Paragrafy pod lupą

 

Zaopatrzenie w wodę oraz usuwanie ścieków należy do podstawowych potrzeb, które muszą być zaspokojone w związku z funkcjonowaniem na danym obszarze społeczności lokalnej¹. W starożytnym Rzymie doprowadzanie wody na koszt państwa traktowano jako instytucję użyteczności publicznej. Warto przypomnieć, że sieć kanalizacyjna w starożytnym Rzymie odprowadzająca nieczystości do Tybru działała na olbrzymią skalę².

Współcześnie realizacja obowiązków dotyczących zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków jest jednym z podstawowych i zarazem najtrudniejszych zadań samorządu gminnego o charakterze bezpośrednio wykonawczym. Obowiązki prawne dotyczące zaopatrzenia w wodę i związane z usuwaniem ścieków komunalnych są regulowane Ustawą z 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (u.z.z.w.z.o.ś.)³. Odpowiednio w tym zakresie stosuje się również przepisy Ustawy z 18 lipca 2001 r. Prawo wodne⁴.

 

Zgodnie z art. 3 u.z.z.w.z.o.ś., zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków, jest zadaniem własnym gminy, które może być wykonywane także przez związek międzygminny albo w formie określonej w porozumieniu międzygminnym⁵. Przepisy u.z.z.w.z.o.ś. jedynie doprecyzowują odpowiedzialność gmin w tym zakresie. Generalny obowiązek wyrażony w art. 16 ust. 1 przewiduje, że na prowadzenie zbiorowego zaopatrzenia w wodę lub zbiorowego odprowadzania ścieków jest wymagane uzyskanie zezwolenia wydawanego przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) w drodze decyzji. Treść tego obowiązku wynika zasadniczo z założeń zasady reglamentacji w prawie ochrony środowiska. Reglamentacja występuje jako zespół instrumentów prawnych działających w ramach funkcji reglamentacyjno-ochronnej przepisów prawa ochrony środowiska. Oznacza ona egzekwowanie wyznaczonych obowiązków na rzecz ko­niecznej ochrony wskazanych w zapisach interesów społecznych, państwowych czy indywidualnych⁶. Funkcja reglamentacyjna zezwoleń sprowadza się także do działalności administracji polegającej na regulowaniu i porządkowaniu sposobów korzystania ze środowiska. Celem tak rozumianej reglamentacji jest osiągnięcie stabilnego stanu unormowania sposobów korzystania ze środowiska poprzez stosowanie instrumentów prawnych mających postać pozwoleń, zezwoleń i koncesji. Funkcja reglamentacyjno-ochronna zezwolenia na prowadzenie zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ściekówpolega głównie na wprowadzeniu ograniczeń i zasad korzystania ze środowiska⁷.

Reglamentacja na gruncie przepisów u.z.z.w.z.o.ś. ponadto reguluje i porządkuje zakres praw i obowiązków wynikających ze zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków. Zasada ta, sterując sposobami korzystania ze środowiska za pomocą przepisów prawa ochrony środowiska, zmienia wielkość lub jakość wykonywanej działalności na podstawie zezwolenia w celu uzyskania określonego stanu rzeczy wymaganego przez prawo⁸. Reglamentacja funkcjonuje za pośrednictwem podstawowego regulatora, którym jest zezwolenie na prowadzenie zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków. Główny cel tak rozumianej reglamentacji to konieczność zapewnienia przestrzegania przepisów u.z.z.w.z.o.ś w kontekście racjonalnego korzystania z zasobów środowiska.

 

Zezwolenie na prowadzenie zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków może być wydane na wniosek przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego pod warunkiem, że ma ono na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej siedzibę i adres, oddział lub przedstawicielstwo w rozumieniu przepisów o działalności gospodarczej oraz posiada środki finansowe lub udokumentuje możliwość ich uzyskania w wysokości niezbędnej do prawidłowego prowadzenia zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków. Ponadto przedsiębiorstwo musi mieć środki techniczne odpowiednie do zakresu prowadzonej działalności. Należy podkreślić, że gminne jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, prowadzące na obszarze własnej gminy działalność na zasadach określonych w ustawie, nie mają obowiązku uzyskania zezwolenia. Podmioty te opracowują projekt regulaminu dostarczania wody i odprowadzania ścieków. Na podstawie art. 19 ust. 1 u.z.z.w.z.o.ś, rada gminy, po dokonaniu analizy projektów regulaminów dostarczania wody i odprowadzania ścieków opracowanych przez przedsiębiorstwa wod-kan, uchwala regulamin dostarczania wody i odprowadzania ścieków. Jest on aktem prawa miejscowego⁹.

Wniosek o wydanie zezwolenia powinien spełniać wymagania wynikające z treści art. 63 §1 k.p.a. Musi on zawierać oznaczenie przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego ubiegającego się o zezwolenie, jego siedzibę i adres, określenie przedmiotu i obszaru działalności oraz środków technicznych i finansowych, jakimi dysponuje wnioskodawca ubiegający się o zezwolenie na prowadzenie działalności objętej wnioskiem. Ponadto muszą być w nim zawarte informacje o wynikach ekonomicznych dotychczasowej działalności gospodarczej wnioskodawcy, dane charakteryzujące poziom świadczonych usług w zakresie ilości, jakości oraz ciągłości dostarczania wody oraz odprowadzania ścieków, a także informacje o technologiach stosowanych lub przewidzianych do stosowania przy dostarczaniu wody oraz odprowadzaniu i oczyszczaniu ścieków. Należy też dołączyć projekt regulaminu dostarczania wody i odprowadzania ścieków.

Przed podjęciem decyzji w sprawie wydania zezwolenia wójt (burmistrz, prezydent miasta) może wezwać przedsiębiorstwo wod-kan do uzupełnienia w wyznaczonym terminie, jednak nie krótszym niż 14 dni, brakującej dokumentacji, poświadczającej, że spełnione zostały warunki określone przepisami ustawy, wymagane do wykonywania zbiorowego zaopatrzenia w wodę lub zbiorowego odprowadzania ścieków.

Zgodnie z treścią art.17bustawy³, wójt (burmistrz, prezydent miasta) odmawia udzielenia zezwolenia lub może ograniczyć jego zakres w stosunku do wniosku o jego udzielenie m.in. w sytuacji, gdy przedsiębiorstwo nie spełnia warunków wykonywania działalności objętej zezwoleniem, określonych w ustawie, więc istnieje zagrożenie obronności lub bezpieczeństwa państwa albo zagrożenie życia i zdrowia ludzi. Z odmową można się spotkać również także wówczas, kiedy w wyniku postępowania na podstawie przepisów o zamówieniach publicznych zawarta została przez gminę umowa na prowadzenie zbiorowego zaopatrzenia w wodę lub zbiorowego odprowadzania ścieków z innym przedsiębiorstwem wod-kan oraz jeżeli na obszarze gminy działalność w tym zakresie prowadzi gmina lub jej jednostka organizacyjna, nieposiadająca osobowości prawnej.

Przepisy u.z.z.w.z.o.ś. przewidują też instytucję przyrzeczenia zezwolenia (promesy). Na podstawie art. 17c ust. 1 przedsiębiorstwo ubiegające się o zezwolenie w zakresie zbiorowego zaopatrzenia w wodę lub zbiorowego odprowadzania ścieków może wystąpić do wójta (burmistrza, prezydenta miasta) o przyrzeczenie wydania zezwolenia. W wymaganiach promesy może on uzależnić udzielenie zezwolenia od spełnienia warunków wykonywania działalności objętej zezwoleniem. Obowiązuje zasada, wg której w postępowaniu o udzielenie promesy stosuje się przepisy dotyczące udzielania zezwolenia¹⁰. W treści promesy powinien być także ustalony okres jej ważności. Nie może on być jednak krótszy niż sześć miesięcy.

Wymagania dotyczące treści zezwolenia na prowadzenie zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków reguluje treść art. 18 u.z.z.w.z.o.ś. Według tego przepisuzezwolenie powinno określać w szczególności: oznaczenie przedsiębiorstwa wod-kan, jego siedzibę i adres, datę podjęcia działalności, przedmiot i obszar działalności oraz wymagania w zakresie jakości usług wodociągowo-kanalizacyjnych. Ponadto w zezwoleniu muszą być zawarte warunki, zakres i tryb kontroli realizacji zezwolenia i przestrzegania regulaminu dostarczania wody i odprowadzania ścieków, warunki wprowadzania ograniczeń dostarczania wody w przypadku wystąpienia jej niedoboru, a także zobowiązanie do prowadzenia przez przedsiębiorstwo racjonalnej gospodarki w zakresie działalności objętej zezwoleniem.

Warunki cofnięcia zezwolenia wyznacza zakres art. 18a ust. 1 u.z.z.w.z.o.ś. Mają one charakter obligatoryjny (art. 18a ust. 1) i fakultatywny (art. 18a ust. 2). Wójt (burmistrz, prezydent miasta) cofa zezwolenie, np. gdy wydano prawomocne orzeczenie zakazujące przedsiębiorstwu wod-kan wykonywania działalności gospodarczej objętej zezwoleniem, przedsiębiorstwo przestało spełniać warunki określone przepisami prawa, wymagane do wykonywania działalności określonej w zezwoleniu albo nie usunęło, w wyznaczonym przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) terminie, stanu faktycznego lub prawnego niezgodnego z przepisami prawa regulującymi działalność gospodarczą objętą zezwoleniem.

Przedsiębiorstwo, któremu cofnięto zezwolenie z powodu wydania prawomocnego orzeczenia zakazującego mu wykonywania działalności gospodarczej objętej zezwoleniem, może ponownie wystąpić z wnioskiem o udzielenie zezwolenia w takim samym zakresie, jednak nie wcześniej niż po upływie trzech lat od dnia wydania decyzji o cofnięciu zezwolenia. Zezwolenie wydaje się na czas nieoznaczony. Na czas oznaczony zezwolenie może być wydane na wniosek przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego. Do zezwoleń nie stosuje się przepisu art. 11 ust. 9 Ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej. Wójta (burmistrza, prezydenta miasta) obciąża obowiązek prowadzenia w formie elektronicznej ewidencji udzielonych i cofniętych zezwoleń. Z tego powodu przedsiębiorstwo musi niezwłocznie zgłaszać wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta) wszelkie zmiany danych określonych w zezwoleniu. Zgodnie z treścią art. 18d.u.z.z.w.z.o.ś., odmowa wydania zezwolenia, jego zmiana i cofnięcie następuje w drodze decyzji.

Organem uprawnionym do kontroli działalności gospodarczej przedsiębiorstwa wod-kan w zakresie sprawdzania zgodności z udzielonym zezwoleniem jest wójt (burmistrz, prezydent miasta). Czynności kontrolne powinny być przeprowadzane na podstawie wydanego przez niego upoważnienia. Przepisy ustawy³ w szczególności określają zakres uprawnień osób upoważnionych do dokonania kontroli. Są one uprawnione w szczególności do: wstępu na teren przedsiębiorstwa w dniach i godzinach, w których jest lub powinna być wykonywana działalność objęta zezwoleniem, i żądania ustnych lub pisemnych wyjaśnień, okazania dokumentów lub innych nośników informacji oraz udostępniania danych mających związek z przedmiotem kontroli. Czynności kontrolne mogą być dokonywane wyłącznie w obecności osoby uprawnionej do reprezentowania przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego lub osoby upoważnionej do reprezentowania go podczas kontroli. Wójt (burmistrz, prezydent miasta) może upoważnić do dokonywania kontroli, inny organ administracji wyspecjalizowany w kontroli danego rodzaju działalności. Należy zaznaczyć, że do kontroli działalności gospodarczej przedsiębiorstwa wod-kan stosuje się przepisy rozdziału 5 Ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej.

 

Źródła:

1. Kaźmierska-Patrzyczna A.: Zadania gminy w zakresie zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków. „Acta Universitatis Lodziensis Folia Iuridica” 69/2009.

2. Carcopino J.: Życie codzienne w Rzymie. Państwowy Instytut Wydawniczy. Warszawa 1966.

3. Ustawa z 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (DzU z 2006 r. nr 123, poz. 858, z późn. zm.).

4. Ustawa z 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (DzU z 2005 r. nr 239, poz. 2019, z późn. zm.)

5. Kaźmierska-Patrzyczna A.: Zaopatrzenie w wodę i usuwanie ścieków komunalnych. [w:] Korzeniowski P. (red.): Prawa i obowiązki przedsiębiorców w ochronie środowiska Zarys encyklopedyczny. Warszawa 2010.

6. Chełmoński A., Kocowski T.: Reglamentacja działalności (problemy prawne).[w:] Podgórski K. (red.): Instytucje prawne zarządzania państwowymi organizacjami gospodarczym. Katowice 1985.

7. Rybicki Z.: Administracyjno-prawne zagadnienia gospodarki planowej. Warszawa 1968.

8. Jełowiecki M.: Reglamentacyjne funkcje administracji państwowej. „OMT” 10/1986.

9. Rakoczy B.: Regulaminy zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków oraz czystości i porządku w gminie. Warszawa 2008.

10. Zębek E., Szwejkowska M.: Pozwolenia i koncesje jako prawne instrumenty ochrony zasobów środowiska naturalnego. „Prawo i Środowisko” 4/2007.

 

 dr Piotr Korzeniowski

Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Łódzki