Do polskiego piśmiennictwa określenie ?krajobraz? wprowadził prawdopodobnie Joachim Lelewel ? historyk, bibliograf i działacz polityczny. Przez lata krajobraz stał się natchnieniem wielu twórców, wręcz symbolem narodowym, a jego ochrona ? w przekonaniu wielu - wyrazem patriotyzmu.

Joachim Lelewel (1786-1861) pod pojęciem ?krajobraz? rozumiał historię różnych regionów ziem polskich1. Zostało ono spopularyzowane w połowie XIX w. przez Wincentego Pola (1807-1872), geografa i poetę, który nadał mu głównie znaczenie fizjonomiczne. W poemacie ?Pieśń o ziemi naszej? przedstawił poetycki cykl opisów ziem polskich, który przyczynił się do znacznego wzrostu zainteresowania rodzimą przyrodą i kulturą.

Współtwórcą pionierskich polskich koncepcji ochrony krajobrazu był Jan Gwalbert Pawlikowski (1860-1939), prawnik, ekonomista, poeta i literat, taternik, speleolog, ideolog turystyki, autor podstaw prawnych i organizacyjnych ochrony przyrody w Polsce2. Ochrona krajobrazu, obejmująca elementy zarówno przyrodnicze, jak i kulturowe, u J.G. Pawlikowskiego ściśle wiązała się z koncepcją regionalizmu i ideą tzw. małych ojczyzn. Jego stanowisko, że ?Pełna zatem ochrona przyrody wymaga (?) nadto opieki nad krajobrazem, celem ustrzeżenia go przed szpeceniem przez niestosowne budowle, źle prowadzone drogi, szyldy reklamowe itp. W takiej opiece nad krajobrazem mieści się już nie tylko jego chronienie, tj. utrzymanie w pierwotnej postaci,...