Ustawa z 13 czerwca br. o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi1 wejdzie w życie 1 stycznia 2014 r. Jest efektem prac parlamentarnych nad rządowym projektem ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi (druk nr 815), który ma na celu wykonanie prawa Unii Europejskiej.

Zgodnie z uzasadnieniem rządowym, głównym celem nowej regulacji jest uszczelnienie systemu zagospodarowania odpadów opakowaniowych. Funkcjonujący do tej pory system okazał się bowiem nieskuteczny i nie gwarantuje osiągnięcia przez Polskę do 2014 r. wymaganych dyrektywą opakowaniową poziomów odzysku i recyklingu, co w konsekwencji może doprowadzić do nałożenia przez Trybunał Sprawiedliwości UE kar finansowych na nasz kraj. Potwierdzają to raporty pokontrolne, opracowywane przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska, a także informacje przekazywane przez izby gospodarki odpadami, organizacje odzysku i przedsiębiorców z branży zagospodarowania odpadów.

Dostosowanie do prawa unijnego

Ustawa ma w znacznej mierze charakter dostosowawczy do prawa Unii Europejskiej i dokonuje w zakresie swojej regulacji wdrożenia postanowień następujących aktów prawa unijnego, a więc dyrektywy 94/62/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 20 grudnia 1994 r. w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych2 oraz dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/128/WE z 21 października 2009 r. ustanawiającej ramy wspólnotowego działania na rzecz zrównoważonego stosowania pestycydów (tekst mający znaczenie dla EOG)3.

Należy podkreślić, że ten pierwszy akt był już wielokrotnie zmieniany, m.in. poprzez rozporządzenie (WE) nr 1882/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady z 29 września 2003 r., dostosowujące do decyzji Rady 1999/468/WE przepisy odnoszące się do komitetów, które wspomagają Komisję w wykonywaniu jej uprawnień wykonawczych, ustanowionych w instrumentach podlegających procedurze określonej w art. 251 traktatu WE4. Zmiany wprowadziły również dwie dyrektywy: dyrektywa 2004/12/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 11 lutego 2004 r. zmieniająca dyrektywę 94/62/WE w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych5 oraz dyrektywa 2005/20/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 9 marca 2005 r. zmieniająca dyrektywę 94/62/WE w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych6. Pewne modyfikacje wprowadziło także rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 219/2009 z 11 marca 2009 r. dostosowujące do decyzji Rady 1999/468/WE, niektóre akty podlegające procedurze, o której mowa w art. 251 traktatu, w zakresie procedury regulacyjnej połączonej z kontrolą ? Dostosowanie do procedury regulacyjnej połączonej z kontrolą ? część druga7, jak również dyrektywa Komisji 2013/2/UE z 7 lutego br. zmieniająca załącznik I do dyrektywy 94/62/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych (tekst mający znaczenie dla EOG)8.

Aktualne dostosowanie do dyrektywy 94/62/WE dotyczy wersji w tej chwili obowiązującej, uwzględniającej wszystkie wymienione zmiany. Wskazać trzeba, że dyrektywa ma na celu zharmonizowanie krajowych środków dotyczących gospodarowania opakowaniami i odpadami opakowaniowymi w celu zapobiegania ich wpływowi na środowisko wszystkich państw członkowskich oraz państw trzecich lub zmniejszenia takiego wpływu, co zapewni wysoki poziom ochrony środowiska. Ponadto celem jest zagwarantowanie funkcjonowania rynku wewnętrznego oraz uniknięcie przeszkód w handlu, a także zakłócenia oraz ograniczenia konkurencji w Unii Europejskiej.

Struktura ustawy

Nowa ustawa zastępuje ustawę z 11 maja 2001 r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych oraz część przepisów ustawy z 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej9, przejmując w dużej części dotychczasowe rozwiązania z tych ustaw. Trzeba jednak zaznaczyć, że następuje radykalny wzrost liczby znajdujących się w niej przepisów. Uchylana ustawa o opakowaniach i odpadach opakowaniowych zawiera 32 merytoryczne artykuły z ustawy o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej, a uchylane są cztery artykuły. Nowa ustawa obejmuje 62 artykuły (bez przepisów zmieniających i końcowych), a więc prawie dwukrotnie więcej niż obecna regulacja. Tendencja ta była już zresztą widoczna w ustawie z 14 grudnia 2012 r. o odpadach10.

Z punktu widzenia struktury budowy ustawa zawiera 11 merytorycznych rozdziałów. Rozdział pierwszy to przepisy określające zakres przedmiotowy i podmiotowy regulacji oraz przepisy materialne wspólne dla całego projektu ustawy. W rozdziale drugim zamieszczono przepisy dotyczące rejestru przedsiębiorców wykonujących działalność określoną w ustawie. Kolejny reguluje sprawy związane z gospodarką opakowaniami, zawiera więc przepisy nakładające na przedsiębiorców wprowadzających opakowania, w tym i dostawców materiałów opakowaniowych, szczegółowe obowiązki dotyczące wprowadzanych do obrotu materiałów opakowaniowych i opakowań. Rozdział czwarty określa kwestie dotyczące gospodarki odpadami opakowaniowymi, a piąty zasady działania organizacji odzysku opakowań. Rozdział szósty, dotyczący opłaty produktowej, określa, kto i w jakich przypadkach podlega obowiązkowi uiszczania opłaty produktowej, sposób jej uiszczenia oraz  maksymalną stawkę. Rozdział siódmy reguluje dystrybucję produktów w opakowaniach oraz obowiązki użytkownika środków niebezpiecznych będących środkami ochrony roślin. W rozdziale ósmym ustawa wprowadza obowiązek sporządzania przez przedsiębiorców rocznych sprawozdań, składanych marszałkowi województwa w terminie do 15 marca za poprzedni rok kalendarzowy. Rozdział dziewiąty dotyczy audytu zewnętrznego, natomiast dziesiąty został poświęcony obowiązkom organów administracji publicznej, wykonującym zadania w zakresie gospodarki opakowaniami i odpadami opakowaniowymi. W ostatnim rozdziale ustawy określono administracyjne kary pieniężne i przepisy karne.

Zakres ustawy

Ustawa zawiera wymagania, jakim powinny odpowiadać opakowania wprowadzane do obrotu, zasady działania organizacji odzysku opakowań, reguły postępowania z opakowaniami oraz odpadami opakowaniowymi, jak również zasady ustalania i pobierania opłaty produktowej. Zostały one uwzględnione w celu zmniejszenia ilości i szkodliwości dla środowiska materiałów i substancji zawartych w opakowaniach i odpadach opakowaniowych oraz ilości i szkodliwości dla środowiska opakowań i odpadów opakowaniowych na etapie procesu produkcyjnego, wprowadzania do obrotu, dystrybucji i przetwarzania, w szczególności przez wytwarzanie czystych produktów i stosowanie czystych technologii.

Cel ten jest praktycznie tożsamy z celem dyrektywy 94/62/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 20 grudnia 1994 r. w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych1, jakim jest ustanowienie środków zmierzających w pierwszym rzędzie do zapobiegania powstawaniu odpadów opakowaniowych oraz w ramach dodatkowych zasad podstawowych, do wielokrotnego użytku opakowań, recyklingu oraz innych form odzysku odpadów opakowaniowych, a co za tym idzie ? zmniejszenia ilości ostatecznie unieszkodliwianych odpadów (art. 1 ust. 2 dyrektywy). Pojęcie zapobieganie zostało w dyrektywie zdefiniowane jako zmniejszenie ilości i szkodliwości dla środowiska:

– materiałów i substancji zawartych w opakowaniach i odpadach opakowaniowych,

– opakowań i odpadów opakowaniowych na poziomie procesu produkcyjnego oraz podczas wprowadzania do obrotu, dystrybucji, utylizacji i unieszkodliwiania,

w szczególności poprzez tworzenie ?czystych? wyrobów i technologii (art. 3 pkt 4 dyrektywy).

Notabene zakres materii uregulowanej w ustawie jest szerszy i obejmuje takie zagadnienia, jak rejestr (rozdział 2), sprawozdawczość w zakresie gospodarki opakowaniami i odpadami opakowaniowymi (rozdział 8) oraz obowiązki organów administracji publicznej (rozdział 10).

Zakres podmiotowy ustawy został określony w art. 1 ust. 2 i 3: Ustawa określa prawa i obowiązki przedsiębiorców:

1) będących organizacjami odzysku opakowań;

2) dokonujących wewnątrzwspólnotowej dostawy:

a) odpadów opakowaniowych,

b) produktów w opakowaniach;

3) dystrybuujących produkty w opakowaniach;

4) eksportujących:

a) odpady opakowaniowe,

b) opakowania,

c) produkty w opakowaniach;

5) prowadzących recykling lub inny niż recykling proces odzysku odpadów opakowaniowych;

6) wprowadzających opakowania;

7) wprowadzających produkty w opakowaniach.

Ponadto ustawa określa także obowiązki użytkowników środków niebezpiecznych, będących środkami ochrony roślin.

 

Źródła

1. Ustawa z 13 czerwca 2013 r. o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi (DzU z 2013 r. poz. 888).

2. Dyrektywa 94/62/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 20 grudnia 1994 r. w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych (Dz. Urz. WE L 365 z 31.12.1994 r., str. 10, z późn. zm.; Dz. Urz. UE polskie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 13, str. 349).

3. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/128/WE z 21 października 2009 r. ustanawiająca ramy wspólnotowego działania na rzecz zrównoważonego stosowania pestycydów (Dz. Urz. UE L 309 z 24.11.2009, str. 71).

4. Rozporządzenie (WE) nr 1882/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady z 29 września 2003 r., dostosowujące do decyzji Rady 1999/468/WE przepisy odnoszące się do komitetów, które wspomagają Komisję w wykonywaniu jej uprawnień wykonawczych, ustanowionych w instrumentach podlegających procedurze określonej w art. 251 traktatu WE (DzU. L 284 z 31.10.2003 r., str. 1-53; polskie wydanie specjalne: rozdz. 1 t. 4, str. 447-499).

5. Dyrektywa 2004/12/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 11 lutego 2004 r. zmieniająca dyrektywę 94/62/WE w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych (DzU. L 47 z 18.2.2004 r., str. 26-32; polskie wydanie specjalne: rozdz. 13, t. 34, str. 3-8).

6. Dyrektywa 2005/20/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 9 marca 2005 r. zmieniająca dyrektywę 94/62/WE w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych (DzU. L 70 z 16.3.2005 r., str. 17-18).

7. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 219/2009 z 11 marca 2009 r. dostosowujące do decyzji Rady 1999/468/WE, niektóre akty podlegające procedurze, o której mowa w art. 251 traktatu, w zakresie procedury regulacyjnej połączonej z kontrolą ? Dostosowanie do procedury regulacyjnej połączonej z kontrolą ? część druga (DzU. L 87 z 31.3.2009 r., str. 109-154).

8. Dyrektywa Komisji 2013/2/UE z 7 lutego br. zmieniająca załącznik I do dyrektywy 94/62/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych (DzU. L 37 z 8.2.2013 r., str. 10-12).

9. Ustawa z 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej (DzU z 2007 r. nr 90, poz. 607, z późn. zm.).

10. Ustawa z 14 grudnia 2012 r. o odpadach (DzU z 2013 r. poz. 21, z późn. zm.).

 

prof. UKW dr hab. Zbigniew Bukowski, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, kancelaria Jendrośka, Jerzmański, Bar&Wspólnicy. Prawo gospodarcze i ochrony środowiska