Normy związane ze zbieraniem i przetwarzaniem są coraz istotniejszym elementem rynku ZSEE, szczególnie w Polsce, gdzie powszechne jest niepoprawne obchodzenie się z zużytym sprzętem. Prekursorem ogólnoeuropejskich standardów jest projekt WEEELABEX, który tworzy obecnie system dobrowolnych standardów i certyfikacji poprawnego przetwarzania ZSEE przez firmy. Sama nowa dyrektywa w sprawie zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, tzw. WEEE 2 (2012/19/UE), podkreśla, że każdy zakład (przedsiębiorstwo) prowadzący zbieranie, recykling oraz przetwarzanie powinien spełniać minimalne standardy w celu zapobiegania negatywnemu wpływowi przetwarzania WEEE na środowisko. Ponieważ zróżnicowana polityka w dziedzinie gospodarowania WEEE w poszczególnych krajach niekorzystnie wpływa na skuteczność realizacji strategii recyklingu, poproszono Komisję Europejską o stworzenie europejskich norm przetwarzania WEEE – w tym odzysku, recyklingu i przygotowania do ponownego użycia. Państwa członkowskie mogą też same ustanowić minimalne standardy jakości dla przetwarzania zebranego WEEE.

Stworzony w ramach projektu „Elektroodpady w dobre ręce” Kodeks Dobrych Praktyk będzie oficjalnym dokumentem zawierającym zbiór zasad w zakresie standardów postępowania z ZSEE. Dana firma, podpisując taki dokument, dobrowolnie zadeklaruje wolę spełnienia ustalonych w nim kryteriów. Jednocześnie podpisanie takiego dokumentu będzie motywacją dla innych firm do podjęcia starań o dorównanie wyznaczonym standardom. Znaczną korzyścią dla wszystkich firm będzie możliwość uzyskania rzetelnej informacji o partnerze, pomocnej przy podejmowaniu decyzji o jakiejkolwiek współpracy.

Zbiórka i recykling ZSEE

Sama potrzeba stworzenia zasad dobrych praktyk zrodziła się z chęci poprawy standardów na rynku elektroodpadów, gdzie – jak się szacuje – ok. 40% raportowanych wielkości to szara strefa. Objawia się to tym, że ilość zebranych i przetworzonych ZSEE jest znacząco zawyżona poprzez tzw. kwity, czyli zbiórkę i recykling tylko na papierze. Ponadto jako aktywny uczestnik europejskiej struktury chcielibyśmy, aby Kodeks był szansą na poinformowanie konsumentów o postępie w zakresie standardów zbiórki i przetwarzania e-odpadów w Unii Europejskiej, gdzie międzynarodowa organizacja WEEE Forum w oparciu o unijny projekt stworzyła dobrowolne standardy takich działań. W 2013 r. Komisja Europejska będzie opracowywała takie standardy dla całej Unii, opierając się na zapisach dyrektywy WEEE 2. Zaprojektowany Kodeks Dobrych Praktyk będzie okazją do poinformowania polskiego rynku o trwających obecnie w Europie tendencjach oraz pozwoli na płynne przejście polskiego systemu na unijne wymogi, bez potrzeby stosowania „terapii szokowych”. Jest to bardzo ważne, ponieważ obecny system w Polsce nie jest przygotowany na szybkie zmiany, które w konsekwencji mogłyby doprowadzić do monopolizacji całego rynku – pozostałoby tylko kilka największych firm zbierających i przetwarzających ZSEE.

Założenia Kodeksu

Zapisy w Kodeksie Dobrych Praktyk mają umożliwić:

– stosowanie odpowiedniej hierarchii postępowania z odpadami,

– uwzględnienie europejskich standardów zbierania i przetwarzania ZSEE,

– kierowanie się wartościami etycznymi oraz dobrem środowiska.

Dokument ten będzie tworzony w oparciu o konsultacje z zainteresowanymi firmami z rynku ZSEE. Potencjalne grono zainteresowanych to wszystkie firmy obecne w rejestrze ZSEE, który jest ogólnie dostępny i posłuży do poszerzenia bazy o nowe jednostki. W pierwszej kolejności Kodeks będzie skierowany do 500 największych firm wprowadzających, zbierających i przetwarzających oraz recyklerów i organizacji odzysku w Polsce. Zakładamy przy tym, że podpisanie Kodeksu przez te firmy zmotywuje do włączenia się do tej inicjatywy także mniejsze podmioty, które będą chciały sprostać wyzwaniu konkurencji. Liczymy, że efekt kuli śniegowej znacznie spotęguje naszą inicjatywę i zapewni płynne informowanie rynku o potrzebie podnoszenia standardów.

Spotkanie konsultacyjne

Prace nad projektem rozpoczną się od zlecenia przygotowania wstępnego projektu na początku 2013 r. Projekt następnie będzie konsultowany drogą elektroniczną poprzez stronę projektu. Dodatkowo CECED zorganizuje w swojej siedzibie spotkanie konsultacyjne z ok. 20 przedstawicielami producentów innych branż (oświetlenia, RTV, ITC), organizacji odzysku oraz wybranymi firmami zbierającymi (sklepy, punkty zbierania), zakładami przetwarzania i recyklerami oraz punktami ponownego użycia. Spotkanie będzie miało na celu dyskusję i ulepszenie projektu Kodeksu. W dalszej kolejności dokument zostanie ponownie skonsultowany drogą e-mailową z szerszą grupą, przedstawiony Ministerstwu Środowiska i Głównemu Inspektoratowi Ochrony Środowiska, a następnie rozesłany pocztą do 500 wybranych firm rynku ZSEE w Polsce. Dokument będzie miał jedną stronę i formę dyplomu, opatrzonego szatą graficzną nawiązującą do przewodniego wizerunku całego projektu. Firmy, do których zostanie przesłany dyplom, zostaną zaproszone do podpisu pod jego treścią. W okresie od maja do września prowadzona będzie archiwizacja podpisanych dokumentów oraz mailing do zainteresowanych stron. CECED będzie rekomendował swoim członkom realizację obowiązku przetworzenia ZSEE w oparciu o firmy stosujące dobre praktyki na rynku.


Radosław Maj

 

 

Dwojakie cele projektu

Wywiad z Pascalem Leroy’em, dyrektorem projektu WEEELABEX

Czym jest WEEELABEX i kto przygotował ten projekt?

WEEELABEX jest projektem realizowanym w ramach mechanizmu finansującego Komisji Europejskiej Life+. Projekt realizuje WEEE Forum, Europejskie Stowarzyszenie Organizacji Odzysku ZSEE, we współpracy ze stowarzyszeniami producentów sprzętu i oświetlenia oraz zakładów przetwarzania. Cele projektu są dwojakie. Po pierwsze, chcieliśmy zaprojektować zestaw norm europejskich w odniesieniu do zbierania, sortowania, przechowywania, transportu, przygotowania do ponownego użycia, przetwarzania, odzysku oraz unieszkodliwiania wszystkich rodzajów elektroodpadów. Po drugie, chcemy stworzyć w ramach WEEELABEX narzędzie do monitorowania standardów w firmach zajmujących się przetwarzaniem ZSEE. Do tego celu zaprojektowaliśmy system kontroli, przeprowadzanych przez audytorów przeszkolonych przez biuro WEEELABEX.

Jakie wymogi stawiają firmom normy WEEELABEX?

Normy WEEELABEX dotyczą wszystkich etapów systemu zbiórki i przetwarzania elektroodpadów, w tym gromadzenia i przygotowania do ponownego użycia. Standardy mają na celu poprawę procesu przetwarzania i unieszkodliwianiem wszystkich rodzajów ZSEE, co skutecznie zminimalizuje emisję szkodliwych substancji do środowiska, promowanie wysokiej jakości odzysku surowców wtórnych, ochronę zdrowia i bezpieczeństwa ludzi, zapobieganie nielegalnemu przemieszczaniu ZSEE i ich frakcji za granicę, a także zapewnienie warunków uczciwej konkurencji wszystkim aktorom rynku ZSEE.

Pakiet norm przygotowanych w ramach WEEELABEX składa się z trzech dokumentów. Pierwszy skierowany jest do przedsiębiorców prowadzących zbiórkę elektrośmieci, drugi do operatorów zajmujących się logistyką, a trzeci do zakładów przetwarzania.

Niebawem CENELEC, jeden z trzech oficjalnych organów normalizacyjnych w Unii, przygotuje oficjalne normy europejskie EN, dotyczące zbierania, przetwarzania i przygotowania do ponownego użycia w oparciu o wypracowane przez nas standardy WEEELABEX. Wówczas każdy operator na rynku ZSEE będzie mógł korzystać z tych norm w celu wykazania zgodności swojej działalności z wymogami nowej dyrektywy – WEEE 2.

Kto może uczestniczyć w systemie WEEELABEX i czy jest to obowiązkowe?

Zakładamy, że nasze normy będą wdrażane przez organizacje odzysku ZSEE, które zostaną członkami WEEELABEX. Takie organizacje odzysku będą musiały odnosić się do naszych standardów w swoich umowach z operatorami (zakładami przetwarzania, firmami zajmującymi się zbiórką ZSEE itd.). Sami operatorzy nie mogą być członkami WEEELABEX, ale będą mogły zwracać się z prośbą o przeprowadzenie w ich firmach audytów WEEELABEX. Nasze standardy są tak zaprojektowane, aby zachęcić partnerów organizacji odzysku do zwiększenia swojej kluczowej roli w systemie zbiórki i przetwarzania ZSEE.

Jak WEEELABEX zagwarantuje przestrzeganie swoich norm w Polsce?

Firmy uczestniczące w systemie będą poddawane corocznym audytom. Szkolenie audytorów będzie przeprowadzał WEEELABEX, będący organizacją non-profit. Wszyscy audytorzy WEEELABEX będą wykorzystywać te same dokumenty procesu audytu, stosować ten sam zestaw norm, a wyniki swoich prac będą zgłaszać do Biura WEEELABEX z siedzibą w Pradze. Wszystkie firmy, w przypadku których audyt potwierdzi zgodność z normami, zostaną umieszczone na listach zaufanych operatorów WEEELABEX.

Jakie koszty dla danej firmy rynku ZSEE niesie za sobą WEEELABEX?

Każda uczestnicząca w systemie firma będzie musiała ponieść koszty audytu i praw do używania znaku WEEELABEX, potwierdzającego działalność zgodną z naszymi normami.