Polska Izba Gospodarcza Energii Odnawialnej zwróciła się do prof. Macieja Nowickiego, ministra środowiska, z wnioskiem o zmianę zapisów w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z 14 listopada 2007 r. w sprawie procesu odzysku R10 (DzU nr 228, poz. 1685).

Aspekty prawne
W treści tej regulacji zawarte są warunki odzysku poszczególnych odpadów w procesie rozprowadzenia na powierzchni ziemi w celu nawożenia lub ulepszenia gleby (R10).
Dla odpadów oznaczonych kodami: ex 19 06 05 – ciecze z beztlenowego rozkładu gnojowicy, odpadów roślinnych lub roślin, a także ex 19 06 06 – przefermentowane odpady z beztlenowego rozkładu gnojowicy, odpadów roślinnych i zwierzęcych, ustalone są warunki odzysku, które zdaniem PIGEO nie powinny podlegać tak rygorystycznym wymogom, jak w przypadku osadów ściekowych. Mianowicie należy spełnić wymagania określone m.in. przez: rozporządzenie ministra środowiska z 1 sierpnia 2002 r. w sprawie komunalnych osadów ściekowych, rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady WE nr 1774/2002 z 3 października 2002 r., rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 19 października 2004 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o nawozach i nawożeniu.
Wiąże się to z koniecznością prowadzenia okresowych badań płynów pofermentacyjnych w celu oszacowania zawartości metali ciężkich, badań biologicznych, w tym na obecność bakterii chorobotwórczych z rodzaju Salmonella oraz oceniających liczbę żywych jaj pasożytów jelitowych. Warunki odzysku w procesie R10 dotyczą także obowiązku badań gruntów, na których płyny te mają być stosowane. Z drugiej strony nie wymaga się takich badań dla gnojowicy i odpadów roślinnych powstałych z produkcji rolnej, niewykorzystywanych jako substrat w procesie fermentacji metanowej, stosowanych do bezpośredniego nawożenia pól uprawnych.
Z danych ujętych w pracy doktorskiej1 wynika, że w procesie fermentacji biomasa ulega rozkładowi, w czasie którego zawartość metali ciężkich (o ile są obecne) nie zmienia się i, co więcej, zachodzi unieszkodliwianie odpadów. Dlatego PIGEO nie widzi potrzeby przeprowadzania dużej liczby badań płynów pofermentacyjnych powstałych z przetworzenia odpadów produkcji rolnej, które mogłyby zostać bezpośrednio zagospodarowane w procesie nawożenia gleb.
Resort gospodarki (równolegle z resortem rolnictwa) podjął działania na rzecz rozwoju budowy ok. 2,5 tys. biogazowni i stworzenia systemu wsparcia. Należy zatem usprawnić w nim zasady gospodarki płynami pofermentacyjnymi.
 
Sytuacja w innych krajach UE
Najbardziej przejrzyste prawo związane z możliwością wykorzystania płynów pofermentacyjnych jest w Austrii, Niemczech, Danii i Holandii. Większość państw UE znajduje się na etapie przystosowania ustawodawstwa do możliwości produkcji i wykorzystania biogazu w biogazowniach rolniczych. W Niemczech sprawy te reguluje rozporządzenie o nawożeniu (Düngeverordnung).
Płyny pofermentacyjne pochodzące z przetworzenia biomasy z upraw energetycznych lub odchodów zwierzęcych (gnojowicy i obornika) mogą być wykorzystywane bez wcześniejszego badania na zawartość metali ciężkich, a także składników mineralnych. Jedyne ograniczenie dotyczy wprowadzenia ograniczonej dawki płynu w przeliczeniu na jednostkę powierzchni z możliwością wylewania go w ustalonych okresach w ciągu roku.
W przypadku, kiedy do procesu fermentacji zostaną użyte odpady organiczne, pochodzące z przetwórstwa rolno-spożywczego, np. odpady poubojowe, wytwórca zobowiązany jest do przeprowadzenia badań na zawartość metali ciężkich oraz badań biologicznych.
W Austrii, podobnie jak w Niemczech, warunki odzysku płynów pofermentacyjnych uzależnione są od substratu wsadowego w biogazowni. Jest on podzielony na trzy grupy materiałów, zgodnie z następującymi regulacjami: Düngemittelverordnung 2004 BGBL.100 für Düngemittel oraz EU-VO 2092/91 TNP-VO Verordnung (EG) nr 1774/2002.
Grupa 1 obejmuje substrat pochodzenia rolniczego i leśnego, taki jak: trawa, kukurydza, słonecznik, buraki i wszelkiego rodzaju uprawy energetyczne. Wymagania dla płynu pofermentacyjnego ich przetworzenia dotyczą pomiaru zawartości minerałów N, P, K. Grupa 2 zawiera odpady organiczne z przetwórstwa rolno-spożywczego, takie jak odpady żywności, odpady miejskie z parków, ogrodów i in. Wymagania dla płynu pofermentacyjnego tej grupy dotyczą pomiaru zawartości minerałów N, P, K oraz metali ciężkich. Grupa 3 obejmuje inne odpady organiczne, np.: odpady poubojowe z rzeźni, oleje (do gotowania) separatory tłuszczy, odpady z przemysłowych kuchni i dużych restauracji. Wymagania dla płynu pofermentacyjnego z grupy 3 są takie same jak dla grupy 2 przy czym dotyczą również badania bakterii Salmonella.
Badania zawartości N, P, K nie są obligatoryjne do przeprowadzenia w każdej grupie materiałów, a częstotliwość wykonywania badań na obecność Salmonelli oraz metali ciężkich jest uzależniona od ilości odpadów pofermentacyjnych. Przy ilości odpadów pofermentacyjnych rocznie < 300 m3 badania wykonuje się w grupie 2 raz na trzy lata, a w grupie 3 raz na dwa lata. Przy ilości rocznie 300-400 m3 badania w grupie 2 wykonuje się raz na dwa lata, natomiast w grupie 3 raz na rok. Przy ilości powyżej 400 m3 rocznie badania w grupie 2 wykonuje się raz na rok, a w grupie 3 po wygenerowaniu każdych 400 m3.
Propozycja PIGEO usprawnienia polskiego systemu to: usunięcie warunków odzysku dla odpadów, w których wskazane są okresowe badania na zawartość metali ciężkich oraz badania biologiczne na zawartość m.in. bakterii z rodzaju Salmonella. Docelowo potrzebne jest opracowanie na nowo warunków odzysku płynów pofermentacyjnych w procesie R10 dla każdej grupy substratów oddzielnie, uwzględniając m.in. rośliny energetyczne, gnojowicę, odpady roślinne komunalne, leśne, z przetwórstwa rolno-spożywczego (w tym odpady poubojowe, wywar gorzelniany, serwatkę, odpady restauracyjne) i inne.
Spotkanie przedstawicieli PIGEO z dr inż. Beatą Kłopotek, dyrektorką Departamentu Gospodarki Odpadami w MŚ, w celu przedyskutowania możliwości usprawnienia regulacji prawnych w zakresie gospodarki płynami pofermentacyjnymi, odbyło się 26 stycznia br.
Izba wierzy, że jej działania przyczynią się do złagodzenia (dla materiałów, dla których jest to możliwe) zapisów legislacyjnych związanych z zagospodarowaniem i odzyskiem odpadów R10 oznaczonych w rozporządzeniu Ministra Środowiska z 14 listopada 2007 r. kodami 19 06 05 oraz 19 06 06.
 
Michał Ćwil, PIGEO
 
Źródła
1. Szymański M.: Wykorzystanie fermentacji beztlenowej do unieszkodliwiania gnojowicy przed jej rolniczym zastosowaniem.Praca doktorska. SGGW. 1998.