Głównym celem polityki wodnej Unii Europejskiej jest osiągnięcie dobrego stanu wód do 2015 roku. Osiągnięcie tego celu wiąże się z realizacją zadań określonych w kilkunastu dyrektywach szczegółowych w obszarze Jakość wód, do których przestrzegania Polska zobowiązała się przystępując do Wspólnoty Europejskiej.

Jedną z głównych dyrektyw w tym zakresie, jest dyrektywa Rady 91/271/EWG z dnia 21 maja 1991 r. dotycząca oczyszczania ścieków komunalnych1 (zwana potocznie „dyrektywą ściekową”). Dyrektywa ta dotyczy gromadzenia, oczyszczania i zrzutu ścieków komunalnych oraz oczyszczania i zrzutu ścieków z niektórych sektorów przemysłowych, a jej celem jest ochrona środowiska przed niekorzystnymi skutkami tych zrzutów.
Dyrektywa 91/271/EWG zobowiązuje państwa członkowskie Unii Europejskiej m. in. do wyposażenia w określonych terminach wszystkich aglomeracji2 (aglomeracja oznacza teren ma którym zaludnienie lub działalność gospodarcza są wystarczająco skoncentrowane, aby ścieki komunalne były zbierane i przekazywane do oczyszczalni ścieków komunalnych) o równoważnej liczbie mieszkańców (RLM – równoważna liczba mieszkańców oznacza ładunek organiczny ulegający rozkładowi biologicznemu, wyrażony pięciodobowym biochemicznym zapotrzebowaniem na tlen (BZT5)3 w ilości 60 g tlenu na dobę) większej od 2 000 w systemy kanalizacyjne dla ścieków komunalnych i zapewnienia biologicznego oczyszczania ścieków przed wprowadzeniem ich do wód, tak aby ścieki spełniały określone w dyrektywie wymagania dotyczące zawartości w nich substancji łatworozkładalnych biologicznie. W ramach wyposażania aglomeracji w zbiorcze systemy kanalizacyjne należy zwracać szczególną uwagę, aby projektowanie, budowa i utrzymanie tych systemów realizowane było zgodnie z najlepszą wiedzą techniczną bez powodowania nadmiernych kosztów.
Państwa członkowskie zobowiązane są również do zidentyfikowania obszarów, których wody są podatne (wrażliwe) na eutrofizację. Na tej podstawie cały obszar Polski został uznany za wrażliwy na eutrofizację. Wykorzystano tu przewidzianą w dyrektywie alternatywną możliwość dla obszarów wrażliwych, pozwalającą na oczyszczanie ścieków w stopniu szczególnie zaawansowanym tylko w niektórych aglomeracjach, tak, aby osiągnąć redukcję 75% całkowitego ładunku azotu i fosforu zawartego w ściekach komunalnych. Osiągnięcie minimum 75% redukcji azotu i fosforu ogólnego zostanie zrealizowane, jeżeli w grupie oczyszczalni ścieków o wielkości 2 000 – 15 000 RLM stosowane będzie konwencjonalne biologiczne oczyszczanie ścieków, natomiast w grupie oczyszczalni o wielkości powyżej 15 000 RLM stosowane będzie pogłębione usuwanie azotu i fosforu ogólnego.
Sposób uzyskania wymaganej redukcji azotu i fosforu, przedstawiony powyżej, został zaakceptowany przez Komisję Europejską.
Oprócz konieczności rozwiązania problemów w zakresie gospodarki ściekowej dla aglomeracji o RLM większym od 2 000, dyrektywa nakreśla obowiązek odpowiedniego oczyszczania ścieków odprowadzanych z mniejszych aglomeracji (poniżej 2 000 RLM), a także ograniczenia ładunków zanieczyszczeń odprowadzanych bezpośrednio do wód z zakładów przemysłu rolno-spożywczego ≥ 4000 RLM.

Główne akty prawne implementujące dyrektywę ściekową
  1. Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. Nr 115, poz. 1229 z późn. zm.)
  2. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 8 lipca 2004 r. w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. Nr 168 poz. 1763)
  3. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 22 grudnia 2004 r. w sprawie sposobu wyznaczania obszaru i granic aglomeracji (Dz. U. Nr 283, poz. 2841)
  4. Ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz. U. Nr 72, poz. 747 z późn. zm.)
  5. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 20 lipca 2002 r. w sprawie sposobu realizacji obowiązków dostawców ścieków przemysłowych oraz warunków wprowadzania ścieków do urządzeń kanalizacyjnych (Dz. U. Nr 129 poz. 1108)
  6. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628 z późn. zm.)
  7. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 1 sierpnia 2002 r. w sprawie komunalnych osadów ściekowych (Dz. U. Nr 134, poz. 1140)
  8. Ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. z 2005 r., Nr 236, poz. 2008)
  9. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 17 października 2002 r. w sprawie warunków wprowadzania nieczystości ciekłych do stacji zlewnych (Dz. U. Nr 188 poz. 1576)
  10. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 listopada 2002r. w sprawie wymagań dla pojazdów asenizacyjnych (Dz. U. Nr 193 poz. 1617)


W trakcie negocjacji o przystąpieniu Polski do Wspólnoty Europejskiej, w zakresie sektora „Środowisko”, uzyskano okresy dostosowawcze w zakresie wyposażania aglomeracji w systemy kanalizacji zbiorczej i oczyszczalnie ścieków.
Do 31 grudnia 2010 r. należy wyposażyć aglomeracje o równoważnej liczbie mieszkańców wynoszącej powyżej 15 000, w systemy odprowadzania i oczyszczania ścieków oraz należy wyposażyć aglomeracje o równoważnej liczbie mieszkańców wynoszącej od 2000 do 15 000, w systemy odprowadzania i oczyszczania ścieków.Aby wypełnić przyjęte przez Polskę zobowiązania, w zakresie wdrażania dyrektywy ściekowej, koniecznym staje się osiągnięcie celów pośrednich zapisanych w Traktacie Akcesyjnym4. Są nimi:

• do 31 grudnia 2005 r. zgodność z dyrektywą powinna być osiągnięta w 674 aglomeracjach, z których ładunek zanieczyszczeń biodegradowalnych stanowi 69% całkowitego ładunku zanieczyszczeń tego typu pochodzącego z aglomeracji,
• do 31 grudnia 2010 r. zgodność z dyrektywą powinna być osiągnięta w 1069 aglomeracjach, z których ładunek zanieczyszczeń biodegradowalnych stanowi 86% całkowitego ładunku zanieczyszczeń tego typu pochodzącego z aglomeracji,
• do 31 grudnia 2013 r. zgodność z Dyrektywą powinna być osiągnięta w 1165 aglomeracjach, z których ładunek zanieczyszczeń biodegradowalnych stanowi 91% całkowitego ładunku zanieczyszczeń tego typu pochodzącego z aglomeracji,
• do 31 grudnia 2015 r. zgodność z Dyrektywą powinna być osiągnięta we wszystkich aglomeracjach, z których ładunek zanieczyszczeń biodegradowalnych stanowi 100% całkowitego ładunku zanieczyszczeń tego typu pochodzącego z aglomeracji,
Okres przejściowy na dostosowanie oczyszczalni zakładów sektorów przemysłu rolno – spożywczego do wymogów dyrektywy trwać będzie do dnia 31 grudnia 2010 roku.
W celu realizacji zadań w zakresie wyposażenia aglomeracji w systemy kanalizacji zbiorczej i oczyszczalnie ścieków komunalnych, wynikających z Traktatu Akcesyjnego (w części dotyczącej spełnienia przez Polskę wymagań dyrektywy 91/271/EWG w sprawie oczyszczania ścieków komunalnych), został sporządzony przez Ministra Środowiska, zgodnie z ustawą Prawo wodne, „Krajowy program oczyszczania ścieków komunalnych”(KPOŚK). Został on przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 16 grudnia 2003 r.
Program ten określa działania w zakresie wyposażenia aglomeracji w systemy kanalizacji zbiorczej i oczyszczalnie ścieków, które będą podejmowane do końca okresu przejściowego wynegocjowanego dla tej dyrektywy tj. do końca 2015 r., a także dla okresów pośrednich 2005 r., 2010 r., 2013 r. zapisanych w Traktacie Akcesyjnym.

Źródło
  1. Dz. Urz. WE L 135 z 30.05.1991r., str.40 – 52
  2. art. 43, pkt. 2 ustawy z dnia 18 lipca 2001r. Prawo wodne (Dz. U. Nr 115, poz. 1229 z późn. zm.)
  3. art. 43, pkt. 2 ustawy z dnia 18 lipca 2001r. Prawo wodne (Dz. U. Nr 115, poz. 1229 z późn. zm.)
  4. Załącznik XII Traktatu o przystąpieniu do Unii Europejskiej Republiki Czeskiej, Republiki Estońskiej, Republiki Cypryjskiej, Republiki Łotewskiej, Republiki Litewskiej, Republiki Węgierskiej, Republiki Malty, Rzeczypospolitej Polskiej, Republiki Słowenii i Republiki Słowackiej (Dz. Urz. WE L 236 z 23.09.2003r., str. 987-988)

Justyna Kiec
Departament Zasobów Wodnych, Ministerstwo Środowiska
Wojciech Nasiłowski
Biuro Gospodarki Wodnej