Nowelizacja ustawy o ZSEE

Bazując na tekście nowelizacji ustawy o zużytym sprzęcie, uchwalonej 17 października 2008 r. oraz przy uwzględnieniu poprawek zgłoszonych przez senat, zostaną przybliżone wybrane zmiany ustawowe. Z punktu widzenia celu tej regulacji mają one przyczynić się do uszczelnienia i zwiększenia efektywności systemu gospodarowania zużytym sprzętem. Najistotniejsze zmiany dotyczą definicji wprowadzającego sprzęt i wprowadzenia sprzętu, rozszerzenia kręgu podmiotów zobowiązanych do zbierania ZSEE i nałożenia na wprowadzających obowiązku prowadzenia publicznych kampanii edukacyjnych. Ponadto zaliczyć tutaj należy również rozbudowanie obowiązków związanych z ujawnianiem informacji o kosztach gospodarowania odpadami, ustawowe poziomy zbierania zużytego sprzętu pochodzącego z gospodarstw domowych oraz doprecyzowanie zasad związanych z wystawianiem zaświadczeń o zużytym sprzęcie.

W świetle aktualnie obowiązującego przepisu za wprowadzającego uważa się przedsiębiorcę, który sprzedaje pod własnym oznaczeniem sprzęt lub prowadzi działalność związaną z importem lub wewnątrzwspólnotowym jego nabyciem. Tak sformułowana definicja wskazuje na bezpośrednie powiązanie wprowadzania sprzętu z faktem jego sprzedaży lub nabycia w drodze importu lub obrotu wewnątrzwspólnotowego. Zmiany wynikające z nowelizacji skutkują oderwaniem wprowadzenia sprzętu od sprzedaży i w konsekwencji objęciem regulacją zawartą w ustawie o ZSEE każdego odpłatnego i nieodpłatnego udostępnienia sprzętu po raz pierwszy – w celu używania lub dystrybucji. Przyczyną tej zmiany był zamiar objęcia definicją wprowadzania również umów leasingu, które są częstym sposobem dystrybucji sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Przy tym za wprowadzającego nie będzie uznawany przedsiębiorca, który wyłącznie zapewnia finansowanie importu lub wewnątrzwspólnotowego obrotu sprzętem. Jednakże w konsekwencji powyższej zmiany za sprzęt wprowadzany do obrotu i podlegający regulacji omawianej ustawy będzie trzeba uznawać ten przekazywany innym podmiotom, nie tylko w oparciu o umowy sprzedaży i leasingu, lecz również zamiany, najmu, użyczenia, pożyczki czy darowizny.

W ramach powyższej zmiany należy zwrócić uwagę na jeszcze jedną bardzo istotną okoliczność. W obecnym stanie prawnym wprowadzający to przedsiębiorca, który prowadzi działalność związaną z importem lub wewnątrzwspólnotowym nabyciem – sformułowanie to jest na tyle nieostre, że daje duże pole interpretacji. Pojawia się więc pytanie: czy w świetle przywołanej definicji wprowadzającym jest tylko ten przedsiębiorca, który w sposób powtarzalny i stały nabywa sprzęt w celu jego dalszej dystrybucji z uwagi na prowadzoną działalność handlową? Czy może za wprowadzającego należy uznawać każdego przedsiębiorcę, który nabywa sprzęt na cele własnego użytku i dokonuje tej czynności jednorazowo. W zakresie przepisów określających definicję wprowadzającego i wprowadzenia nowelizacja wyklucza przedstawione wątpliwości. Skutkuje uznaniem za wprowadzającego każdego przedsiębiorcy, który importuje sprzęt lub nabywa go w ramach obrotu wewnątrzwspólnotowego, nawet jeżeli sprzęt jest nabywany wyłącznie na potrzeby własne, a fakt ten ma charakter jednorazowy. 

Nowelizacja ustawy o zużytym sprzęcie rozszerza zakres podmiotów uprawnionych i zobowiązanych do zbierania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Nowymi kategoriami są tu punkty skupu złomu, zakłady przetwarzania oraz punkty serwisowe. Największe nadzieje na istotny wzrost poziomu zbierania odpadów w postaci ZSEE wiązano z włączeniem punktów skupu złomu w system gospodarowania zużytym sprzętem regulowany ustawą. Pierwotny projekt rządowy zakładał traktowanie ich wszystkich jako zbierających, jednakże w trakcie prac sejmowych ograniczono definicję zbierających tylko do tych, które posiadają zezwolenie na prowadzenie działalności w zakresie zbierania odpadów w postaci zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Dzisiaj punkty skupu złomu wskazuje się jako miejsca, w których wbrew przepisom ustawy o zużytym sprzęcie dokonuje się na dużą skalę demontażu pralek i lodówek. Należy jednak podkreślić, że od 1 stycznia 2009 r. robienie tego poza zakładem przetwarzania będzie zagrożone karą grzywny w wysokości od 2 000 do 100 tys. zł. Powyższe zmiany powinny przyczynić się do uszczelnienia systemu, ograniczając możliwości działania „szarej strefy” zagospodarowywania zużytego sprzętu.

W omawianej nowelizacji istotne miejsce zajął problem edukowania społeczeństwa o potrzebie przekazywania zużytego sprzętu podmiotom uprawionym do ich zbierania oraz informowania o negatywnych konsekwencjach dla środowiska i zdrowia wyrzucania elektrośmieci łącznie z innymi odpadami. Zagadnienie to znalazło swój wyraz w nałożeniu na przedsiębiorców wprowadzających do obrotu sprzęt elektryczny i elektroniczny obowiązku prowadzenia publicznych kampanii edukacyjnych. Obowiązek ten będzie mógł być wykonywany samodzielnie przez wprowadzających poprzez wydatkowanie na ten cel kwot stanowiących równowartość 0,1% przychodów ze sprzedaży sprzętu elektrycznego i elektronicznego lub poprzez organizacje odzysku sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Przejmując obowiązki od wprowadzających, są one zobowiązane do wydatkowania na publiczne kampanie edukacyjne 5% swoich przychodów.

Z powyższym rozwiązaniem współgra również nowa regulacja w zakresie obowiązku i sposobu ujawniania kosztów gospodarowania odpadami przy sprzedaży nowego sprzętu. Obecnie uprawnienia wprowadzających do przekazywania sprzedawcom informacji o kosztach gospodarowania odpadami były bardzo różnie rozumiane przez sprzedawców detalicznych i hurtowych. W konsekwencji skutkuje to tym, że informacje te nie są przekazywane konsumentom.

Rozwiązania proponowane w nowelizacji mają zmienić ten stan rzeczy poprzez bardziej precyzyjne uregulowania. Począwszy od 1 stycznia 2009 r., przedsiębiorcy wprowadzający urządzenia gospodarstwa domowego, sprzęt audiowizualny, oświetleniowy oraz narzędzia elektryczne i elektroniczne będą zobowiązani do przekazywania sprzedawcom informacji o wysokości kosztów gospodarowania odpadami. Natomiast wprowadzający pozostałe rodzaje sprzętu nadal będą uprawnieni do przekazywania tej informacji. Z obowiązkiem i uprawnieniem wprowadzających powiązany został analogiczny obowiązek sprzedawców, którzy będą przekazywać uzyskaną informację nabywcom sprzętu. Niestosowanie się do tego będzie skutkowało możliwością nałożenia kary pieniężnej w wysokości od 5000 do 2 mln zł.

W obecnie obowiązującym prawie obowiązek zbierania zużytego sprzętu ma bardzo ogólny charakter i właściwie sprowadza się do stałego podejmowania czynności z tym związanych, bez odniesienia do określonego ilościowo obowiązku. W konsekwencji zaangażowanie wprowadzających w budowanie systemu gospodarowania odpadami jest bardzo zróżnicowane, co przekłada się na osiągnięcie niewielkich poziomów zbierania zużytego sprzętu. W celu zobowiązania przedsiębiorców do wzmożenia wysiłków związanych ze zbieraniem elektroodpadów ustawodawca wprowadza obowiązek osiągnięcia poziomów zbierania ZSEE, wyznaczonych rozporządzeniem ministra środowiska. Niedopełnienie tego będzie skutkowało koniecznością uiszczenia wysokich opłat produktowych. Należy tu zwrócić uwagę na sposób liczenia obowiązkowego poziomu zbierania. Otóż będzie on liczony jako procent z masy sprzętu wprowadzonej w poprzednim roku kalendarzowym, co pozwala już na początku stycznia jednoznacznie określić zakres spoczywających na wprowadzającym obowiązków.

Według obecnie obowiązujących przepisów zaświadczenia o zużytym sprzęcie zawierają dane o masie odpadów poddanych odzyskowi i recyklingowi w danym kwartale, którego dotyczy zaświadczenie. Stanowią one podstawę do obliczenia osiągniętych w skali danego roku kalendarzowego poziomów odzysku i recyklingu. W tym trybie powstaje problem z poddaniem odzyskowi i recyklingowi tej masy zużytego sprzętu, która była dostarczona przetwarzającym w ostatnich tygodniach roku i z uwagi na to nie ma możliwości zorganizowania oraz wykonania tych procesów w krótkim czasie. Nowelizacja ustawy o ZSEE, dążąc do umożliwienia zagospodarowania tego zebranego w końcówce roku, uprawnia zakład przetwarzania do uwzględniania w zaświadczeniach masy zużytego sprzętu przetworzonego oraz poddanego procesom odzysku i recyklingu w okresie do końca lutego następnego roku, o ile sprzęt ten był przekazany do zakładu przetwarzania przed 31 grudnia danego roku.

Piotr Nowakowski
Błażejowska & Nowakowski & Szołajski Radcowie Prawni, Warszawa

 

Dzisiaj punkty skupu złomu wskazuje się jako miejsca, w których wbrew przepisom ustawy o zużytym sprzęcie dokonuje się na dużą skalę demontażu pralek i lodówek. Należy jednak podkreślić, że od 1 stycznia 2009 r. demontowanie urządzeń poza zakładem przetwarzania będzie zagrożone karą grzywny w wysokości od 2 000 do 100 tys. zł.