Ogród przemian na wyspie Segiun

Wiosną 2010 r. udostępniono dla mieszkańców i turystów wyspę Segiun w Boulogne-Billancourt pod Paryżem we Francji. Zdewastowany teren poprzemysłowy został przekazany miastu po przeniesieniu produkcji ze starej fabryki Renault.

Wyspa o powierzchni 11,5 ha stała się sercem dużego projektu rewitalizacji całej przemysłowej dzielnicy Seguin (o powierzchni 74 ha), położonej wzdłuż nabrzeża Sekwany. Plan zagospodarowania (tzw. master plan) powstał w 2004 r.. Przedsięwzięcie w 2011 r. otrzymała główną nagrodę za najlepszy projekt innowacyjno-ekologiczny we Francji. Projektanci opierali się na innowacyjnej idei bioróżnorodności ? na tzw. wprowadzeniu wsi do miasta, co oznacza powrót do ekologicznej tradycji lokalnej i ożywienie populacji rodzimych gatunków roślin i zwierząt poprzez stworzenie im właściwych warunków bytowania. Na tej podstawie zdecydowano, że 50% powierzchni terenu dzielnicy zajmą otwarte przestrzenie publiczne. Docelowo obszar ma stać się miejscem wyjątkowych, kulturalnych, artystycznych, innowacyjnych i zrównoważonych pomysłów na przestrzeń publiczną. Produkty z rozbiórki starej fabryki Renault poddano recyklingowi i wykorzystano do zagospodarowania wyspy, dzięki czemu uniknięto dodatkowych kosztów transportu i utylizacji zewnętrznej. Wyspę nazwano ?obserwatorium?, ponieważ przejrzyste ogrodzenie pozwala obserwować postępy w ramach realizacji projektu, którego ukończenie przewidziano dopiero na 2023 r. Prace prowadzone są etapami, aby zawsze wygradzać niewielki fragment przestrzeni. Dzięki temu budowanie tożsamości miejsca inicjowane jest już w fazie budowy.

Znani projektanci

Projekt od 2009 r. koordynuje światowej sławy francuski architekt Jean Nouvel (znany chociażby z realizacji Instytutu Arabskiego i Muzeum Branly w Paryżu). Chce on, aby wyspa ulegała ciągłym przemianom, odradzała się każdego roku i rozwijała się wraz ze wzrostem roślinności. Do projektowania ogrodu na wyspie Seguin włączyli się: znany architekt krajobrazu Michael Desvigne (który w 2011 r. otrzymał francuską prestiżową nagrodę Grand Prix z zakresu urbanistyki), artysta-kreator światła Yanna Kersalé (znanego z projektu oświetlenia dla Muzeum Branly w Paryżu), oraz grafik Ruedi Baura ? projektant systemu informacji wizualnej.

Faza wstępna

We wczesnej fazie projektu Michael Desvigne zaproponował obsadzenie wyspy pasmami wierzb, budlei, topól, brzóz i roślinami pionierskimi, których zadaniem jest regeneracja zdegradowanej przemysłem gleby. Rośliny mają stać się również bazą szkółkarską, służącą do obsadzenia wyspy na etapie końcowym. Projekt ogrodu z założenia nosi znamiona przejściowości i tymczasowości. Jest wykonany z tanich, łatwych do zdemontowania, prowizorycznych materiałów. Nawierzchnie z betonu i stabilizowanego piasku nawiązują kształtem do prostych chodników z przemysłowej historii miejsca. Prymitywne meble ogrodowe z desek szalunkowych, zostały zaprojektowane w taki sposób, aby można je było łatwo wykonać na miejscu. Proste oświetlenie ze stalowych rur ocynkowanych buduje trójwymiarowość i teksturowość wyższych warstw, której brakuje z powodu niedojrzałości realizacji ? nie ma wysokich drzew. Ogrodzenie jest transparentne i zachęca do oglądania postępu prac. Dodatkowe tablice informacyjne i oznaczenia ułatwiają orientację i zapoznanie się z powstającymi dziełami znanych architektów w ekodzielnicy Seguin. Jakość, pomysłowość i dbałość o detale potwierdzają, że projekt ogrodu jest wykonany na bardzo wysokim poziomie. Na 2 ha stworzono wielkie rekreacyjne trawniki zabawowo-piknikowe, udostępnione w 2010 r. dla okolicznych mieszkańców. Na wyspie organizowane są nie tylko pikniki, ale i koncerty, wystawy, kino letnie i warsztaty ekologiczne w ogrodzie dydaktycznym. Można dowiedzieć się o potrzebach lokalnych gatunków roślin i czynnie brać udział w tworzeniu ogrodu. W samym środku Michel Desvigne zaproponował niewielki teren budowy dla najmłodszych. Plac zabaw nawiązuje do przemian zachodzących w okolicy, dlatego znajduje się na nim dużo minikoparek, dźwigarów i świdrów. Wyspa to ?proces?, a realizacji projektu docelowego nadano miano wydarzenia artystycznego, które warto śledzić na bieżąco w terenie, a także na stronach internetowych. Ogród na wyspie otwarty jest przez cały rok. W 2011 r. otwarto kultową już artystyczną restauracje ?Les Grandes Tables?, a w 2012 r. ?Pawilon Ile Seguin? ? prowizoryczne muzeum, przygotowane przez firmę Renault, obrazujące historię przemian dzielnicy Boulogne-Billancourt od średniowiecza do czasów współczesnych oraz eksponujące samochody Renault (dynamiczne muzeum z kontenerów morskich pomalowanych jaskrawymi farbami, które demontowane są etapowo wraz z postępem prac stanowią intrygujący zegar odmierzający czas do ukończenia realizacji). Cała dotychczasowa architektura ma charakter tymczasowy, a kontenery po sfinalizowaniu projektu znikną bez śladu.

Faza ostateczna

W kolejnej fazie projekt zakłada zastąpienie gatunków fitoremediujących i pionierskich roślinami rodzimymi, dostosowanymi do środowiska miejskiego. W 2012 r. Jean Nouvel przedstawił trzy wstępne koncepcje zagospodarowania docelowego wyspy, na które mogli głosować mieszkańcy dzielnicy. Ostatecznie mieszkańcy wybrali koncepcję nr 2 z centralnym parkiem pod baldachimem o powierzchni 12 tys. m2 i 100-metrową wieżą widokową. Innowacyjny ogród zimowy, czyli oranżeria z ruchomym dachem i roślinami obcego pochodzenia, powstanie wzdłuż głównego pasażu handlowego o długości 450 m. Wokół wyspy zaplanowano miejską promenadę obsadzoną drzewami, a na dachach budynków dodatkowe ogrody tarasowe. Realizacja nowych ogrodów planowana jest na 2017-2018 r.

Głównym założeniem przekształceń wyspy Seguin stała się różnorodność programowa rozłożona w trzech częściach:

– centrum wyspy ? kompleks kinowy wyposażony w najnowszą technologię ? część poświęcona rozwojowi, promocji filmu i mediów. Ofertę poszerzy możliwość zakwaterowania artystów, studentów, naukowców i gości lokalnych firm,

– w najniższym, zachodnim krańcu wyspy znajdzie się część poświęcona muzyce i sztukom teatralnym z dużą salą koncertową mogącą pomieścić do 4 tys. widzów wraz z audytoriami, wytwórniami muzycznymi i pomieszczeniami stowarzyszeń muzycznych,

– wschodni kraniec wyspy to część przeznaczona na rewitalizację sztuki współczesnej we Francji z dużymi kompleksem galerii wystawowych, pracowni artystycznych, domami aukcyjnymi i siedzibą współczesnego cyrku, wykorzystującego w trakcie przedstawień sztuki wizualne i nowe techniki cyfrowe.

Zarządzanie zasobami

Wyspa ma być wzorem w zarządzaniu zasobami. Budynki nie tylko spełniają minimalne normy dla budownictwa ekologicznego, ale znacznie optymalizują wskaźniki ograniczeń środowiskowych w zakresie energii, wody, dźwięku i światła słonecznego. Rozmiar i położenie wyspy umożliwią wykorzystanie słońca jako źródła energii odnawialnej (na dachach budynków i baldachimach zostaną zainstalowane panele fotowoltaiczne). Docelowo w całym projekcie ekodzielnicy co najmniej 65% energii ma pochodzić ze źródeł odnawialnych.

Innowacyjny system gospodarki wodnej retencjonuje wodę już na dachach budynków i stał się inspiracją do stworzenia ogrodu w obniżeniu depresyjnym w centralnej części wyspy. Jest to ogromny zbiornik retencyjny, na którym opiera się sieć potrójnej kanalizacji. Gromadzone wody są wstępnie oczyszczane i trafią do odstojnika. Następnie wykorzystywane są do nawadniania roślin. Nadmiar w kontrolowanym tempie może być odprowadzany do rzeki. W przypadku intensywnych opadów deszczu, ogrody można całkowicie wypełnić wodą i wykorzystać jako zbiornik przeciwpowodziowy dla Sekwany.

Bioróżnorodność i wielofunkcyjność

Ogrody zlokalizowane w centralnej części wyspy obsadzono roślinami ?tubylczymi?, odpornymi na lokalne warunki, wahania wód gruntowych oraz przyjaznymi dla środowiska. Silnie zanieczyszczona gleba na wyspie została poddana rekultywacji za pomocą roślin fitoremediujących, przede wszystkim wierzb i budlei, które w procesie naturalnej sukcesji, wspomaganej działaniami człowieka, będą wypierane przez rodzimą roślinność docelową.

W zrównoważonym rozwoju wyspy Seguin postawiono nie tylko na bioróżnorodność. Wyspa ma zapewnić funkcjonalność miasta (pracę, wypoczynek, rekreację, sklepy, usługi, transport itp.) i przyciągać wiele rodzajów odbiorców (rodziny, dzieci, studentów, naukowców, specjalistów, turystów i seniorów). Założeniem jest przyjęcie ok. 8-10 tys. użytkowników na dobę.

Program ekodzielnicy Seguin sprzyja alternatywnym środkom transportu, przeznaczonym głównie dla rowerzystów i pieszych. Na czterech mostach (w tym na dwóch zabytkowych: Renault i Seibert powstały w fabryce Renault) wprowadzono duże ograniczenia dla ruchu samochodowego. Kierowcom łatwiej jest więc pozostawić samochód na jednym z dwóch parkingów publicznych z 600 miejscami parkingowymi w dzielnicy Billancourt i przemieścić się na wyspę jedną z kładek pieszo-rowerowych.

?Wyspa sztuki? w Dolinie Kultury

Życzeniem władz i mieszkańców było, aby wyspa wpisała się w większy projekt rewitalizacji nabrzeży Sekwany, realizowany w granicach całej metropolii paryskiej, pt. ?Dolina Kultury?. Program łączy funkcjonalnie, programowo i komunikacyjnie najważniejsze instytucje kulturowe Wielkiego Paryża: Bibliotekę Narodową, Muzeum Branly, Luwr, Muzeum Sztuki Nowoczesnej, Muzeum Orsay, Instytut Arabski itp.

Dzięki połączeniom wodnym i kolejowym ostatecznie wyspa Seguin ze zdegradowanej przestrzeni niczyjej, walczącej o swoje dalsze istnienie przez ponad 20 ostatnich lat, stanie się wkrótce kolejną ikoną na kulturalnej mapie stolicy Francji.

 

dr inż. Katarzyna Pałubska

Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie

 

Źródła

www.aucoeurdelileseguin.fr

www.ileseguin-rivesdeseine.fr