Wśród metali surowcem najczęściej poddawanym recyklingowi jest stal. Drugie miejsce pod tym względem zajmuje aluminium. Tego typu kierunek działań można zaobserwować nie tylko w Europie, ale i na całym świecie.

Na co dzień stykamy się z dwoma metalami wykorzystywanymi do produkcji opakowań. Należą do nich stopy aluminium i żelaza, pojawiające się głównie w formie puszek do napojów i żywności. Ponadto używamy metalowych folii, tacek, opakowań do dezodorantów, a także kapsli. Ich udział w masie wszystkich opakowań metalowych na świecie to przeciętnie ok. 1/3 zawartości. Globalne zużycie puszek do napojów przekroczyło poziom 220 mld sztuk rocznie. Z tego 81% to produkty wykonane w całości z aluminium. Obecnie coraz częściej można też zaobserwować wzrost poziomu recyklingu metali, osiągany przez poszczególne państwa. Przykładowo w Europie w 2004 r. recyklingowi poddano ok. 50% aluminiowych puszek po napojach. W 2010 r. poziom ten wzrósł do 67%. Jednocześnie w przypadku opakowań stalowych średnie europejskie wyniki to 63% (2004 r.) i 71% (2010 r.).

Unikalne cechy

Niezależnie od rodzajów opakowań i zastosowanego metalu, wszystkie łączy jedna, unikalna cecha. Należą one do surowców permanentnych. Produkty wykonane z aluminium i stali mogą być przetwarzane w nieskończoność. Glin (aluminium) jest jednym z najważniejszych pierwiastków litosfery. Z całości wyprodukowanego do tej pory na świecie aluminium ponad 75% nadal jest stosowane. To trzeci pod względem ilości pierwiastek w skorupie ziemskiej (ok. 8,1%). Więcej jest tylko tlenu (46,6%) oraz krzemu (27,7%). W tym swoistym rankingu pierwiastków kolejne miejsce zajmuje żelazo (5,05%), z którego wytwarza się stal. Podobnie jak w przypadku aluminium, bardzo duża część stali wyprodukowanej do tej pory na świecie wciąż pozostaje w użyciu (ponad 80%). Pojawienie się osobnej kategorii surowców permanentnych jest spowodowane posiadaniem przez metale unikalnych cech. Odpowiednio prowadzona zbiórka selektywna pozwala na ich odzyskiwanie i dalsze przetwarzanie (w nieskończoność), bez utraty jakości surowca. Większy udział materiału pochodzącego z recyklingu w produkcji nowych opakowań ma pozytywny wpływ na środowisko naturalne. Do recyklingu aluminium potrzeba jedynie 5% energii koniecznej do produkcji pierwotnej, co przekłada się na emisję na poziomie 5% CO2. Ponadto zachowane zostają złoża boksytów, zużywane podczas wytwarzania aluminium, oraz rudy żelaza, wykorzystywanego do produkcji stali. Każda tona opakowań powstałych z odzyskanej stali to redukcja 1,28 tony odpadów oraz obniżenie zużycia wody o 40% i energii o 74%. Recykling stali zmniejsza również poziom emisji zanieczyszczeń do atmosfery o 86% oraz zanieczyszczeń wody o 76%.

 

Recykling aluminiowych puszek po napojach [%]

Państwo

2008 r.

2009 r.

2010 r.

Austria

50

50

65

Belgia

93

93

91

Czechy

60

47

52

Dania

84

88

89

Estonia

58

59

61

Finlandia

92

95

95

Francja

42

51

57

Niemcy

96

96

96

Irlandia

47

47

45

Włochy

58

57

72

Holandia

85

87

88

Polska

66

69

72

Portugalia

40

40

45

Rumunia

34

34

20

Słowacja

60

47

52

Hiszpania

59

59

61

Szwecja

91

88

87

Szwajcaria

91

90

91

Wielka Brytania

51

55

54

Średnia europejska

63

64

67

Źródło: Europejskie Stowarzyszenie Aluminium

 

Recykling opakowań stalowych [%]

Państwo

2009 r.

2010 r.

2011 r.

Austria

79

55

63

Belgia

98

98

98

Czechy

47

59

66

Dania

82

57

77

Estonia

30

39

67

Finlandia

79

66

69

Francja

71

72

78

Niemcy

92

94

94

Irlandia

65

65

74

Włochy

78

71

76

Holandia

87

88

91

Polska

48

32

40

Portugalia

48

72

75

Rumunia

62

74

73

Słowacja

72

53

68

Hiszpania

77

77

85

Szwecja

70

79

82

Szwajcaria

82

84

78

Wielka Brytania

60

59

58

Średnia europejska

72

71

74

Źródło: Stowarzyszenie Apeal

Inicjatywy edukacyjne

W ramach edukacji w zakresie recyklingu w krajach europejskich największym działaniem promujących zbiórkę opakowań metalowych jest kampania ?Every can counts?. Została ona zainicjowana w 2008 r. w Wielkiej Brytanii, a obecnie prowadzona jest też np. w Irlandii, Szkocji i Rumunii. Kampania skupia się na tematyce recyklingu puszek po napojach i prezentuje korzyści płynące z tego typu działań. Działaniem zbliżonym, ale ukierunkowanym na wszystkie opakowania metalowe, jest przedsięwzięcie o nazwie ?Metal Metters?, również realizowane w Wielkiej Brytanii. Zbiórkę opakowań metalowych prowadzi 97% podmiotów ? odpowiedników naszych gmin. Poziomy recyklingu w tym kraju to 58% w przypadku stali i 54% w zakresie puszek aluminiowych. Inną z ciekawszych inicjatyw jest dynamicznie rozwijający się francuski program ?Chaque canette compte?.

Również poza obszarem należącym obecnie do Unii Europejskiej można odnaleźć kraje, w których realizuje się interesujące inicjatywy edukacyjne. Przykład stanowi Seria i już od kilku lat działająca na jej terenie Fundacja Recan. Jej praktyki są szczególnie bliskie Polsce, ponieważ transfer wiedzy i pierwsze projekty wdrażane w Serbii bazowały na doświadczeniach wypracowanych przez Fundację Recal.

Klucz do sukcesu

Oddzielanie metali, w tym opakowań wykonanych z aluminium i stali, w nowoczesnej gospodarce odpadami powinno odbywać się w kilku etapach. Zdecydowanie najczystszy i najbardziej wartościowy surowiec stanowią opakowania metalowe pozyskane w ramach selektywnej zbiórki. Tego typu surowiec oferują hutom punkty skupu aluminiowych puszek po napojach, które nie są unikalnym rozwiązaniem wypracowanym przez Polaków. Opakowania aluminiowe odkupywane są od indywidualnych zbieraczy w wielu krajach: od Brazylii po Szwajcarię. Trzeba przyznać, że system recyklingu w oparciu o indywidualnych tzw. zbieraczy stanowi istotne wsparcie zbiórki selektywnej prowadzonej przez samorządy, a jakość surowca jest zdecydowanie najlepsza.

Metale żelazne odseparowuje się za pomocą magnesu. Ponadto istnieje możliwość wydzielenia aluminium przy użyciu tzw. prądów wirowych. Praktycznie te same rozwiązania techniczne mogą być stosowane podczas doczyszczania surowca pochodzącego ze zbiórki selektywnej, odpadów zmieszanych, a nawet tych pozostałych po termicznym przekształceniu. Niezaprzeczalną zaletą oddzielania metali przed spalaniem jest wysoka jakość uzyskanego surowca, porównywalna z frakcją otrzymywaną ze zmieszanych odpadów komunalnych. Moment wydzielenia metali bezpośrednio wpływa na stawki sprzedaży. Opakowania z aluminium i stali, które przeszły proces termicznej obróbki, są w dużej części utlenione, częste są przypadki ich trwałego połączenia z innymi frakcjami, np. szkłem czy ceramiką, więc skład chemiczny takiego surowca jest trudny do przewidzenia. Zazwyczaj metale pochodzące z popiołów przerabiane są osobno, a uzyskany stop sprawdzany pod kątem pierwiastków składowych. Dopiero po takiej weryfikacji podejmowana jest decyzja o zastosowaniu uzyskanego stopu. Z drugiej strony interesujące jest zjawisko mniejszego utleniania spalanych laminatów aluminium, w stosunku do folii aluminiowej o identycznych parametrach. W procesie spalania z udziałem laminatów zawierających aluminium tlen trafiający do procesu jest zużywany w pierwszej kolejności przez palący się papier i tworzywa sztuczne. Oznacza to mniejszą jego dostępność dla aluminium i mniejsze utlenienie powierzchni metalu. Badania przeprowadzone w funkcjonujących spalarniach wykazały, że praktycznie całość aluminium o grubości poniżej 50 mikronów ulega utlenieniu. Udział metali w popiołach uzyskiwanych bezpośrednio z komory spalania to przeciętnie 2-4%. Jest on też zdecydowanie wyższy od zawartości metali w popiołach pochodzących z oczyszczania gazów wylotowych ? 0,4-1,2%.

W praktyce wydzielenie metali przed spaleniem jest zdecydowanie bardziej opłacalne niż separowanie ich z popiołów. W drugim przypadku dopiero wieloetapowy proces pozwala na uzyskanie popiołów bez zawartości metali. Niepełne wydzielenie uniemożliwia ich zastosowanie np. w budownictwie. Metale pozostałe w popiołach powodują też inne problemy. Jednym z nich jest zwiększenie objętości. Dzieje się tak w wyniku oddziaływania czynników zewnętrznych, tj. utleniania i hydratacji (uwadnianie). W wyniku tych procesów np. na drogach powstają wybrzuszenia mające wpływ nie tylko na komfort, ale też na bezpieczeństwo jazdy. Z tego względu tak ważne jest zastosowanie separatorów metali na wejściu i wyjściu strumienia odpadów trafiającego do instalacji termicznego przekształcania odpadów.

Jacek Wodzisławski, prezes, Fundacja RECAL

 

Materiał powstał na podstawie danych zawartych na: www.recan.com, www.everycancounts.co.uk, www.chaquecanettecompte.com, www.metalmatters.org.uk, www.metalmatters.org.uk, www.recan.org.rs oraz informacji pozyskanych od Europejskiego Stowarzyszenia Aluminium i Stowarzyszenia Apeal.