W ostatnich latach wzrosło zapotrzebowanie na usługi w zakresie demontażu i odzyskiwania materiałów z samochodów wycofanych z eksploatacji. Priorytetem jest więc stworzenie w kraju sprawnie działających stacji demontażu pojazdów, które przyczynią się do wyeliminowania zagrożeń, jakie dla środowiska naturalnego stanowią odpady motoryzacyjne.
W celu przezwyciężenia zagrożeń ekologicznych podejmuje się wysiłki mające na celu ukierunkowanie gospodarki zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju. Koncepcja ta zakłada, że wszystkie ważne decyzje muszą być rozpatrywane jednocześnie z trzech punktów: gospodarczego, społecznego i środowiskowego.
System oceny oddziaływania na środowisko (OOŚ) stał się zarówno w Europie, jak i w Polsce zasadniczym narzędziem zarządzania środowiskiem. Dzisiaj obejmuje on bardzo szeroki zakres analizy możliwych następstw głównych oddziaływań cywilizacyjnych.
OOŚ, jako wieloetapowy proces zintegrowany z cyklem inwestycyjnym, polega m.in. na określeniu potencjalnych, znaczących konsekwencji planowanego przedsięwzięcia dla środowiska przyrodniczego i kulturowego oraz zdrowia ludzkiego. Dzięki ocenie określa się walory społeczno-ekonomiczne, a także efektywnie wykorzystuje się zgromadzone w jego trakcie informacje podczas podejmowania decyzji.
W ostatnim okresie zostały wprowadzone istotne zmiany w polskim prawie dotyczącym ochrony środowiska, w tym w systemie ocen oddziaływania na środowisko. Problematyka OOŚ, m.in. dla inwestycji takich jak stacje demontażu pojazdów, została uregulowana w ustawie Prawo ochrony środowiska (POŚ). Ustawa ta traktuje ocenę oddziaływania na środowisko jako niesamodzielny element postępowania administracyjnego, który musi zostać zintegrowany z innymi istniejącymi procedurami. Zgodnie z obowiązującymi przepisami OOŚ nie jest dokumentem, lecz procedurą postępowania w sprawach środowiskowych.
Prawo ochrony środowiska przewiduje trzy rodzaje postępowań w OOŚ, w tym postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko planowanych przedsięwzięć (art. 46 POŚ – ma szczególne znaczenie dla stacji demontażu). Według obowiązującego prawa budowa stacji demontażu jest przedsięwzięciem mogącym znacząco oddziaływać na środowisko.
Zgodnie z art. 46. realizacja takiego przedsięwzięcia jest dopuszczalna wyłącznie po uzyskaniu decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na jego wykonanie. Wydanie tych decyzji następuje przed uzyskaniem m.in. decyzji o pozwoleniu na budowę obiektu budowlanego, a także przed zgłoszeniem budowy oraz zmiany sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części.
Budowa stacji, zgodnie z rozporządzeniem w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych uwarunkowań związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięcia do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko, należy do przedsięwzięć, dla których sporządzenie raportu jest wymagane (§2 ust. 1 pkt 39a).
Przygotowanie raportu oddziaływania na środowisko (ROŚ) stanowi jeden z elementów oceny oddziaływania na środowisko, a art. 52 ust. 1 ustawy POŚ określa, co powinien zawierać taki raport – musi uwzględniać oddziaływanie przedsięwzięcia na etapach jego realizacji, eksploatacji oraz likwidacji.
Zastosowanie OOŚ
Ocena oddziaływania na środowisko dla stacji demontażu jest klasycznym przykładem oceny skutków związanych ze zlokalizowaniem jednego przedsięwzięcia w określonym obszarze. Proces OOŚ obejmuje wielokierunkową i kompleksową analizę stanu i możliwych zmian środowiska. Stosując proces OOŚ w przypadku stacji demontażu pojazdów, oceniamy, w jakim stopniu projekt przedsięwzięcia ma się do zapisów prawa oraz do innych uwarunkowań związanych z ochroną środowiska. Dzięki zastosowaniu procesu OOŚ można określić rodzaje i rozmiary strat środowiskowych, a także możliwości ich uniknięcia, minimalizacji i kompensacji.
Do najważniejszych etapów postępowania OOŚ zalicza się screening – ocena danego problemu, czy konieczne jest postępowanie w sprawie OOŚ. Następnie scoping – ustalenie treści i zakresu badań, określenie oddziaływania i wpływu na środowisko. W dokumentacji będącej ekspertyzą ocenia się oddziaływanie na środowisko szczegółowo i w odniesieniu do poszczególnych elementów. W kolejnym etapie przeprowadza się kontrolę jakości dokumentacji. Potem projekt jest oceniany przez jego realizatorów, właściwe władze i społeczeństwo. W końcowym etapie prowadzi się monitoring i analizę porealizacyjną.
Zasadniczą częścią oceny jest określenie oddziaływania stacji demontażu pojazdów (obiektu) na wszystkie elementy środowiska. Do jednego z najważniejszych etapów postępowania OOŚ zalicza się scoping. Dzięki niemu identyfikuje się oddziaływania i wpływy na środowisko oraz ocenia się je.
W pierwszym kroku uwzględniane są wszystkie czynniki związane z działalnością stacji demontażu pojazdów, które mogą powodować oddziaływanie na środowisko.
W trakcie demontażu aut następuje emisja substancji do powietrza, ścieków bytowo-gospodarczych, technologicznych, wód deszczowych, odpadów niebezpiecznych i innych niż niebezpieczne, a także emitowany jest hałas.
Na etapie identyfikacji oddziaływań należy też uwzględnić czynniki, które mogą znacząco wpływać na środowisko, w tym: zużycie surowców naturalnych (energii), inne nienormowane emisje, transport towarów, ryzyko awarii oraz wpływ na bioróżnorodność.
Dla zidentyfikowania i oceny przewidywanych oddziaływań na środowisko, a także zaproponowania działań prewencyjnych i (lub) rekompensujących wywołane skutki najważniejsze są początkowe etapy planowania i opracowywania projektu stacji demontażu pojazdów.

Metody OOŚ
Metody oceny oddziaływania na środowisko to świadome i konsekwentnie stosowane sposoby identyfikacji, wartościowania, interpretacji i prezentacji potencjalnych oddziaływań na środowisko, będących rezultatem planowanych działań.
Przy wyborze metody oceny stacji demontażu należy się kierować rozmiarem planowanego przedsięwzięcia, naturą prawdopodobnych oddziaływań, dostępnością metod identyfikacji oddziaływań, doświadczeniem oceniającego w zakresie wykorzystywania metod, możliwości: finansowych, dostępnych danych, ilości czasu, ekspertów itp.
Najczęściej stosowaną metodą przy OOŚ są listy sprawdzające (proste i wagowe). Opisuje się czynniki (aspekty) działalności stacji demontażu pojazdów, które mogą powodować oddziaływanie na środowisko. Drugą metodą są matryce, dzięki którym możliwe jest powiązanie aspektów stacji demontażu (pokazanych na jednej osi) z charakterystyką środowiska (przedstawionego na drugiej osi). W matrycach wychwytywane są w poszczególnych komórkach relacje między działaniem stacji demontażu pojazdów a środowiskiem. Z kolei w metodzie sieci ilustrowana jest relacja przyczynowo-skutkowa pomiędzy działaniem stacji demontażu a jej wpływem na środowisko. Ostatnią popularną metodą są nakładki. Mogą one być wykorzystane do identyfikacji oddziaływań w przestrzeni poprzez nakładanie map z różnymi warstwami informacyjnymi. Jest to szczególnie użyteczna metoda do porównywania alternatywnych lokalizacji inwestycji.
Każda z tych metod ma swoją charakterystykę i nie może być wykorzystywana dla wszystkich ocenianych przypadków. Czasami najlepszym rozwiązaniem jest łączenie kilku metod w różnych celach. Ogólnie proces OOŚ stacji demontażu wykorzystuje zarówno metody jakościowe, jak i ilościowe.

Zalety i wady
Jedną z najważniejszych zalet oceny oddziaływania na środowisko jest to, że stanowi ona instrument ochrony środowiska. Proces OOŚ stacji demontażu pojazdów obejmuje kompleksową ocenę wszystkich możliwych negatywnych wpływów na środowisko, wynikających z realizacji przedsięwzięcia. W odróżnieniu od innych instrumentów, np. ekonomicznych (ekobilans), OOŚ jest przewidującą i zapobiegawczą procedurą dotyczącą elementów środowiska, a także stanowi instrument komunikacji ze względu na możliwość udziału wszystkich zainteresowanych stron.
W przypadku realizowanego przedsięwzięcia wykonanie OOŚ generuje pozytywne efekty, m.in. identyfikację głównych źródeł oddziaływania i wpływów na środowisko; doskonalenie jakości przedsięwzięcia stacji demontażu pojazdów przez zapobieganie negatywnym wpływom na środowisko, zagwarantowanie zgodności z prawem, wspieranie i podejmowanie decyzji dzięki systematycznym, obiektywnym i pewnym informacjom, a także przez analizę alternatywnych rozwiązań (np. alternatywnej lokalizacji stacji demontażu pojazdów) czy
wyznaczanie optimum między czynnikami ekologicznymi, ekonomicznymi i socjalnymi.
Potencjalne wady procesu OOŚ to możliwość wydłużenia okresu realizacji przedsięwzięcia, a zatem wzrost kosztów ponoszonych przez inwestora i czasochłonności czynności administracyjnych, a to dlatego, iż system ocen środowiskowych w Polsce funkcjonuje na zasadach biurokratycznych.
Ocena oddziaływania stacji demontażu pojazdów na środowisko wymaga poniesienia nakładów finansowych przez podmiot przeprowadzający ocenę. Koszty realizacji procedury OOŚ wynoszą ok. 0,5% kosztów inwestycyjnych projektu. W przypadku bardzo kompleksowego podejścia mogą one wzrosnąć do wysokości 1%1. Dotyczy to przede wszystkim nowych inwestycji i projektów, które pociągają za sobą zmianę technologii.
Prognozuje się, że w najbliższych latach wzrośnie liczba rożnych inwestycji. Problemem może okazać się nie wzrost liczby opracowań, lecz konieczność sprostania coraz to wyższym wymaganiom co do ich jakości, czemu ciągłe zmiany przepisów nie sprzyjają.
Źródła
1.      Obršălovă I., Pešta J.: Instrumenty i systemy zarządzania – Ocena oddziaływania na środowisko OOŚ (tom II). [W:] Kramer M., Brauweiler J., Nowak Z. (red): Międzynarodowe zarządzanie środowiskiem. Wydawnictwo C.H. Beck. 2005.
 
Tomasz Tarnowski-Koczur
TRAKT Biuro Projektów Budownictwa Komunikacyjnego, Katowice