Tereny niezurbanizowane (pozamiejskie) w Polsce zamieszkuje blisko 15 mln (40%) ludzi. Jedynie co piąty z nich (20%) ma dostęp do zbiorczej sieci kanalizacyjnej i oczyszczalni ścieków, choć z wodociągów zbiorowych (sieciowych) korzysta blisko 70% ludności wiejskiej. Ta dysproporcja wskazuje, jak duże zaległości mamy w kanalizowaniu terenów niezurbanizowanych. Obok tradycyjnych sieci grawitacyjnych na tych terenach należy rozważyć zastosowanie często tańszych i bardziej niezawodnych systemów alternatywnych: ciśnieniowych i podciśnieniowych. Oczywiście, istnieją też indywidualne (przydomowe) oczyszczalnie ścieków (niespełna 100 tys. sztuk), ale obsługują one dziś zaledwie 2% populacji na wsi. Większość mieszkańców terenów wiejskich skazana jest – przynajmniej na razie – na najmniej atrakcyjny sposób pozbywania się ścieków, tj. zbiorniki bezodpływowe (szamba) i drogi wywóz ścieków taborem asenizacyjnym do pobliskiej oczyszczalni. Nic dziwnego, że zbiorniki takie często są nieszczelne, mają nielegalne wyloty do rowów lub kanałów deszczowych albo są opróżniane za pomocą małych pomp na pobliskie uprawy roślin.
Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych (2003-2015) i dwa mniejsze programy komplementarne, o łącznej wartości 43,6 mld zł, nie rozwiążą w pełni problemu ścieków na wsi. Sytuację utrudnia rozproszony charakter zabudowy na terenach niezurbanizowanych i rosnące koszty materiałów budowlanych oraz robót montażowych. Należy pamiętać, że inwestycje wykonane z częściową pomocą środków unijnych wymagają uwzględnienia w cenie wody i ścieków kosztów amortyzacji – tym większych, im droższa jest inwestycja. Ważne są także inne koszty eksploatacji, takie jak koszty energii, konserwacji itd. Dlatego też wybór właściwego sposobu odprowadzania i oczyszczania ścieków, szczególnie w gminach o małych budżetach, musi być trafny, aby inwestycja mogła służyć ludziom przez kilkadziesiąt lat. Wybór taki musi zaakceptować także większość przyszłych użytkowników kanalizacji.
Mam nadzieję, że niniejszy numer „Zeszytów Komunalnych” pomoże projektantom, producentom, inwestorom i użytkownikom w podejmowaniu właściwych decyzji inwestycyjnych w zakresie kanalizacji na terenach niezurbanizowanych.
prof. dr hab. inż. Ryszard Błażejewski
Zakład Zaopatrzenia w Wodę i Sanitacji Wsi, Akademia Rolnicza, Poznań