu 2006 r. Krajowym Planem Gospodarki Odpadami 2010.
Każda gmina ma mieć jednoznacznie określone miejsce w systemie gospodarki odpadami na terenie województwa, a inaczej mówiąc, ma zostać podjęta decyzja o ostatecznym wpisaniu każdej gminy we wspólne działania w ramach planowanych Zakładów Zagospodarowania Odpadami (ZZO).
Opracowanie aktualizacji planu poprzedzone było sprawozdaniem z realizacji planu uchwalonego w 2003 r. Sprawozdanie unaoczniło, że wiele celów postawionych na lata 2003-2007 nie zostało osiągniętych na zakładanym wcześniej poziomie, jednocześnie okazało się, że w każdym z założonych kierunków podjęto działania zmierzające do osiągnięcia planowanych poziomów, jednak w stopniu niewystarczającym. Przyczyny są różne i skomplikowane – od niskiej świadomości społeczeństwa w tej dziedzinie, po zbyt małe nakłady finansowe na zapewnienie funkcjonowania systemu gospodarowania odpadami, wynikające z kosztownych technologii oraz zdecydowanie innych potrzeb stymulujących w sposób odczuwalny rozwój gospodarczy.
Miedzy innymi sprawozdanie wykazało, że odpady komunalne były w latach 2004-2006 unieszkodliwiane przede wszystkim przez ich składowanie. W ten sposób w analizowanych latach unieszkodliwiano ok. 97% odpadów zbieranych.

Plan dla województwa
W latach 2004-2006 nie wszyscy mieszkańcy woj. wielkopolskiego objęci byli zorganizowanym zbieraniem odpadów komunalnych. Najgorsza sytuacja w tym zakresie panowała na terenach wiejskich, gdzie w 2006 r. tylko 78% mieszkańców była objęta zorganizowanym zbieraniem odpadów. Natomiast w miastach powiatowych wszyscy mieszkańcy mieli bezpośredni dostęp do pojemników. Zbieranie selektywne prowadzone jest we wszystkich miastach. Gorsza sytuacja panuje na terenach wiejskich i miejsko-wiejskich, gdzie zbieranie selektywne (przede wszystkim papieru, tektury oraz szkła) prowadziło tam odpowiednio 87% i 80% gmin.
Według danych przekazanych przez gminy, odpady ulegające biodegradacji były w województwie zbierane w sposób zorganizowany sporadycznie. Najwięcej odpadów z tej grupy zebrano w Koninie, gdzie zbiórkę rozpoczęto w 2004 r.
Odpady wielkogabarytowe oraz niebezpieczne gromadzono selektywnie w niewielkich ilościach. W latach 2004-2005 zrealizowano cele dotyczące recyklingu odpadów opakowaniowych. W województwie systematycznie zamykane są składowiska odpadów (w tym mogilniki), które nie spełniają odpowiednich wymagań.
Plan gospodarki odpadami dla województwa, poza ustawowymi wymaganiami, jest dokumentem przydatnym, i to zarówno dla władz szczebla rządowego (plan na poziomie krajowym) oraz samorządowego (plany na poziomie wojewódzkim, powiatowym i gminnym). Jest też nieodzowny dla wszystkich organów administracji publicznej, a także społeczeństwa, różnorodnych instytucji chcących mieć wpływ na stan środowiska, a także dla podmiotów korzystających ze środowiska w celu właściwego podejmowania decyzji, dalszej ich działalności i planowania kierunków rozwoju.

Aktualizacje
Przedstawione w projekcie aktualizacji planu dla woj. wielkopolskiego cele i zadania dotyczą okresu 2008-2011 oraz perspektywicznie okresu 2012-2019. Rokiem bazowym jest 2006 r. (dla części informacji przyjęto dane za 2005 r. ze względu np. na brak danych GUS).
Dla potrzeb planu odpady podzielone zostały na:
–         odpady komunalne (grupa 20 wg katalogu odpadów),
–         pozostałe odpady (grupy 01-19 wg katalogu odpadów),
–         odpady niebezpieczne.
Projekt Aktualizacji Planu Gospodarki Odpadami dla Województwa Wielkopolskiego z 2007 r. m.in. obejmuje dane w zakresie stanu istniejącego gospodarki odpadami na terenie województwa wielkopolskiego, np. ilość składowisk istniejących, zamkniętych czy przeznaczonych do zamknięcia. Ponadto ilości składowisk spełniających i niespełniających minimalnych kryteriów decydujących o fakcie legalności każdego składowiska, co wynika m.in. z nowych kryteriów, wyznaczonych przez Ministerstwo Środowiska do opracowania aktualizacji PGO w kraju, i ze zaktualizowanego KPGO. Dotyczy także prognoz wytwarzanych odpadów, co jest efektem wskaźników, określonych przez Ministerstwo Środowiska do opracowania aktualizacji PGO w kraju, i zaktualizowanego KPGO.
Najistotniejszymi zmianami są zaproponowane granice obszarów obsługiwanych przez poszczególne Zakłady Zagospodarowania Odpadów (ZZO) lub Zakłady Unieszkodliwiania Odpadów (ZUO), które są konsekwencją analiz stanu istniejącego gospodarki odpadami, stopnia zaangażowania i zaawansowania w tworzenie ZZO, przyjętych w PGO w 2003 r., deklaracji wójtów, burmistrzów i prezydentów gmin oraz ustaleń w trakcie przeprowadzonych w fazie opracowywania PGO konsultacji z reprezentantami poszczególnych samorządów gmin.
Na podstawie analizy aktualnego stanu gospodarki odpadami w województwie wyznaczono do realizacji cele oraz niezbędne kierunki działań w celu ich realizacji, a konsekwencji wniosków z nich wynikających opracowano system gospodarowania odpadami dla całego województwa.
W ramkach przedstawione zostały główne założenia, kierunki i cele ujęte w projekcie aktualizacji planu wojewódzkiego. Na ich podstawie kreślono szacunkowe koszty realizacji zadań z zakresu wojewódzkiego systemu gospodarowania odpadami. Tym samym założono, że ogółem w latach 2008-20019 cały system będzie kosztowała Wielkopolskę – 1 670 833 tys. zł. Należy zdawać sobie sprawę, że są środki, które muszą być wydatkowane ze wszystkich szczebli samorządów, przy pełnym wsparciu i wykorzystaniu dotacji z Unii Europejskiej.
Obecnie, jak już wspomniano, Projekt Aktualizacji PGO został przekazany do konsultacji społecznych m.in. wszystkim gminom i powiatom. Jego ostateczny kształt będzie uchwalony przy wykorzystaniu wszystkich uzyskanych informacji, które miały znaczący wpływ na ostateczną analizę i weryfikację przekazywanych przez gminy danych, zwłaszcza o stopniu posiadania i zaawansowania poszczególnych inwestycje PGO.

Hanna Grunt, Departament Środowiska Urzędu Marszałkowskiego
 
 
Cele aktualizacji planu
I. Przyjęte cele w gospodarce odpadami na lata 2008-2019 w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi (grupa 20) zakładają:
1.      Zapobieganie i minimalizację ilości wytwarzanych odpadów komunalnych.
2.      Zwiększenie udziału odzysku, w tym w szczególności odzysku energii z odpadów, zgodnego z wymaganiami ochrony środowiska.
3.      Minimalizację ilości odpadów unieszkodliwianych przez składowanie.
4.      Objęcie zorganizowanym systemem odbierania odpadów komunalnych, w tym zbieraniem selektywnym, 100% mieszkańców województwa do końca 2008 r.
5.      Gospodarowanie odpadami w województwie w oparciu o ponadgminne zakłady zagospodarowania odpadów.
6.      Zmniejszenie ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji unieszkodliwianych przez składowanie w stosunku do ilości tych odpadów wytwarzanych w woj. wielkopolskim w 1995 r. Zgodnie z zapisami Krajowego Planu Gospodarki Odpadami (2006 r.) dopuszcza się do składowania następujące ilości odpadów ulegających biodegradacji:
–         w 2010 r. nie więcej niż 75%,
–         w 2013 r. nie więcej niż 50%,
–         w 2020 r. nie więcej niż 35%.
7.      Bezpieczne dla środowiska składowanie odpadów.
8.      Zamknięcie do końca 2009 r. wszystkich składowisk niespełniających przepisów prawa.
9.      Wyeliminowanie praktyki nielegalnego składowania odpadów.
10.  Zmniejszenie masy składowanych odpadów do maksimum 85% ilości odpadów wytwarzanych w 2014 r.
II. W zakresie gospodarki odpadami z pozostałych grup (01-19) cele ogólne dla tych powstających w przemyśle:
1.      W okresie od 2008 r. do 2010 r. przyjęto się następujące cele:
–        zwiększenie udziału odpadów poddawanych procesom odzysku do 82% w 2010 r.,
–        zwiększenie udziału odpadów unieszkodliwianych poza składowaniem do 5% w 2010 r.
2.      W okresie od 2011 r. do 2019 r. założono:
–        zwiększenie udziału odpadów poddawanych procesom odzysku do 85% w 2019 r.,
–        zwiększenie udziału odpadów unieszkodliwianych poza składowaniem do 7% w 2019 r.
III. Cele szczegółowe określono dla następujących rodzajów odpadów:
1.      Odpady zawierające PCB.
2.      Oleje odpadowe.
3.      Odpady medyczne i weterynaryjne.
6.      Odpady zawierające azbest.
10.  Odpady z budowy, remontów i demontażu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej.
11.  Komunalne osady ściekowe.
 
Kierunki działań na lata 2008-2019
W zakresie gospodarki odpadami komunalnymi (grupa 20) sformułowano następujące kierunki działań:
W zakresie gospodarki odpadami z pozostałych grup (01-19) sformułowano następujące ogólne kierunki działań:
W zakresie gospodarki odpadami komunalnymi (grupa 20) sformułowano następujące kierunki działań:
W zakresie gospodarki odpadami z pozostałych grup (01-19) sformułowano następujące ogólne kierunki działań:
1.                  Wspieranie działań informacyjno-edukacyjnych w zakresie wytwarzania i gospodarowania odpadami.
2.                  Wspieranie wdrażania proekologicznych i efektywnych ekonomicznie metod zagospodarowania odpadów w oparciu o najlepsze dostępne techniki (BAT).
3.                  Wzmacnianie kontroli prawidłowego postępowania z odpadami.
4.                  Minimalizacja ilości i rodzajów wytwarzanych odpadów poddawanych procesom unieszkodliwiania poprzez składowanie.
5.                  Organizacja nowych i rozwój istniejących systemów zbierania odpadów, w tym w szczególności odpadów niebezpiecznych ze źródeł rozproszonych (małe i średnie przedsiębiorstwa), z uwzględnieniem odpadów niebezpiecznych, występujących w strumieniu odpadów komunalnych (gospodarstwa domowe), w oparciu o:
–         funkcjonujące sieci zbierania poszczególnych rodzajów odpadów niebezpiecznych, utworzone przez organizacje odzysku lub przedsiębiorców,
–         funkcjonujące placówki handlowe, apteki, zakłady serwisowe oraz punkty zbierania poszczególnych rodzajów odpadów niebezpiecznych (np. przeterminowane lekarstwa, oleje odpadowe, baterie, akumulatory),
–         stacjonarne lub mobilne punkty zbierania odpadów niebezpiecznych,
–         regularne odbieranie odpadów niebezpiecznych od mieszkańców przez podmioty prowadzące działalność w zakresie odbioru odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości.