Przedsiębiorcy oraz organizacje odzysku realizując obowiązki w zakresie odzysku i recyklingu, zgodnie z art. 15 ust. l ustawy o obowiązkach przedsiębiorców są zobowiązani do złożenia rocznego sprawozdania o wysokości należnej opłaty produktowej. Sprawozdanie musi być złożone do 31 marca roku kalendarzowego następującego po roku, którego opłata dotyczy. Należy podkreślić, że jest to jedyne sprawozdanie składane przez przedsiębiorcę, na podstawie ustawy o obowiązkach. Od l stycznia obowiązują nowe wzory formularzy.

W przypadku, gdy ze sprawozdania wynika, że obowiązek nie został wykonany lub został wykonany częściowo, wykazane w sprawozdaniu kwoty należy wpłacie na odrębny rachunek bankowy urzędu marszałkowskiego do 31 marca roku kalendarzowego następującego po roku, którego opłata dotyczy (art. 16 ust. 2 ustawy o obowiązkach). Jeśli przedsiębiorca przekazał swoje obowiązki organizacji odzysku, wówczas sprawozdanie sporządza ta organizacja. Także ona wnosi ewentualną opłatę, jeśli obowiązki nie zostały wykonane lub zostały wykonane niecałkowicie. Sprawozdanie sporządza się także, jeśli nie będzie wnoszona opłata produktowa, tzn. przedsiębiorca wykonał w pełni obowiązek odzysku i recyklingu.
Wzór formularza sprawozdania rocznego obowiązującego do końca 2003 r. został opublikowany w rozporządzeniu MŚ z 20 grudnia 2001 r. (DzU nr 157, póz. 1865). W związku ze zmianami wprowadzonymi tzw. ustawą czyszczącą (DzU z 2003 r. nr 7, póz. 78), a także w wyniku uwzględnienia uwag zgłaszanych przez przedsiębiorców, wzór sprawozdania został zmodyfikowany rozporządzeniem MŚ z 15 grudnia 2003 r. (DzU nr 220, póz. 2189).
Rozporządzenie wchodzi w życie z dniem l styczna 2004 r., pojawia się więc problem, od kiedy należy stosować’ nowy wzór formularza. Rozporządzenie zostało wydane dopiero 15 grudnia 2003 r., a opublikowane z datą 31 grudnia, tak więc okres na wprowadzenie zmian jest stosunkowo krótki. Nowy wzór co do zawartości nie różni się w sposób istotny od „starego” formularza. Rozwinięte zostały niektóre kolumny, dzięki czemu istnieje możliwość zaliczenia do osiągniętego poziomu odzysku i recyklingu nadwyżek z poprzedniego roku oraz wykazania nadwyżek bieżących. W ten sposób nadwyżki wykazywane są w sposób narastający w kolejnych latach. Dla przedsiębiorców, którzy nie uzyskali nadwyżek, wprowadzone zmiany nie wnoszą nic istotnego. W przypadku naliczania zaległych opłat i składania sprawozdań za 2002 r. można stosować sprawozdania wg „starego” wzoru lub nowy formularz. Przedsiębiorcy, którzy nie uzyskali nadwyżek, mogą stosować dotychczasowy formularz. Unikają w ten sposób zamieszania wynikającego ze zmiany stosowanych dokumentów, co jest istotną sprawą przy powszechnym stosowaniu systemów informatycznych wymagających wprowadzenia odpowiednich zmian. Nowy wzór sprawozdania dostarcza urzędom marszałkowskim identycznych informacji jak obowiązujący dotychczas, dodatkowo wprowadzając informację o „nadwyżkach”, która nie występuje przecież u wszystkich przedsiębiorców. Przedsiębiorcy, dla których wprowadzone zmiany są istotne, powinni stosować nowy formularz.
Formularz został podzielony na dwa działy. Pierwszy dotyczy wielkości wprowadzonych na rynek krajowy opakowań i produktów oraz wielkości osiągniętych poziomów odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych i poużytkowych. Wprowadzono tu dodatkowe kolumny (13 i 14), w których należy wykazać osiągnięte wielkości odzysku i recyklingu przekraczające wymagany poziom. W dziale drugim nowością jest rezygnacja (ale dopiero w sprawozdaniu za 2004 r.) z obowiązkowego stosowania symboli PKWiU dla opakowań. Szczegółowy sposób wypełniania formularza został przedstawiony w objaśnieniach do poszczególnych kolumn. Przy wypełnianiu formularza należy także uwzględnić obowiązujące w danym roku poziomy odzysku i recyklingu oraz aktualne stawki opłat produktowych, które są publikowane w odrębnych aktach prawnych.
Docelowe poziomy odzysku i recyklingu, które należy osiągnąć w 2007 r., zostały określone w zał. nr 4 do ustawy o obowiązkach. Zmiany nie dotyczą poszczególnych wartości liczbowych, a jedynie rezygnacji ze stosowania klasyfikacji PKWiU do ustalania rodzajów opakowań podlegających obowiązkowi odzysku i recyklingu. Klasyfikacja PKWiU ma obecnie znaczenie pomocnicze przy kwalifikowaniu opakowań do poszczególnych rodzajów. Począwszy od sprawozdania za 2004 r., nie należy wpisywać symboli PKWiU dla opakowań.
Od l stycznia 2004 r. obowiązkowi odzysku i recyklingu będą podlegały wszystkie opakowania odpowiadające definicji zamieszczonej w art. 3 ustawy o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (lista opakowań i elementów opakowań, które objęte są obowiązkiem recyklingu, oraz katalog wyrobów, które traktowane są jako asortymenty opakowaniowe, są dostępne na stronie internetowej MŚ www.mos.gov.pl w: „wyjaśnienia do przepisów/z dnia 11.05.2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i depozytowej/ogólne — opracowanie wytycznych w celu interpretacji definicji opakowań w ramach stosowanych przepisów prawnych dotyczących gospodarki odpadami w Polsce”).
Ponadto zostały wprowadzone dwa ważne wyłączenia z obowiązku dokonywania odzysku i recyklingu. Od l stycznia 2004 r. obowiązek ten nie dotyczy opakowań mających bezpośredni kontakt z produktami leczniczymi określonymi w przepisach prawa farmaceutycznego, jeżeli powstające z nich odpady opakowaniowe są odpadami niebezpiecznymi w rozumieniu ustawy o odpadach, oraz opakowań po środkach niebezpiecznych w rozumieniu przepisów ustawy o opakowaniach i odpadach opakowaniowych, które praktycznie w całości objęte są systemem kaucji. Zasady ustalania, czy dany odpad należy uznać za niebezpieczny, zostały opisane w „Recyklingu” (6/2003 s. 12-13, 9/2003 s. 16-17). Z obowiązku odzysku i recyklingu zwolnione zostały również palety drewniane. Zdefiniowane zostało także pojęcie opakowania wielomateriałowego. Zgodnie z wyjaśnieniem zamieszczonym w znowelizowanym zał. nr l za opakowania wielomateriałowe uznaje się wszystkie opakowania wykonane z co najmniej dwu różnych rodzajów materiałów tak, że nie można ich rozdzielić w sposób ręczny lub przy zastosowaniu prostych metod fizycznych.
Poziomy, które należy osiągnąć w poszczególnych latach, określa rozporządzenie Rady Ministrów (DzU z 2001 r. nr 69, póz. 719) wydane na podstawie delegacji zawartej w art. 3 ust. 8 ustawy o obowiązkach. Rozporządzenie to, odpowiednio do zapisów wprowadzonych ustawą „czyszczącą”, zostało zaktualizowane rozporządzeniem MŚ z 29 maja 2003 r. (DzU nr 104, póz. 982, patrz także rozdz. 10/6). Stawki opłat określane są jako stawki maksymalne oraz stawki szczegółowe. Stawki maksymalne na rok 2002 zostały opublikowane bezpośrednio w ustawie o obowiązkach (w art. 14). Podlegają one z dniem l stycznia każdego roku kalendarzowego podwyższeniu w stopniu odpowiadającym średniorocznemu wskaźnikowi cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem, przyjętemu w ustawie budżetowej za rok poprzedni, a MŚ, nie później niż do dnia 30 września każdego roku, ogłasza, w drodze obwieszczenia w Monitorze Polskim, wysokość maksymalnych stawek opłat produktowych na następny rok. Na rok 2003 stawki maksymalne zostały ogłoszone w Monitorze Polskim z 2002 r. nr 37 póz. 591, a na rok 2004 w Monitorze Polskim z 2003 nr 41 póz. 601. Na tej podstawie, zgodnie z art. 14 ust. 4 ustawy o obowiązkach, ustalane są szczegółowe stawki opłat produktowych dla poszczególnych opakowań i produktów. Szczegółowe stawki na rok 2002 zostały określone w rozporządzeniu MŚ z 11 września 2001 r. (DzU nr 116, póz. 1235) i nie uległy zmianie w roku 2003. Na rok 2004 obowiązują nowe stawki opublikowane w DzU z 2003 r. nr 180, póz. 1768. Stawki te uległy zwiększeniu średnio o ok. 2 — 2,5%.

Instrukcja do sprawozdania
Wszystkie dane podawane w sprawozdaniu należy podawać’ z dokładnością odpowiednio: do l kg dla masy opakowań lub produktów, do l gr opłatę produktową oraz do 0,01% wielkość’ odzysku i recyklingu.
    Dział 1
  1. Rodzaj opakowania lub produktu, z którego powstał odpad, oraz symbol PKWiU (kolumny l i 2) — należy podać zgodnie z rodzajami opakowań i produktów określonymi w załącznikach nr 1-3 do Ustawy z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców (DzU Nr 63, póz. 639, z późn. zm.). Symbole PKWiU służą wyłącznie identyfikacji kategorii opakowań i produktów przy ich kwalifikowaniu do poszczególnych rodzajów opakowań i produktów określonych w ustawie. Za odrębny rodzaj opakowania lub produktu należy traktować rodzaje opakowań i produktów, dla których stawki opłat produkowanych określa obowiązujące w danym roku rozliczeniowym roporządzenie w sprawie stawek opłat produktowych. Należy wymienić tylko te rodzaje opakowań i produktów, które zostały przez przedsiębiorcę wprowadzone na rynek, w kolejności ustalonej w zał. nr 4 do ustawy i w rozporządzeniu w sprawie stawek opłat produktowych. Począwszy od sprawozdania sporządzanego za rok 2004, w kolumnie 2 nie należy wpisywać symboli PKWiU dla opakowań.
  2. W jednostce miary (kolumna 3) należy podać odpowiednio: sztuki dla urządzeń chłodniczych i klimatyzacyjnych, ogniw i baterii galwanicznych, lamp wyładowczych, akumulatorów niklowo-kadmowych oraz kilogramy dla opakowań, olejów smarowych i opon.
  3. Wielkość wprowadzonych na rynek opakowań i produktów ogółem (kolumna 4) dotyczy łącznej ilości lub masy wprowadzonych na rynek krajowy opakowań i produktów z podziałem na odrębne ich rodzaje, w danym roku sprawozdawczym.
  4. W kolumnach 5 i 6 dotyczących wielkości wprowadzonych na rynek opakowań i produktów podlegających obowiązkowi odzysku lub recyklingu należy podać ilość lub masę opakowań i produktów, która stanowi podstawę do wyliczenia wymaganego poziomu odzysku oraz poziomu recyklingu odpadów opakowaniowych i poużytkowych. Począwszy od sprawozdania za rok 2004, nie uwzględnia się w tych kolumnach opakowań mających bezpośredni kontakt z produktami leczniczymi określonymi w przepisach prawa farmaceutycznego oraz palet drewnianych.
  5. W kolumnach 7 i 9, dotyczących odpadów poddanych odzyskowi i recyklingowi ogółem, należy podać wielkości odpadów opakowaniowych i poużytkowych przekazanych w danym roku sprawozdawczym do odzysku i recyklingu oraz uwzględnione w danym roku sprawozdawczym uzyskane w roku poprzednim wielkości przekraczające wymagany poziom odzysku i recyklingu odpadów, z podziałem na odrębne rodzaje opakowań i produktów, z których powstał odpad.
  6. W przypadku odpadów faktycznie poddanych odzyskowi i recyklingowi w roku sprawozdawczym (kolumny 8 i 10) należy podać ilość lub masę odpadów przekazanych do odzysku i recyklingu z podziałem na odrębne rodzaje opakowań i produktów, z których powstał odpad.
  7. Osiągniętą wielkość odzysku i recyklingu w % (kolumny 11 i 12) wylicza się na podstawie wielkości odpadów opakowaniowych i poużytkowych poddanych w danym roku sprawozdawczym odzyskowi i recyklingowi (kolumny 7 i 9) oraz wielkości wprowadzonych na rynek krajowy opakowań i produktów podlegających obowiązkowi odzysku lub obowiązkowi recyklingu (kolumny 5 i 6) w danym roku sprawozdawczym, z podziałem na odrębne rodzaje opakowań i produktów, z których powstał odpad.
  8. W kolumnach 13 i 14, w osiągniętej wielkości przekraczającej wymagany poziom odzysku i recyklingu, podaje się „dodatnią” różnicę, wyrażoną odpowiednio w kilogramach lub sztukach, pomiędzy osiągniętym a wymaganym poziomem odzysku i recyklingu określonym w obowiązującym w danym roku rozliczeniowym rozporządzeniu w sprawie rocznych poziomów odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych i poużytkowych.
    Dział 2
  1. W kolumnie O należy podać z działu l sprawozdania numer pozycji rodzaju opakowania lub produktu, dla której została naliczona opłata produktową.
  2. W kolumnach l i 2, dotyczących rodzaju opakowania lub produktu, z którego powstał odpad, oraz symbolu PKWiU należy podać rodzaj opakowania i produktu określony w zał. nr 1-3 do ustawy o obowiązkach przedsiębiorców. Za odrębny rodzaj opakowania lub produktu należy traktować rodzaje opakowań i produktów, dla których stawki opłat produktowych określa dla danego roku rozliczeniowego rozporządzenie w sprawie stawek opłat produktowych. Należy wymienić tylko te rodzaje opakowań i produktów, które zostały przez przedsiębiorcę wprowadzone na rynek, w kolejności ustalonej w zał. nr 4 do ustawy. Począwszy od sprawozdania sporządzanego za rok 2004, w kolumnie 2 nie należy wpisywać symboli PKWiU dla opakowań.
  3. W jednostce miary (kolumna 3) należy podać: sztuki dla urządzeń chłodniczych i klimatyzacyjnych, ogniw i baterii galwanicznych, lamp wyładowczych, akumulatorów niklowo-kadmowych oraz kilogramy dla opakowań, olejów smarowych i opon.
  4. Wysokość należnej opłaty produktowej (kolumny 4-6) oblicza się zgodnie z art. 12 ust. 3 ustawy o obowiązkach przedsiębiorców z podziałem na odrębne rodzaje opakowań i produktów, z których powstał odpad, ogółem oraz oddzielnie dla odzysku i recyklingu, według wzoru:


    (N — wysokość opłaty produktowej w zł, W — ilość w sztukach lub masa w kg opakowań lub produktów wprowadzonych na rynek w drodze sprzedaży lub importu, p — poziom odzysku lub recyklingu w %, w przypadku, gdy p ma wartość ujemną, jako należną opłatę produktową wpisuje się „O”, o — osiągnięta wielkość odzysku lub recyklingu odpadów opakowaniowych lub poużytkowych obliczona jako iloraz wielkości poddanych odzyskowi lub recyklingowi i wielkości wprowadzonych na rynek opakowań lub produktów wyrażony w %, s — stawka jednostkowa opłaty produktowej w zł za sztukę lub w zł za kg).

dr hab. Włodzimierz Urbaniak,
Wydział Chemii Uniwersytet im. A. Mickiewicza, Poznań