Międzynarodowe standardy i wytyczne CSR

Korzyścią dla firm, które zdecydują się na skorzystanie w obszarze analizy środowiskowej z międzynarodowych standardów, jest zbudowanie umiejętności szerszego spojrzenia na organizację, wykraczającego poza normy i regulacje prawne. Niedoceniane są również korzyści zarządcze, wynikające z zastosowania standardów CSR.

Najbardziej popularnym i zaawansowanym standardem raportowania jest GRI (ang. Global Reporting Initiative). Posiada on reguły i wskaźniki, pozwalające na stworzenie efektywnego systemu zbierania i zarządzania danymi pozafinansowymi. Standard GRI jest przede wszystkim narzędziem tworzenia raportów, pozwalających na porównanie bezpośrednich konkurentów w branży oraz innych przedsiębiorstw na rynku, a także na monitorowanie postępów wewnątrz przedsiębiorstwa w zakresie danych pozafinansowych w czasie. W 2011 r. raport, wg standardów GRI, opublikowało ponad 2500 firmna całym świecie (rys.).

Global Reporting Initiative podzielony jest na blokowe aspekty i precyzyjne wskaźniki. W aspekcie surowce/materiały GRI proponuje kilka konkretnych wskaźników. Dla przykładu wskaźnik EN1 mówi o wykorzystaniu surowców/materiałów wg ich objętości, a EN26 dotyczy inicjatyw podejmowanych przez firmę, które służą zmniejszeniu wpływu produktów i usług na środowisko.

 

GRI to nie tylko ogólne wskaźniki jakościowe, ale również opis i konkretne wskazówki, a wręcz wzory przekazywania danych ilościowych. Skorzystanie z metod proponowanych w GRI może uchronić firmę np. przed prostymi błędami metodologicznymi i zbudować kompleksowy system zarządzania tym obszarem. Przykładowo wskaźnik EN8 dotyczy łącznego poboru wody wg źródła. Standard tłumaczy, że informacje na temat całkowitej objętości pobranej wody wg źródła przyczyniają się m.in. do określenia ryzyka związanego z zużyciem wody przez organizację raportującą. Wartość łącznego poboru wody prezentuje względną wielkość i znaczenie organizacji jako użytkownika wody oraz daje podstawę do dalszych obliczeń, dotyczących wydajności i zużycia. Zdaniem twórców standardu, systematyczne działanie na rzecz monitorowania i poprawy efektywności wykorzystania wody przez organizację raportującą wiąże się bezpośrednio z kosztami zużycia wody. Łączny pobór wody może także wskazywać na wielkość ryzyka wywołanego przez przerwy w dostawach wody lub wzrost jej kosztu. Czysta woda staje się dobrem rzadkim, co może oddziaływać na procesy produkcyjne wymagające dużych jej ilości. W regionach, gdzie źródła wody są reglamentowane, jej zużycie przez organizację może mieć wpływ na relacje z pozostałymi interesariuszami. Do zaraportowania tego wskaźnika konieczne jest ustalenie łącznej objętości wody pobranej z dowolnego źródła przez organizację raportującą lub przez pośredników, takich jak przedsiębiorstwa komunalne. Zakresem tym objęta jest również woda używana do chłodzenia. Konieczne są także informacje na temat łącznej objętości pobranej wody w metrach sześciennych na rok (m³/rok) z kilku wymienionych przez standard źródeł: wody powierzchniowe (w tym wody z obszarów podmokłych, rzek, jezior, oceanów), wody gruntowe, deszczówka (zbierana bezpośrednio i przechowywana przez organizację raportującą), wody odpadowe od innej organizacji, dostawy wody miejskiej i innych przedsiębiorstw wodnych. Standard podpowiada, że informacje na temat poboru wody można uzyskać z liczników wody, rachunków za wodę, obliczeń na podstawie innych danych dotyczących wody lub szacunków dokonanych przez samą organizację.

 

Istotną kwestią jest efektywność energetyczna. Wskaźnik EN5 dotyczy ilości energii zaoszczędzonej dzięki konserwacji/remontom infrastruktury i poprawie efektywności energetycznej dotychczas stosowanych rozwiązań. Poprawa efektywności energetycznej jest jednym z priorytetów zarówno na poziomie lokalnym, co znalazło wyraz w zapisach ustawy o efektywności energetycznej, jak i europejskim, zgodnie z zapisami dyrektywy 2006/32/WE Parlamentu Europejskiego w sprawie efektywności końcowego użytkowania energii oraz usług energetycznych. Nie można zapomnieć, że Polska gospodarka jest ok. trzy razy bardziej energochłonna niż gospodarki rozwiniętych krajów Unii Europejskiej. W 2007 r. energochłonność w Polsce wynosiła 426 toe/mln euro, a średnia europejska 172 toe/mln euro i proporcja ta od tego czasu niewiele się zmieniła. Dodatkowo, zużycie energii pierwotnej w Polsce, odniesione do liczebności populacji, jest niemal o 40% niższe niż w krajach „starej 15”. Jeżeli proporcje te nie zostaną zmienione, to powstanie konieczność znacznego zwiększenia produkcji energii, a co za tym idzie, nastąpi wzrost emisji CO₂. Niepokojące jest to, że w 2010 r. zanotowano, po raz pierwszy od 1993 r., zwiększenie energochłonności polskiej gospodarki. Sygnał ten wskazuje na potrzebę podjęcia działań ukierunkowanych na utrzymanie wcześniejszych trendów poprawy efektywności energetycznej, a także zmniejszanie nadal niekorzystnej różnicy pomiędzy efektywnością energetyczną Polski i UE. W tym kontekście wskaźnik EN5 jest doskonałym narzędziem do raportowania i oceny działań zmierzających do zmniejszenia energochłonności na poziomie przedsiębiorstw.

 

Obecnie najważniejszym przewodnikiem po społecznej odpowiedzialności organizacji jest norma ISO 26000, opracowana przez Międzynarodowy Komitet Normalizacyjny. Została ona skierowana nie tylko do firm, ale również innych organizacji. Z jej wytycznych mogą korzystać osoby odpowiedzialne za kwestie środowiskowe, pracujące w administracji, na uczelniach, w organizacjach pozarządowych, jednostkach samorządu terytorialnego czy szpitalach.

Norma zwraca uwagę na aspekt zarządzania ryzykiem środowiskowym. Jej autorzy zalecają, aby organizacja wdrożyła działania w zakresie zarządzania ryzykiem środowiskowym w celu oceny, unikania, ograniczania i łagodzenia ryzyka środowiskowego i skutków negatywnego oddziaływania na środowisko. Norma zaleca, by organizacja przygotowała i zaimplementowała działania edukacyjne oraz procedury reagowania w sytuacjach awaryjnych. Ich celem ma być ograniczenie i złagodzenie negatywnego wpływu wypadków czy awarii na środowisko, zdrowie i bezpieczeństwo oraz przekazanie odpowiednim władzom i społecznościom lokalnym informacji o awariach i ich skutkach.

Wymaga się od przedsiębiorstw również podjęcia działań naprawczych. Ponadto znajduje się w niej zalecenie, aby organizacje raczej zapobiegały awariom niż minimalizowały ich skutki. Jedno z konkretniejszych wskazówek jest propozycja zawiązywania funduszy rezerwowych na pokrycie kosztów awarii wpływających negatywnie na środowisko. Norma proponuje również, by organizacje przyjęły podejście oparte na cyklu życia, które jest spójne z polityką Komisji Europejskiej, zaproponowaną w Zintegrowanej Polityce Produktowej (ZPP), dotyczącą wykorzystania podejścia środowiskowego, opartego na analizie cyklu życia produktu.

Rada Europejska postanowiła, że w zakresie bardziej odpowiedzialnego zarządzania zasobami naturalnymi ZPP, ukierunkowana na zmniejszenie zużycia zasobów i wpływu odpadów na środowisko, powinna być wdrażana we współpracy z przedsiębiorstwami. Myślenie w kategoriach cyklu życia produktu (od kołyski po grób) nastawione jest na zmniejszenie jego całkowitego oddziaływania na środowisko. Ma także na celu zapobieganie takim działaniom na poszczególnych etapach cyklu życia, które powodują przesuwanie ciężarów środowiskowych do innej części cyklu życia produktu. Ujmowanie cyklu życia w sposób zintegrowany sprzyja także spójności polityki produktowej. Wspiera działania zmierzające do ograniczenia wpływu na środowisko na tym etapie cyklu życia produktu, na którym występuje możliwość najefektywniejszego zmniejszenia tego oddziaływania i zarazem zmniejszenia kosztów dla podmiotów gospodarczych i społeczeństwa.

W normie ISO 26000 warto również zwrócić szczególną uwagę na dotąd mało znany system produkt-usługa. Takie podejście stosuje się, by przesunąć ciężar odpowiedzialności środowiskowej z momentu sprzedaży bądź dostarczenia produktu, w którym organizacje przenoszą własność oraz odpowiedzialność środowiskową na nabywcę, na inne formy dostarczania usług lub produktów. Mogą być nimi leasing produktu, wynajmowanie lub współużytkowanie produktu albo magazynowanie go. Takie podejście pozwala na zmniejszenie zużycia surowców, a co ważniejsze – zmienia sposób myślenia producentów, budując poczucie odpowiedzialności za pełny cykl życia produktu.