Gospodarowanie majątkiem trwałym w branży wod-kan, cz. II

Podobnie przedstawia się korelacja i funkcja regresji liniowej wielkości przychodów ze sprzedaży do wartości majątku trwałego (współczynnik korelacji = 0,82, funkcja regresji y = 0,216x + 15,808). Z funkcji tej wynika, że w przeciętnej spółce wodociągowo-kanalizacyjnej zwiększenie wartości majątku trwałego o 1 mln zł powoduje wzrost przychodów ze sprzedaży o 216 tys. zł.

Majątek trwały w branży wodociągowo-kanalizacyjnej jest podstawowym czynnikiem, który nie tylko generuje koszty, ale też umożliwia przedsiębiorstwom uzyskiwanie przychodów ze sprzedaży. W tym przypadku przyrost przychodów z jednostki wartości majątku jest większy o 15% od przyrostu kosztów, a więc korzystnie wpływa na wynik finansowy przedsiębiorstw.

 

 

Na rysunku 1 przedstawiono funkcję regresji liniowej poziomu kosztów działalności operacyjnej do wielkości zatrudnienia.

Źródło: Opracowanie własne.

 

Z funkcji regresji wynika, że przeciętnie w badanej spółce wodociągowo-kanalizacyjnej przyrost zatrudnienia o 1 osobę powoduje wzrost kosztów działalności operacyjnej o 169,4 tys. zł. Wielkość kosztów z działalności operacyjnej w wyraźnym stopniu zależy także od stanu zatrudnienia pracowników. Mimo postępu technicznego pracownicy są niezbędni do obsługi i eksploatacji urządzeń, sprawnego usuwania awarii, utrzymania wysokiej jakości wody oraz kontroli poziomu oczyszczania ścieków. Koszty są poważnym czynnikiem obciążającym przedsiębiorstwo, ale zatrudnieni w spółkach pracownicy są także czynnikiem przynoszącym spółkom przychody ze sprzedaży produktów i usług. Podobnie więc przedstawia się korelacja i funkcja regresji liniowej wielkości przychodów ze sprzedaży do wielkości zatrudnienia (współczynnik korelacji = 0,93, funkcja regresji y = 0,185 x– 11,268). Z tego wynika, że przeciętnie w badanej spółce wodociągowo-kanalizacyjnej zwiększenie zatrudnienia o 1 osobę powoduje wzrost przychodów ze sprzedaży o 184,7 tys. zł. Przyrost przychodów jest większy o 9% od poniesionych z tytułu zatrudnienia kosztów i dlatego czynnik ten w branży przyczynia się do poprawy wyników ze sprzedaży.

 

Z funkcji regresji wynika, że przeciętnie w badanej spółce wodociągowo-kanalizacyjnej zwiększenie wydajności pracy o 1 tys. zł zwiększa koszty działalności operacyjnej o 726,2 tys. zł. W branży tej jest to bardzo istotny czynnik efektywności. Większa wydajność pracy to proporcjonalnie do zatrudnienia większy przychód ze sprzedaży, a w związku z tym także większe z tego tytułu koszty. Świadczy o tym współczynnik korelacji i funkcja regresji liniowej wartości przychodów ze sprzedaży do wydajności pracy (współczynnik korelacji  = 0,61, funkcja regresji y = 0,818x – 59,102). Z funkcji tej wynika, że przeciętnie w badanej spółce wodociągowo-kanalizacyjnej przyrost wydajności pracy o 1 tys. zł powoduje wzrost przychodów ze sprzedaży o 818,1 tys. zł.Wraz ze wzrostem wydajności pracy, przyrost kosztów działalności operacyjnej jest znacznie mniejszy niż przyrost przychodów ze sprzedaży. Różnica ta wynosi blisko 13%. Wydajność pracy jest więc czynnikiem dodatnio i wyraźnie wpływającym na efektywność gospodarowania majątkiem trwałym w spółkach wodociągowo-kanalizacyjnych.

 

Z funkcji regresji wynika, że przeciętnie w badanej spółce wodociągowo-kanalizacyjnej zwiększenie wartości majątku trwałego o 1 mln zł powoduje wzrost wyniku ze sprzedaży o 24 tys. zł. Zależy on także od wartości posiadanego majątku trwałego. Aby spojrzeć na tę funkcję pod kątem praktycznym, należy pamiętać, że spółki wodociągowo-kanalizacyjne są bardzo kapitałochłonne. Średnia wartość majątku trwałego w badanych podmiotach tej branży za okres 2003-2005 wynosiła 146 mln zł. Przyrost wielkości wyniku ze sprzedaży w związku ze wzrostem wartości majątku trwałego może mieć w praktyce wymiar bardzo znaczący, a inwestowanie w nowe urządzenia infrastrukturalne – pozytywnie wpłynąć na ekonomikę tych spółek.

 

 

Mimo niskiego współczynnika korelacji (0,30), z funkcji regresji wynika, że przeciętnie w badanej spółce wodociągowo-kanalizacyjnej każdy przyrost cen dostaw wody o 1 zł za m³ powoduje wzrost przychodów ze sprzedaży o 43 405 tys. zł, zakładając, że ilość sprzedanej wody pozostałaby na niezmienionym poziomie.

Jak wiadomo, wzrost cen wody spowoduje tylko do pewnego jej poziomu przyrost przychodów ze sprzedaży. Funkcja regresji przyjmuje hipotetyczny wzrost wielkości przychodów na skutek podwyższenia ceny 1 m³ wody o 1 zł, co przy średniej cenie wyniosłoby prawie 50%. Wzrost ceny dostaw wody powoduje co prawda przyrost przychodów, lecz w praktyce nie jest on tak duży, jak to wynika z funkcji regresji, która nie uwzględnia elastyczności cenowej popytu. W branży tej jest ona bardzo niska i kształtuje się w przedziale 0,10-0,15. Wzrost cen powoduje bardziej oszczędne zużywanie wody, w wyniku czego przedsiębiorstwa wodociągowe nie osiągają zakładanych korzyści w postaci większych przychodów i dochodów.

 

Z funkcji regresji wynika, że w badanej spółce wodociągowo-kanalizacyjnej przyrost powierzchni obsługiwanego miasta o 1 km² powoduje wzrost kosztów działalności operacyjnej przeciętnie o 569,1 tys. zł. Oznacza to, że czynnik powierzchni obsługiwanego miasta jest bardzo istotny nie tylko dla poziomu kosztów, ale także dla przychodów ze sprzedaży. Korelacja i funkcja regresji liniowej wielkości przychodów ze sprzedaży do powierzchni miasta przedstawiają się podobnie jak wobec kosztów (współczynnik korelacji = 0,90, funkcja regresji y = 0,628x – 13,788). Wynika z tego, że przeciętnie każdy przyrost powierzchni obsługiwanego miasta o 1 km² powoduje wzrost wielkości przychodów ze sprzedaży o 628,2 tys. zł – i jest on większy od przyrostu kosztów operacyjnych o 10%.

Wzrost powierzchni obsługiwanego miasta wiąże się przede wszystkim z dłuższą infrastrukturą wodociągowo-kanalizacyjną. Obszarowo duże aglomeracje są dla przedsiębiorstw większym odbiorcą wody i dostawcą ścieków. Infrastruktura wodociągowo-kanalizacyjna będzie tam efektywniej wykorzystana. Im większe jest miasto, tym więcej przedsiębiorstw pobierających wodę i odprowadzających ścieki. Duże obszary miejskie z reguły zawierają wielkie powierzchnie ogrodów działkowych i terenów rekreacyjnych, czerpiących wodę z firm wodociągowo-kanalizacyjnych. Tak więc większe miasta są szerszym rynkiem zbytu, co podwyższa efektywność wykorzystania rozległego majątku tej branży.

W zależności od zurbanizowania terenów przyrost kosztów do przyrostu przychodów może być różny. Badania autora wykazały, że przyrost przychodów jest wyższy od przyrostu kosztów operacyjnych. W związku z tym można wyciągnąć wniosek, że powierzchnia obsługiwanego miasta dodatnio i wyraźnie oddziałuje na poprawę efektywności gospodarowania majątkiem trwałym w spółkach wodociągowo-kanalizacyjnych.

 

Na rysunku 2 przedstawiona została funkcja regresji liniowej poziomu kosztów działalności operacyjnej do liczby mieszkańców obsługiwanego miasta.

 

 

Rys. 2. Funkcja regresji liniowej kosztów działalności operacyjnej do liczby mieszkańców obsługiwanego miasta w spółkach branży wodociągowo-kanalizacyjnej

Źródło: Opracowanie własne.

Z funkcji regresji liniowej wynika, że w badanej spółce wodociągowo-kanalizacyjnej przyrost liczby mieszkańców obsługiwanego miasta o 1 tys. osób powoduje wzrost kosztów działalności operacyjnej przeciętnie o 294,4 tys. zł. Podobnie wygląda korelacja i wykres funkcji regresji wielkości przychodów ze sprzedaży do liczby mieszkańców miasta (współczynnik korelacji = 0,97, funkcja regresji y = 0,322x – 7,651). Przeciętnie w badanej spółce wodociągowo-kanalizacyjnej każdy przyrost liczby mieszkańców obsługiwanego miasta o 1 tys. osób, powoduje wzrost wielkości przychodów ze sprzedaży o 322,4 tys. zł.

Większe skupiska ludności są szerszym rynkiem zbytu wody i dostaw ścieków bytowych. Urządzenia i sieć infrastrukturalna są efektywniej wykorzystywane ze względu na większy przesył wody i ścieków w jednostce czasu. Wraz ze wzrostem liczby mieszkańców obsługiwanego miasta w spółkach wodociągowo-kanalizacyjnych wzrastają koszty i przychody.Przyrost wielkości przychodów ze sprzedaży jest większy o prawie 10% od przyrostu kosztów i stąd można stwierdzić, żeduże skupiska ludności przyczyniają się do poprawy efektywności gospodarowania majątkiem trwałym w spółkach wodociągowo-kanalizacyjnych.

 

Z funkcji regresji liniowej wynika, że w badanej spółce wodociągowo-kanalizacyjnej przyrost powierzchni obsługiwanego miasta o 1 km² wymaga zwiększenia w przedsiębiorstwie majątku trwałego przeciętnie o 1790,5 tys. zł. Wiadomo, że im większe obszarowo jest miasto, tym rozleglejsza musi być infrastruktura wodno-kanalizacyjna. Rośnie wówczas potrzeba budowy nowych sieci infrastruktury, nowych ujęć wody i urządzeń do jej uzdatniania, przepompowni ścieków oraz innych niezbędnych obiektów.

Podobnie do poprzedniej zależności przedstawia się korelacja i wykres funkcji regresji liniowej wartości majątku trwałego spółek branży wodociągowo-kanalizacyjnej do liczby mieszkańców obsługiwanego miasta (współczynnik korelacji = 0,67, funkcja regresji y = 0,973x – 17,920). Z funkcji tej wynika, że przeciętnie w badanej spółce wodociągowo-kanalizacyjnej każdy przyrost liczby mieszkańców obsługiwanego miasta o 1 tys. osób wymaga zwiększenia w przedsiębiorstwie majątku trwałego o wartości 973,2 tys. zł. Wielkość obsługiwanego miasta, rozumiana jako jego obszar i liczba mieszkańców, wymaga zwiększenia w przedsiębiorstwach wodociągowo-kanalizacyjnych wartości majątku trwałego, co należy rozumieć jako potrzebę inwestowania w urządzenia techniczne.

 

Gęstość zaludnienia wyraża relację liczby mieszkańców do powierzchni obsługiwanego miasta. Z funkcji regresji wynika, że w badanej spółce wodociągowo-kanalizacyjnej przyrost gęstości zaludnienia obsługiwanego miasta o 1 mieszkańca na 1 km² powierzchni powoduje wzrost kosztów działalności operacyjnej przeciętnie o 44,2 tys. zł. Podobnie wygląda korelacja i funkcja regresji liniowej wielkości przychodów ze sprzedaży do gęstości zaludnienia miast obsługiwanych przez spółki tej branży (współczynnik korelacji = 0,42, funkcja regresji y = 0,047x – 31,371). Z funkcji tej wynika, że w badanej spółce wodociągowo-kanalizacyjnej przyrost gęstości zaludnienia obsługiwanego miasta o 1 mieszkańca na 1 km² powierzchni powoduje wzrost przychodów ze sprzedaży przeciętnie o 46,7 tys. zł.

Przyrost wielkości przychodów jest większy od przyrostu kosztów o prawie 6%. Dlatego nasuwa się wniosek, że gęstość zaludnienia dodatnio oddziałuje na efektywność gospodarowania majątkiem trwałym w spółkach wodociągowo-kanalizacyjnych. Zależność ta wynika stąd, że wraz ze wzrostem gęstości zaludnienia zwiększa się stopień wykorzystania sieci wodnych i kanalizacyjnych, maleją koszty przesyłu oraz zwiększa się sprzedaż na jednostkę posiadanego przez spółkę majątku trwałego.

Podsumowując analizę oddziaływania czynników na efektywność majątku trwałego w spółkach branży wodociągowo-kanalizacyjnej, można stwierdzić, że poziom kosztów działalności operacyjnej i wielkość przychodów ze sprzedaży zależą od wartości majątku trwałego zaangażowanego w spółkach wodociągowo-kanalizacyjnych. Zależność ta jest dodatnia i wyraźna. Poziom kosztów działalności operacyjnej i wartość przychodów ze sprzedaży są uzależnione także od wielkości zatrudnienia pracowników. Koszty są poważnym czynnikiem obciążającym przedsiębiorstwo, lecz zatrudnieni w spółkach pracownicy są czynnikiem tworzącym przychody ze sprzedaży produktów i usług. Na poziom kosztów działalności operacyjnej i wielkość przychodów ze sprzedaży w spółkach wodociągowo-kanalizacyjnych wyraźnie i dodatnio wpływa poziom wydajności pracy. Wzrost wydajności pracy wywołuje przyrost kosztów działalności operacyjnej, ale także większy od kosztów wzrost wartości przychodów ze sprzedaży. Wzrost cen wody powoduje przyrost przychodów ze sprzedaży, lecz w praktyce nie jest on tak duży, jak to wynika z funkcji regresji, która nie uwzględnia elastyczności cenowej popytu – w branży stosunkowo niskiej. W monopolu naturalnym mieszkańcy nie mają alternatywnych możliwości zakupu wody od innych dostawców.

Obszar obsługiwanego miasta pozytywnie oddziałuje na przyrost przychodów ze sprzedaży, a więc na poprawę efektywności gospodarowania majątkiem trwałym w rozpatrywanych spółkach. Poziom kosztów działalności operacyjnej i wartość przychodów ze sprzedaży zależą także od liczby mieszkańców obsługiwanego miasta. Zależność ta jest wyraźna i dodatnia. Można wyciągnąć wniosek, że duże skupiska ludności także przyczyniają się tutaj do poprawy efektywności gospodarowania majątkiem trwałym. Powierzchnia obsługiwanego miasta i liczba zamieszkałej w nim ludności wymagają w tych podmiotach przyrostu wartości majątku trwałego, czyli inwestowania. Także gęstość zaludnienia to czynnik poprawiający efektywność gospodarowania majątkiem trwałym.

Efektywność ta w spółkach komunalnych zależy zarówno od ich wielkości, która jest funkcją liczby mieszkańców i powierzchni miasta, jak i od specyfiki prowadzonej przez nie działalności gospodarczej.

 

 

dr inż. Wojciech Bachor