Przyzwyczajeni jesteśmy do placów zabaw, które zajmują wyraźnie wydzieloną przestrzeń, stanowiąc rodzaj ogrodzonej i wyposażonej w kilka lub kilkanaście standardowych urządzeń przestrzeni. Takie typowe place zabaw, wyłaniające się często niczym ?dziwne wyspy? z miejskiego krajobrazu, można spotkać praktycznie wszędzie, niezależnie od szerokości geograficznej, a ich wątpliwa wartość zabawowa i estetyczna jest przedmiotem dyskusji naukowców.   
Zabawa coraz częściej wykorzystywana jest jako motyw przewodni w kształtowaniu przestrzeni publicznej miast, silnie ?oswajający? zurbanizowaną przestrzeń, stymulujący interakcje pomiędzy ludźmi, prowokujący do interakcji z przestrzenią, a w efekcie do szeroko pojętej integracji ?w? i ?z? przestrzenią. Plac zabaw przestaje być w tym wypadku tylko ściśle wydzielonym, ogrodzonym miejscem, pozbawionym związku z kontekstem sytuacyjnym, w którym wypada się bawić. Zamiast tego staje się on głównym elementem zagospodarowania placów miejskich, skwerów, a nawet ulic, naturalnie wpisującym się w przestrzeń miejską zarówno pod względem funkcjonalnym, kompozycyjnym, jak i estetycznym, dzięki wykorzystaniu lokalnych materiałów i nawiązaniu do kontekstu kulturowo-historycznego. W efekcie plac zabaw przestaje być placem, a staje się swoistym pretekstem do zabawy w przestrzeni miasta niezależnie od wieku.      
Zabawa w przestrzeni publicznej  
Wbrew pozorom nie jest to jednak trend zupełnie nowy. Zabawę w przestrzeni publicznej propagowali niektórzy znani architekci jak Paul M. Freidberg (ur. 1933), Aldo van Eyck (1918-1999), Richard Dattner czy też Isamu Noguchi (1904-1988) już kilkadziesiąt lat temu. Próby scalenia placu zabaw z miastem są szczególnie widoczne w realizacjach architektów Paula M. Freidberga i Richarda Dattnera, którzy w swych działaniach chętnie wykorzystywali materiały obecne w krajobrazie miejskim (beton, cegłę, metal, kamień, gips) oraz dążyli do aranżacji placu z wykorzystaniem rzeźby terenu, która stawała się niejednokrotnie ciekawym elementem zabawowym.  
Zaprojektowany przez Richarda Dattnera w 1969 r. plac zabaw w Central Parku w Nowym Jorku opiera się na elementach architektonicznych nawiązujących do miejskiego otoczenia ? do większości elementów zagospodarowania wykorzystano granitową kostkę i beton, z których zostały wykonane m.in. charakterystyczna piramida (fot. 1), piaskownica czy też elementy wspinaczkowe. Całość sprawia wrażenie spójnej, wpisującej się w kontekst przestrzeni, szarość betonu wbrew pozorom wcale nie zmniejsza ich atrakcyjności dla dzieci.
W przypadku zaprojektowanych przez Paula M. Freidberga ?placów zabaw?, m.in. w zrealizowanym na osiedlu Jacob Riis Houses w Nowym Jorku, a także Billy Johson Playground w Central Parku, widać zainteresowanie topografią i materiałami charakterystycznymi dla miejskiej przestrzeni w celu stworzenia spójnego i ciekawego krajobrazu zabawy. Elementy zagospodarowania tradycyjnie kojarzące się z placem zabaw, takie jak huśtawki, domki czy też zjeżdżalnie, choć są wykorzystywane, to często stanowią rozwiązania autorskie. Jeżeli są zaś stosowane jako standardowe, gotowe urządzenia zabawowe, to wkomponowane w otoczenie i zintegrowane z przestrzenią zyskują charakter unikatowej, niepowtarzalnej całości.
Podejściu takiemu Paul M. Freidberg pozostaje wierny do dziś, a jego współczesne realizacje cechuje widzenie placu zabaw jako rodzaju przestrzeni publicznej, tworzącej z szerszym kontekstem sytuacyjnym jedną całość i przeznaczonej dla wszystkich, niezależnie od wieku.
Play Circle ? miejska przestrzeń zabawowa         
Miejski salon rekreacyjny czy też miejska przestrzeń zabawowa to określenia, które doskonale pasują do placu zabaw nazwanego Play Circle zrealizowanego na dachu kulturalno-rekreacyjnego centrum Yerba Buena Gardens w San Francisco w 1998 r. W ramach 2-akrowego placu zabaw M.P. Freidberg wydzielił wyraźnie zdefiniowane części. Centrum placu zaaranżowaną na planie koła, o granicach zdefiniowanych przez pochyle ściany pokryte nawierzchnią z tworzywa sztucznego, pozostawiono pustą, wyznaczając tym samym przestrzeń dla dowolnych gier i zabaw. Ściany pokryte bezpieczną nawierzchnią nie pełnią wyłącznie funkcji utylitarnych, definiując granice, ale stanowią element zabawowy, chętnie wykorzystywany zwłaszcza przez młodsze dzieci. W rozwiązaniach funkcjonalnych pojawiają się elementy wykorzystywane we wcześniejszych realizacjach Friedberga. Zabawa w przestrzeni odbywa się jednocześnie na wielu poziomach i w wielu miejscach. Uwagę przykuwa zwłaszcza autorskie rozwiązanie wielopoziomowej ?piaskownicy? (fot. 2). To rodzaj betonowego elementu do zabaw piaskiem i wodą o tarasowym układzie. Woda, która meandrując miękko, wpisuje się w układ wielopoziomowych platform, tworzy wraz z betonowymi kręgami wielofunkcyjne miejsce, wykorzystywane zarówno przez dzieci podczas zabawy, jak i przez opiekunów do odpoczynku. Woda, której przepływ dzieci mogą kontrolować, spływa wąską rynną prowadzącą do części z amfiteatrem i trawnikiem. W zaprojektowanej przestrzeni nie zabrakło też znanych urządzeń wielofunkcyjnych, które zindywidualizowano w formie i wkomponowano w wysokie skarpy, stanowiące z jednej strony element zabawowy, a z drugiej wizualne i funkcjonalne granice placu zabaw (fot. 6). Całość założenia cechuje nowoczesny charakter, który doskonale współgra z wielkomiejskim otoczeniem tej części San Francisco. Plac zabaw, zgodnie z założeniem M. Paula Freidberga, tworzy międzypokoleniową integracyjną przestrzeń miejską, z której korzystają ludzie wywodzący się z różnych kultur. Play Circle pełni więc funkcję miejsca zabaw dla dzieci z okolicznych przedszkoli, przystanku w drodze ze szkoły, ale też spotkań grup praktykujących tai chi, wspólnych rodzinnych wycieczek i odpoczynku dla wielu turystów. Określenie plac zabaw to w tym wypadku zdecydowanie za mało. Play Circle stanowi nowoczesną, miejską przestrzeń zabawową o zróżnicowanych funkcjach integracyjnych, doskonale współgrającą z otoczeniem, wpisującą się w kontekst kulturowy i tworzącą z miastem jedną całość.  
McEnery Children?s Park
Również zaprojektowany przez biuro projektowe The Office of Cheryl Barton i zrealizowany w 2001 r. plac zabaw McEnery Chidren?s Park w San Jose w Kalifornii jest dowodem na to, że może się on stać formą zagospodarowania współczesnej miejskiej przestrzeni publicznej, dobrze współgrającą z kontekstem sytuacyjnym, integrującą w kontekście przestrzennym i społecznym. Skomponowana przez Cheryl Barton przestrzeń, zlokalizowana w samym sercu miasta nad rzeką Guadalupe River, łączy w spójną całość zabawę, naturę i dobry design (fot. 3). Ideą było zaoferowanie czegoś więcej niż tradycyjnych urządzeń zabawowych, które zostały ograniczone do minimum. Przestrzeń zaprojektowano w postaci linearnego parku, tworzącego rodzaj korytarza, prowadzącego z komercyjnej części miasta w kierunku znajdującej się w pobliżu rzeki. Zaaranżowana przestrzeń zabawowa posiada uniwersalny charakter, zapraszając zarówno pracowników zlokalizowanych w pobliżu biurowców Adobe Systems do spędzania tutaj przerwy na lunch, jak i dzieci mieszkające w okolicy do zabawy. Koncepcja zagospodarowania nawiązuje do lokalnych tradycji, odwołując się do dawnej formy użytkowania terenu ? jego rolniczych i ogrodniczych tradycji. Powstała przestrzeń zabawowa tworzy cichą enklawę w centrum miasta, pełną zieleni, w której nie odczuwa się sąsiedztwa ruchliwej autostrady. Zabawa jest tu rozumiana jako aktywność oparta na wolności, dla której ważne jest rozumienie własnej historii. Sposobem na opowiadanie o niej stał się zaprojektowany jako oś założenia, element spajający całą przestrzeń, płytki kanał z wodą, który meandrując przez cały teren, ma przypominać o związkach miasta z rzeką i mających miejsce w przeszłości powodziach. Jego forma przywołuje na myśl kanały irygacyjne wykorzystywane na ternach okolicznych farm. Pozwala on również na zabawę wodą w gorące dni. Przestrzeń jest pełna odniesień do wody, zachęcając do zabaw nią przy pomocy tryskaczy i fontann. Ofertę programową uzupełniają miejsca piknikowe i wypoczynkowe, dzięki którym przestrzeń zabawowa staje się jeszcze bardziej uniwersalna. Motyw zabaw okazuje się również i w tym przypadku dobrym pomysłem na zakomponowanie współczesnej miejskiej przestrzeni publicznej ? nowoczesnej w charakterze, ale jednak mocno osadzonej w kontekście sytuacyjnym i kulturowym, dzięki czemu staje się ona bardziej zrozumiała i bliska ludziom. Zabawa w takiej przestrzeni wydaje się naturalnym komponentem przestrzeni publicznej.    
Geopark ? recyklingowa przestrzeń do budowania        
Początkowo zaskoczenie może budzić plac zabaw Geopark zrealizowany w 2008 r. w norweskim mieście Stavanger, zaprojektowany przez Helen & Hard we współpracy z Norwegian Petroleum Museum (Norsk Oljemuseum), przy konsultacjach z lokalną młodzieżą. Wykorzystując elementy z recyklingu, których źródłem była platforma wiertnicza, pozornie ma on niewiele wspólnego z nowoczesną miejską przestrzenią zabawową. Zaprojektowany plac zabaw to efekt inspiracji związkiem miasta z przemysłem wydobywczym ropy naftowej. Dlatego tez postanowiono zagospodarować stare materiały i elementy wykorzystywane w przemyśle naftowym i na platformach wiertniczych (fot. 4). Sam pomysł wykorzystania materiałów z recyklingu na placu zabaw nie jest jednak nowością. Wszak pierwszy przygodowy plac (adventure playground ?oferujący dostęp do materiałów i narzędzi, często z recyklingu, zamiast gotowych urządzeń) powstał ponad 70 lat temu w Dani. W Stavanger nowością jest jednak wykorzystanie elementów z recyklingu w miejskiej przestrzeni publicznej i wpisanie się w kontekst kulturowy miejsca, a także wykorzystanie motywu zabawy w rewitalizacji przestrzeni. Plac zabaw, który zrealizowano w Stavanger, powstał na obszarze zdegradowanym i opustoszałym. Dzięki tej inwestycji stworzono nową miejską przestrzeń, mającą stanowić miejsce rekreacji, zabaw i spotkań. Zagospodarowanie nie opiera się jednak tylko na wkomponowaniu w przestrzeń publiczną elementów industrialnych. Sposób kształtowania otoczenia ma ogromną wartość dydaktyczną, gdyż stanowi opowieść o zarówno przemysłowej, jak i geologicznej historii miejsca. Dzięki odpowiednim zabiegom ukazano uksztaltowanie warstw geologicznych tego rejonu, które zrekonstruowano w skali 1:500. Przekaz dydaktyczny uzupełniono o warsztaty edukacyjne dla młodzieży oraz zapewniono różnorodność programową. Przestrzeń oferuje wiele różnych form zabaw i spędzania wolnego czasu, choćby ścieżki rowerowe, skate park, ściany do graffiti, elementy do skakania i wspinania się, miejsca do gry w piłkę czy występów, z których korzystają dzieci, młodzież i ich rodzice. W efekcie mamy do czynienia z wielofunkcyjną przestrzenią zabawową, integrującą zarówno w kontekście społecznym (jako miejsce zabawy oraz spotkań ludzi), jak i przestrzennym (jako miejsce pełne odniesień do historii, a także kultury miasta).         
Zaprezentowane przykłady wymykają się tradycyjnemu postrzeganiu placu zabaw jako terenu specjalnie wydzielonego z miejskiej przestrzeni, gdzie wypada się bawić. Dowodzą one raczej, że zabawa we współczesnej przestrzeni miejskiej może stanowić ważny przyczynek do jej kształtowania, integracji, wprowadzania uniwersalizmu, a nawet swojskości. W tym kontekście plac zabaw staje się integralnym elementem przestrzeni publicznej, w naturalny sposób korespondując z kontekstem miasta. A dzięki temu zyskuje ono bardziej przyjazny dla człowieka wymiar.          
Magdalena Czałczyńska-Podolska